Στην πορεία της ενεργειακής μετάβασης που διανύουμε, ο ρόλος που έχουν αποκτήσει τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας είναι κομβικός, δεδομένου ότι η ένταξή τους στο ηλεκτρικό σύστημα κάθε χώρας προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα, προς όφελος τόσο του περιβάλλοντος, όσο και του τελικού καταναλωτή.
Τ ο γενικό black out που βίωσε η Ισπανία πριν δύο περίπου μήνες αποτελεί ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα που αναδεικνύουν τη χρησιμότητα της αποθήκευσης ενέργειας για την ισορροπία και την ασφάλεια των συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το πρόβλημα στη χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου προέκυψε λόγω της ανεξέλεγκτης παραγωγής ενέργειας από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) για μεγάλο χρονικό διάστημα (από φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα), η οποία δεν μπορούσε να απορροφηθεί από το ηλεκτρικό της σύστημα. Με απλά λόγια, εκείνη τη στιγμή η χώρα παρήγαγε από τις ΑΠΕ της πολύ μεγαλύτερη ενέργεια από αυτή που μπορούσε να καταναλώσει, υπήρχε δηλαδή τεράστια προσφορά αλλά πολύ χαμηλή ζήτηση ενέργειας. Το αποτέλεσμα ήταν να παρουσιαστεί δυσλειτουργία στο σύστημα ηλεκτροδότησης και να προκληθεί black out. Εάν υπήρχε ωστόσο η υποδομή αποθήκευσης της ενέργειας, το πρόβλημα θα μπορούσε να αποφευχθεί. Ειδικά στις χώρες της Νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου, που διαθέτουν πλούσιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό, η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ είναι πολύ μεγάλη, διαχρονικά. Οπότε η ανάγκη αποθήκευσης ενέργειας αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία, ειδικά από τη στιγμή που δεν υπάρχουν οι υποδομές άμεσης εξαγωγής της πλεονάζουσας ενέργειας σε χώρες που θα μπορούσαν να την έχουν ανάγκη, όπως ίσως οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης.
Από την άλλη πλευρά, όταν η παραγωγή ενέργειας είναι υψηλή και η ζήτηση χαμηλή, οι τιμές μειώνονται απότομα εξ αιτίας της υπερβολικής παραγωγής των φωτοβολταϊκών τις ώρες της μεγαλύτερης ηλιοφάνειας, που ταυτόχρονα είναι και ώρες χαμηλότερης ζήτησης. Σε αυτή την κατάσταση, η αποθήκευση ενέργειας είναι η γέφυρα μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, καθώς δίνει την απαραίτητη ευελιξία και διατηρεί την ισορροπία του συστήματος. Η ασφάλεια εφοδιασμού και η επάρκεια ισχύος συνδέονται άμεσα με την αποθήκευση, καθώς η τελευταία προσφέρει οικονομική αποδοτικότητα, αξιοπιστία και ασφάλεια στο ενεργειακό σύστημα. Όταν δε οι ΑΠΕ συνδυάζονται με μπαταρίες («behind the meter»), μετατρέπονται σε κατανεμημένες μονάδες παραγωγής και μπορούν να συμμετέχουν ενεργά, εκτός από τις αγορές του Χρηματιστηρίου Ενέργειας στην αγορά εξισορρόπησης του συστήματος.
Η ανάγκη αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, η διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας, αλλά και η προσφορά φθηνής και καθαρής ενέργειας στις σύγχρονες κοινωνίες αποτελούν τις βασικές πτυχές της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας, οι οποίες έχουν επικυρωθεί από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, η σταδιακή απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος, με τον μεσοπρόθεσμο στόχο που έχει θέσει η χώρα μας στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) για κατ’ ελάχιστον 80% διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, δημιουργεί προκλήσεις τόσο τεχνικές, όσο και οικονομικές.
Τροχοπέδη το ασαφές κανονιστικό πλαίσιο
Η αποθήκευση ενέργειας ως κλειδί για την πράσινη μετάβαση στην Ελλάδα αποτελεί ενδιαφέρουσα επιχειρηματική επένδυση, στην οποία έχουν προχωρήσει μεγάλες εταιρείες ενέργειας της χώρας, όπως οι ΔΕΗ Ανανεώσιμες, Helleniq Energy, Intra Energy, Mytilineos (Αέναος), Ενεργειακή Τεχνική, Energy Bank κ.α. Ωστόσο οι προκλήσεις μιας τέτοιας επένδυσης είναι πολλές και αφορούν τόσο οικονομικά, όσο και νομικά ζητήματα, αφού ως νέα κατά τεκμήριο επενδυτική δραστηριότητα, το νομικό πλαίσιο και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες λειτουργούν ως τροχοπέδη για την γρήγορη υλοποίηση των έργων.
