Εντιμότητα, ευθύτητα και αυτοπεποίθηση, αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη, πραγματική θέληση για συνεργασία και μακροχρόνιος στόχος είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που αναζητά στους συνεργάτες της η επικεφαλής του νομικού τμήματος της ΜΑΣΟΥΤΗΣ, Ανθούλα Πανταζίδου, όπως μας εξηγεί στη συνέντευξη που παραχώρησε στο LAWYER.
- Πώς επηρεάσθηκαν από την πανδημία ο ρόλος και οι αρμοδιότητές σας ως επικεφαλής του νομικού τμήματος της ΜΑΣΟΥΤΗΣ Α.Ε;
Κανείς μας δεν πίστευε ότι θα βιώναμε μία πανδημία στις μέρες μας, γεγονός που μας επηρέασε όλους προσωπικά, αλλά και επαγγελματικά. Στην Μασούτης αε, όπως και σε πολλές άλλες επιχειρήσεις, έγινε ένα μεγάλο άλμα στις τεχνολογικές υποδομές, μάθαμε να λειτουργούμε εξ αποστάσεως και να επιλύουμε σύνθετα προβλήματα μέσω τηλεδιασκέψεων. Αυτό όμως ήταν και μία πρόκληση για το ρόλο της νομικής υπηρεσίας, αφού η έλλειψη άμεσης επαφής με τα στελέχη, ελλοχεύει τον κίνδυνο να διαφύγουν της προσοχής θέματα που χρήζουν νομικής υποστήριξης. Αυτό σίγουρα μου προσέθεσε επιπλέον άγχος, όπως εξάλλου και η ριζική αλλαγή του τρόπου εργασίας.
Λόγω του περιορισμένου αριθμού ατόμων στα γραφεία, χρειάστηκε να περάσουν μήνες για να βρεθούμε όλοι μαζί στη νομική υπηρεσία, καθιστώντας πιο δύσκολο τον ρόλο μας, αφού τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήσει την φυσική παρουσία. Η δική μου δουλειά αυτήν την περίοδο αυξήθηκε κατακόρυφα, αφού τα σούπερ μάρκετ ήταν ανοικτά σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας, ενώ επί καθημερινής σχεδόν βάσης είχαμε νέους νόμους, υπουργικές αποφάσεις κλπ , που όλα αφορούσαν και τον δικό μας κλάδο. Άλλαξαν σαφώς οι εργασιακές προτεραιότητες, ανατρέποντας σχέδια, που είχαν εκπονηθεί μετά από πολλές ώρες εργασίας και προετοιμασίας.
Αυτό όμως που άλλαξε περισσότερο αυτόν τον καιρό, είναι ότι ο ρόλος μετατράπηκε σε έντονα υποστηρικτικό. Οι εργαζόμενοι στα καταστήματα είχαν έντονα αισθήματα φόβου και ανασφάλειας, ειδικά τον πρώτο καιρό που δεν είχε κανείς μας πλήρη εικόνα, ίσως και πλήρη επίγνωση, τι σημαίνει να ζεις και να εργάζεσαι εν μέσω πανδημίας. Ειδικά στη Θεσσαλονίκη από τα μέσα Οκτωβρίου μέχρι και τον Δεκέμβριο, τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα, γιατί σχεδόν όλοι είχαμε κάποιον συγγενή, φίλο ή στενό συνεργάτη, που νόσησε ή ακόμη και νοσηλεύτηκε.
Αυτό που κατατάσσω στα θετικά αυτής της κατάστασης, είναι η επιβεβαίωση για άλλη μία φορά του κλίματος που έχουμε στην εταιρία μας, να νιώθουμε σαν μια μεγάλη οικογένεια, ακόμη και με ανθρώπους στα καταστήματα, που δεν γνωριζόμαστε, αλλά έχουμε μιλήσει μόνο τηλεφωνικά. Θα μου επιτρέψετε να προσθέσω κι ένα σχόλιο καθαρά προσωπικό: έχω δύο κόρες, που μόλις τελείωσαν την Γ’ και Β’ Λυκείου αντίστοιχα, οι οποίες ήταν συνεχώς στο σπίτι λόγω τηλεκπαίδευσης. Είχα λοιπόν την ευκαιρία να είμαι κοντά τους, όσο ποτέ μέχρι σήμερα κι αυτό θέλω να κρατήσω πιο πολύ από όλα από αυτήν την περιπέτεια.