Το πρώτο και βασικό πρόβλημα που εντοπίζεται είναι οι όροι σύνδεσης, αφού τόσο ο ΑΔΜΗΕ, όσο και ο ΔΕΔΔΗΕ δυσκολεύονται να εκδώσουν έγκαιρα τεχνικές εγκρίσεις, δεδομένου ότι οι υποδομές του δικτύου σε πολλές περιοχές της χώρας είναι κορεσμένες. Από την άλλη, και η αδειοδοτική γραφειοκρατία που επικρατεί δεν είναι αμελητέα, καθώς οι διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης, πολεοδομικών εγκρίσεων και τεχνικών προσαρμογών απαιτούν πολύτιμο χρόνο. Τέλος, το οικονομικό ζήτημα, ακόμα και σε μεγάλες επενδυτικές εταιρείες, αποτελεί τροχοπέδη. Η αρχική επιδότηση της επένδυσης καλύπτει μεν το αρχικό CAPEX (Capital Expenditures), ωστόσο για να φθάσει κανείς στην κατασκευή χρειάζεται δανεισμό ή ίδια κεφάλαια. Εδώ, οι τράπεζες σε έναν βαθμό έχουν αποστασιοποιηθεί, καθώς η απουσία σαφούς κανονιστικού πλαισίου, το οποίο να ορίζει τη λειτουργία των μονάδων αποθήκευσης στην Ημερήσια ή Επικουρική Αγορά Ενέργειας δημιουργεί ανασφάλεια στους επενδυτές, καθώς δεν τους παρέχει εγγυήσεις σταθερών εσόδων.
Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα έχουν προκηρυχθεί τρεις διαγωνισμοί έργων αποθήκευσης ενέργειας. Στον πρώτο επιλέχθηκαν 12 έργα συνολικής ισχύος 411 MW και επιδοτήθηκαν με μεσοσταθμική τιμή 49.748 ευρώ/MW/έτος. Στο δεύτερο, επιδοτήθηκαν 11 έργα και συνολικά 288,21 MW, με ακόμη χαμηλότερες τιμές – από 44.000 έως 49.917 ευρώ/MW/έτος. Τέλος, στον τρίτο διαγωνισμό, μπήκαν σε δημοπρασία 200 MW, με ανώτατο όριο συμμετοχής τα 50 MW ανά έργο και επιδότηση CAPEX 200.000 ευρώ/MW. Συνέπεια των παραπάνω είναι να έρθουν με καθυστερήσεις τα πρώτα έργα αποθήκευσης, αφού οι εταιρείες που έλαβαν επιδότηση από τον πρώτο ακόμα διαγωνισμό αποθήκευσης δεν θα έχουν προλάβει να ολοκληρώσουν και να συνδέσουν τα έργα τους μέχρι την προθεσμία της 30ής Σεπτεμβρίου 2025, που έχει τεθεί από το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Νέα Υπουργική Απόφαση για επενδύσεις αποθήκευσης ενέργειας
Στην προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου, ορθολογικού και αποτελεσματικού κανονιστικού και -κατ’ επέκταση-, επενδυτικού πλαισίου ανάπτυξης σταθμών αποθήκευσης ενέργειας, στις 13 Μαρτίου του 2025 εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΝ/ΓΔΕ/28255/1143, η οποία αφορά στη διαδικασία υποβολής αιτημάτων για τη χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης για εγκατάσταση μεμονωμένων σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (Σ.Α.Η.Ε.). Η Υπουργική Απόφαση, μεταξύ άλλων, προβλέπει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για τη χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης, τα κριτήρια επιλεξιμότητας, τα όρια ισχύος, τα απαιτούμενα τεχνικά χαρακτηριστικά των σταθμών αποθήκευσης, τα κριτήρια αντισυγκέντρωσης, καθώς και οι κυρώσεις που εφαρμόζονται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των κατόχων των Σ.Α.Η.Ε.
«Οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας θα συμβάλουν στο να περιοριστούν σημαντικά οι περικοπές, αλλά δεν θα τις εξαλείψουν. Στο εξής οι επενδυτές θα πρέπει — σε κάποιο βαθμό— να τις ενσωματώνουν στα επιχειρηματικά τους σχέδια» Μάνος Μανουσάκης, Διευθύνων Σύμβουλος ΑΔΜΗΕ
Με την συγκεκριμένη Υπουργική Απόφαση κατατάσσονται τα επιλέξιμα έργα σε σειρά προτεραιότητας, με κάθε ομάδα να υπόκειται σε όρια ισχύος, ανάλογα με το αν το έργο Σ.Α.Η.Ε. θα συνδεθεί με το Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ) ή με το Δίκτυο Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΔΔΗΕ). Η σειρά προτεραιότητας και τα αντίστοιχα όρια ισχύος βασίζονται σε παράγοντες όπως η υπογραφή δεσμευτικών διμερών δεσμευτικών συμφωνιών με επιχειρήσεις ή ενεργοβόρους βιομηχανικούς καταναλωτές, η γεωγραφική τοποθεσία, το μέγεθος ισχύος έργων ΑΠΕ που εκπροσωπεί ο Φορέας Σωρευτικής Εκπροσώπησης (Φο.Σ.Ε.).
ΡΑΑΕΥ: Επενδύσεις ναι, υπερσυγκέντρωση όχι
Σύμφωνα με την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, Αποβλήτων και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), οι επενδυτές για να είναι επιλέξιμοι για το καθεστώς προτεραιότητας πρέπει να αποδείξουν οικονομική σταθερότητα, εξασφαλίζοντας κατά την υποβολή της αίτησης συμμετοχής την προέγκριση ή την έγκριση δανείου, ή τη δυνατότητα διάθεσης ιδίων κεφαλαίων για την υλοποίηση του έργου και καταθέτοντας εγγυητική επιστολή. Για τον προσδιορισμό του εκτιμώμενου κόστους κατασκευής και του ύψους του απαιτούμενου δανείου ή ιδίων κεφαλαίων, γίνεται αναφορά στο κόστος αναφοράς για την ανάπτυξη Σ.Α.Η.Ε., το οποίο είναι ίσο με 200 €/kWh. Σύμφωνα πάντα με την ΡΑΑΕΥ, για την ένταξη στο καθεστώς προτεραιότητας, τα επιλέξιμα έργα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες τεχνικές και αδειοδοτικές απαιτήσεις, και συγκεκριμένα να διαθέτουν σε ισχύ άδεια αποθήκευσης από την ίδια, να έχουν υποβάλει αίτηση για οριστική προσφορά σύνδεσης στον αρμόδιο διαχειριστή, να διαθέτουν περιβαλλοντική άδεια εφόσον απαιτείται, να έχουν ισχύ τουλάχιστον 0,5 MW και ωφέλιμη χωρητικότητα δύο ωρών, να έχουν εξασφαλίσει τα δικαιώματα χρήσης γης, να μην έχουν συμμετάσχει ή να μην προτίθενται να συμμετάσχουν σε ανταγωνιστικές διαδικασίες για λήψη λειτουργικής ενίσχυσης, να μην έχουν λάβει οριστική προσφορά σύνδεσης στο δίκτυο υπό τις προϋποθέσεις που θέτει το άρθ. 3 της απόφασης, καθώς και ο Σ.Α.Η.Ε. να είναι τεχνολογίας συσσωρευτών. Παράγοντες της ΡΑΑΕΥ ανέφεραν στο Lawyer, ότι η εν λόγω Υπουργική Απόφαση, με την εφαρμογή συγκεκριμένων κριτηρίων, λαμβάνει παράλληλα μέριμνα για την αποφυγή της συγκέντρωσης της αγοράς, θέτοντας περιορισμούς ανά φυσικό ή νομικό πρόσωπο, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτά. «Απώτερος στόχος είναι να συμμετέχουν στην επενδυτική προσπάθεια όσο το δυνατόν περισσότεροι παίκτες», αναφέρουν χαρακτηριστικά.
«Η νέα Υπουργική Απόφαση για την εφαρμογή συγκεκριμένων κριτηρίων, λαμβάνει μέριμνα για την αποφυγή της συγκέντρωσης της αγοράς. Απώτερος στόχος είναι να συμμετέχουν στην επενδυτική προσπάθεια όσο το δυνατόν περισσότεροι παίκτες» ΡΑΑΕΥ
Με την νέα αυτή Υπουργική Απόφαση, οι αρμόδιοι φορείς, με πρώτο και κύριο το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εκτιμούν ότι θα εξασφαλιστούν σημαντικά κίνητρα για επενδύσεις στον τομέα της αποθήκευσης ενέργειας στην Ελλάδα. «Καθώς η χώρα μας επιταχύνει τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια ενισχύοντας τη διείσδυση των ΑΠΕ στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η ανάπτυξη των Σ.Α.Η.Ε. αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα στην εθνική προσπάθεια εκσυγχρονισμού και απανθρακοποίησης του ενεργειακού τομέα. Αυτή η πρωτοβουλία αναμένεται αναμφίβολα να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ενσωμάτωση των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας στο δίκτυο, κάτι που αποδεικνύεται απαραίτητο για τη διασφάλιση ενός πιο ανθεκτικού και βιώσιμου ενεργειακού μέλλοντος, τη στιγμή που οι σύγχρονες γεωπολιτικές εξελίξεις καθιστούν την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πιο σημαντική από ποτέ», επισημαίνει η ΡΑΑΕΥ σε ενημέρωσή της για τη συγκεκριμένη Υπουργική Απόφαση.