- Ποιος είναι ο ρόλος του νομικού τμήματος στο δυναμικό επενδυτικό πλάνο που ανακοίνωσε φέτος η ΜΑΣΟΥΤΗΣ;
Για κάθε επενδυτικό πλάνο είναι απαραίτητη η συνδρομή όλων των τμημάτων. Αυτό όμως που διαφοροποιεί σαφώς το νομικό τμήμα, είναι η γνώση των εκάστοτε ισχύοντων νόμων και κατ’ επέκταση η οριοθέτηση του πλαισίου εντός του οποίου θα διαμορφωθεί το εκάστοτε πλάνο. Έτσι σε κάθε βήμα το νομικό τμήμα, δεν είναι απλά κοινωνός, αλλά συμμέτοχος στη λήψη αποφάσεων και στη χάραξη στρατηγικής. Εξάλλου το νομικό τμήμα της εταιρίας μας δημιουργήθηκε πριν από 24 χρόνια, συνεπώς εκ του αποτελέσματος αντιλαμβάνεται κανείς τον κρίσιμο ρόλο του στην πορεία της εταιρίας.
Φέτος η πρόκληση ήταν μεγαλύτερη λόγω των έκτακτων συνθηκών που βιώνουμε, τις οποίες μάλιστα, από ό,τι φαίνεται, δυστυχώς δεν έχουμε αφήσει ακόμη πίσω μας. Λόγω του περιορισμού των επισκέψεων στο φυσικό κατάστημα και της αντίστοιχης αύξησης των πωλήσεων προϊόντων μέσω διαδικτύου, ενισχύσαμε το e-shop και επενδύσαμε σε συνεργασίες με εταιρίες του ηλεκτρονικού εμπορίου. Συνεπώς ήταν επιτακτική η ανάγκη θωράκισης του νομικού πλαισίου για την ασφάλεια των συστημάτων και τη διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων.
Η αλήθεια είναι ότι μαθαίνουμε συνεχώς νέες έννοιες και όρους, αφού η τεχνολογία είναι πάντα πρωτοπόρος και οι νόμοι, ως γνωστόν, έπονται. Και φυσικά δυναμικό επενδυτικό πλάνο χωρίς τις κατάλληλες συμφωνίες με τα τραπεζικά ιδρύματα δεν μπορεί να επιτευχθεί. Σε στενή συνεργασία με την πολύ έμπειρη Οικονομική Διεύθυνση της εταιρίας, εκπονήσαμε συμβάσεις προσαρμοσμένες στους στόχους της εταιρίας, αλλά και στους καιρούς που ζούμε.
- Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο ρόλος του δικηγόρου στην επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξη της οικονομίας;
Για μια ανταγωνιστική οικονομία, οι επιχειρήσεις πρέπει να ερευνούν, να παράγουν, να αναπτύσσουν και να αναπτύσσονται, να διεκδικούν σε μια συνεχώς πιο ανταγωνιστική αγορά, αγορά παγκοσμιοποίησης, με πολυάριθμους παίκτες, πιο επιθετικούς, πιο αποφασιστικούς, αλλά και με πολυάριθμους νόμους από όλους τους κλάδους του δικαίου. Η οικονομία εμφανίζεται έτσι, αδιαχώριστη από τον νόμο.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο δικηγόρος είναι απαραίτητος για την εξασφάλιση των οικονομικών πράξεων, τον εντοπισμό κινδύνων, την επίλυση απειλών, το άνοιγμα προοπτικών, την πρόταση εναλλακτικών λύσεων και την εξασφάλιση νομιμότητας. Υποστηρίζει την επιχειρηματικότητα ήδη από την γένεσή της. Την συνοδεύει σε όλα τα στάδια του έργου της, στο χτίσιμό της, στην επέκταση και βελτίωσή της, ακόμη και στην αναδιοργάνωσή της. Εξάλλου, η ταχύτητα των συναλλαγών υπαγορεύει τη νομική συμβουλή πριν την απόφαση για μια επιχειρηματική στρατηγική ή ένα έργο, καθώς εκτός από χρήσιμη ως προς το αποτέλεσμα, συνεπικουρεί στο να κερδίζεται χρόνος και φυσικά χρήμα.