Μέτρα προώθησης της εγκατάστασης σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας
Στα επιπρόσθετα μέτρα με σκοπό να επιταχυνθεί η εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προωθεί πρωτοβουλίες όπως είναι η πρόσκληση για την χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης (ΟΠΣ) για την εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς λειτουργική ενίσχυση, η δυνατότητα σε σταθμούς ΑΠΕ, που τέθηκαν σε λειτουργία μετά το 2019, να εγκαταστήσουν συστήματα αποθήκευσης, καθώς και η δυνατότητα εγκατάστασης σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας σε θερμικούς σταθμούς που τίθενται εκτός λειτουργίας, μέσω τροποποίησης των σχετικών αδειών, ώστε να καταστεί δυνατή η χρήση υφιστάμενων υποδομών δικτύου. Μέσω της πρωτοβουλίας αυτής, το Υπουργείο εκτιμά ότι θα επιτευχθεί μείωση του κόστους ανάπτυξης των σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και κατ’ επέκταση μείωση της επιβάρυνσης των καταναλωτών. Πέρα από αυτό, το Υπουργείο έδωσε επιπλέον παράταση – η οποία έληξε στις 30 Ιουνίου – για την υποβολή αιτήσεων στο πρόγραμμα «Συστήματα Αποθήκευσης στις Επιχειρήσεις». Το πρόγραμμα, συνολικού ύψους 153,7 εκατ. ευρώ, επιχορηγεί επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους και κλάδου οικονομικής δραστηριότητας, για την εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης (μπαταρίας) σε σχεδιαζόμενα φωτοβολταϊκά συστήματα ή για την εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης (μπαταρίας) σε υφιστάμενα, ενεργά φωτοβολταϊκά συστήματα. Και στις δύο περιπτώσεις, επιδοτείται, αποκλειστικά, το σύστημα αποθήκευσης. Πρόκειται δε για πρόγραμμα που υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGeneration EU.
«Οι περικοπές να λαμβάνονται υπόψη από τους επενδυτές»
Χαρακτηριστική επί του θέματος είναι η άποψη του Διευθύνοντος Συμβούλου του ΑΔΜΗΕ, κ. Μάνου Μανουσάκη, ο οποίος μιλώντας πρόσφατα στο 6ο INVESTGR Forum, τόνισε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για μια επιτυχημένη πράσινη μετάβαση είναι η αποθήκευση ενέργειας. «Για να αξιοποιήσουμε τη μεγάλη επιτυχία που έχουμε ως χώρα στις ΑΠΕ, θα χρειαστεί να ενσωματώσουμε μπαταρίες στο Σύστημα, δεδομένου ότι βρισκόμαστε ήδη στο σημείο που η πράσινη ηλεκτροπαραγωγή αρκετές φορές υπερκαλύπτει τη ζήτηση», τόνισε, σημειώνοντας παράλληλα ότι δεν τίθεται θέμα χωρητικότητας του δικτύου για την κατανάλωση της ενέργειας των εγκατεστημένων ΑΠΕ, ωστόσο τίθεται θέμα ζήτησης. «Όταν υπάρχει παραγωγή ΑΠΕ μεγαλύτερη από τη ζήτηση και δεν μπορεί να εξαχθεί σε άλλες χώρες, αυτή τελικά δεν χρησιμοποιείται και αναπόφευκτα περικόπτεται, εφόσον δεν μπορεί να αποθηκευτεί. Οι τεχνολογίες αποθήκευσης θα συμβάλουν στο να περιοριστούν σημαντικά οι περικοπές, αλλά δεν θα τις εξαλείψουν. Στο εξής οι επενδυτές θα πρέπει -σε κάποιο βαθμό- να τις ενσωματώνουν στα επιχειρηματικά τους σχέδια», ανέφερε μεταξύ άλλων.