Υπό αυτές τις σκέψεις, ο ρόλος του δικηγόρου είναι υποστηρικτικός και συνοδευτικός, αλλά ταυτόχρονα ρόλος εγγυητικός ως προς τη συμμόρφωση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με τον νόμο και συνεπώς και ως προς την ολοκλήρωσή τους. Ο δικηγόρος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της επιχειρηματικότητας και κατ΄ επέκταση της ανάπτυξης της οικονομίας εν συνόλω.
- Πέρα από το γνωστικό υπόβαθρο, ποιες είναι εκείνες οι δεξιότητες που θεωρείτε απαραίτητο να διαθέτουν οι συνεργάτες σας;
Αυτή είναι πραγματικά μία εξαιρετική ερώτηση, γιατί ο καλός συνεργάτης είναι ο θεμέλιος λίθος για να μπορεί να λειτουργήσει καλά ένα νομικό τμήμα ή και μία δικηγορική εταιρία. Από την εμπειρία μου στη νομική υπηρεσία της Μασούτης θα πω, ότι ο συνεργάτης πρέπει να έχει επικοινωνιακή δεξιότητα, γραπτού και προφορικού λόγου. Αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο, όταν αποτελείς μέρος μίας in house νομικής υπηρεσίας και καθημερινά έρχεσαι σε επαφή με δεκάδες ανθρώπους, εντός και εκτός του εταιρικού περιβάλλοντος. Το ίδιο κρίσιμη είναι η ταχύτητα επίλυσης προβλημάτων, να μπορείς δηλαδή να εργαστείς μεθοδικά μεν, αλλά με σωστή διαχείριση χρόνου, για να δώσεις απαντήσεις άμεσα.
Δεν πρέπει να ξεχνούμε, ότι σε εταιρίες σαν τη δική μας, που συναλλάσσονται με χιλιάδες ανθρώπους καθημερινά, ανακύπτουν θέματα που απαιτούν άμεση επίλυση. Αυτονόητο είναι το πνεύμα ομαδικότητας και μάλιστα υπό πολύ στενή έννοια, δηλαδή τόσο ο συνεργάτης, όσο και η ομάδα, θα πρέπει να νιώθουν, ότι ναι μεν έχει ο καθένας την αυτοτέλειά του, αλλά το καλύτερο αποτέλεσμα θα επέλθει μόνο αν το σύνολο λειτουργεί καλά και αλληλοκαλύπτει ο ένας τον άλλο.
Θα προσέθετα όμως και τα εξής βασικά χαρακτηριστικά που επιθυμώ από έναν συνεργάτη:
- Εντιμότητα, γιατί ο συνεργάτης συμβάλλει και αυτός στην έξωθεν καλή μαρτυρία του νομικού τμήματος και κατ΄ επέκταση και της εταιρίας στην οποία εργάζεται.
- Ευθύτητα και αυτοπεποίθηση για να εκφράζει τις σκέψεις και τη γνώμη του. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής, ότι ο συνεργάτης είναι αρωγός στην προσπάθεια επίτευξης του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος, συνεπώς και ο προϊστάμενος θέλει να ακούει τις αντίθετες απόψεις ή τον εμπλουτισμό των δικών του απόψεων, από τον καταρτισμένο συνεργάτη του.
- Αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη, όχι μόνο για την επίλυση των εταιρικών θεμάτων, την τήρηση των ισορροπιών μεταξύ των στελεχών, των υπαλλήλων κ.ο.κ, αλλά και για τη στήριξη των ίδιων των μελών μίας νομικής υπηρεσίας ή μιας δικηγορικής εταιρίας.
- Πραγματική θέληση για συνεργασία και μακροχρόνιο στόχο. Αυτά είναι ίσως και τα πιο κρίσιμα σημεία για μια επιτυχημένη συνεργασία, όπως και τα πιο δυσεύρετα. Αυτό που διαπίστωσα τα τελευταία χρόνια, είναι ότι υπάρχουν νέοι συνάδελφοι, (οι οποίοι έχουν ένα σαφές προβάδισμα από τις προηγούμενες γενιές σε ό,τι αφορά στο πλούσιο βιογραφικό τους), ίσως λόγω του αβέβαιου περιβάλλοντος και της μακρόχρονης οικονομικής κρίσης, οι οποίοι βλέπουν το δικηγορικό επάγγελμα κυρίως από την άποψη του βιοπορισμού.
Φυσικά αυτό είναι απόλυτα κατανοητό και αυτονόητο, αλλά όταν είσαι στο ξεκίνημα πρέπει να αρπάζεις και τις ευκαιρίες που σου δίνονται, ειδικά αν αυτό σημαίνει να εργαστείς σε μία μεγάλη εταιρία, που θα αποκομίσεις εμπειρία, γνώσεις και γνωριμίες που θα σε συντροφεύουν μια ζωή. Δεν θα πρέπει συνεπώς να επιδιώκουν το εφήμερο και να μην έχουν μακρόπνοα σχέδια, γιατί αυτό μπορεί να τους στοιχίσει μία καλή θέση με προοπτικές.
Θεωρώ πολύ τυχερό τον εαυτό μου για τις συναδέλφους με τις οποίες συνεργάζομαι στη νομική υπηρεσία της Μασούτης. Στην εταιρία μας τυχαίνει το νομικό τμήμα να αποτελείται μόνο από γυναίκες. Με τις κυρίες Χάρις Σκαλίδη και Ευαγγελία Αργυρίου, η συνεργασία μας διαρκεί 20 και 12 χρόνια αντίστοιχα, μάλιστα και οι δύο ξεκίνησαν ως ασκούμενες δικηγόροι. Έχουμε άλλη μία νέα συνάδελφο, που επίσης ξεκίνησε την άσκηση κοντά μας και μία ασκούμενη δικηγόρο. Και φυσικά πολύτιμος συνεργάτης είναι η κα Ηρώ Παπαγιαννάκη, γραμματέας της νομικής υπηρεσίας, η οποία είναι κοντά μου από τότε που δημιουργήσαμε το νομικό τμήμα στη Μασούτης.
- Ποια είναι, κατά την άποψή σας, τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει ένα καλά οργανωμένο νομικό τμήμα, ώστε να προσδίδει αξία στην επιχείρηση;
Πρώτα απ’ όλα το νομικό τμήμα μιας επιχείρησης πρέπει να είναι ανά πάσα στιγμή ενημερωμένο για πολλά και διαφορετικά θέματα. Οι επιχειρήσεις και δη του κλάδου του σούπερ μάρκετ έχουν δεκάδες επιμέρους τμήματα, όπως Αγορών, Πωλήσεων, Μηχανογράφησης, Μάρκετινγκ κ.ο.κ, που το καθένα από αυτά αποτελεί επί της ουσίας μία ξεχωριστή επιχείρηση, αφού είναι άλλο το γνωστικό αντικείμενο τους.
Έπειτα το νομικό τμήμα μίας εταιρίας, εκτός από τις παραπάνω γνώσεις και την κατάρτιση σε εξειδικευμένα θέματα, που οφείλει να έχει, πρέπει, πριν συμβουλέψει, να απαντήσει στο ερώτημα, αν η όποια ενέργεια και απόφαση του κάθε τμήματος, συμβαδίζει με τις ενέργειες και των υπολοίπων τμημάτων, από ποια άλλα τμήματα πρέπει να δοθεί έγκριση ή συναίνεση ή σε ποια πρέπει να γνωστοποιηθεί το ζήτημα που έχει τεθεί υπόψη του. Διότι πάντα ο τελικός στόχος είναι το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την εταιρία και όχι για το κάθε τμήμα μεμονωμένα.
Συνεπώς πέραν της κατάρτισης, απαιτείται συνδυαστική και κριτική σκέψη, καθώς και δεξιότητα στον χειρισμό καταστάσεων, εμπειρία και ικανότητα ρεαλιστικής επίλυσης θεμάτων, με τρόπο που θα έχει τελικά θετικό πρόσημο για την επιχείρηση. Η πολύ καλή γνώση της τεχνολογίας, λόγω των διευκολύνσεων που αυτή παρέχει, είτε σε επίπεδο γνωστικό, είτε σε επίπεδο διαδικαστικών ενεργειών, είναι πλέον αναμφίβολα στα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει ένα νομικό τμήμα.
- Τι σας οδήγησε στην απόφαση να γίνετε δικηγόρος;
Όσο κλισέ κι αν ακουστεί, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήθελα να σπουδάσω νομικά. Ίσως πρέπει να ρίξω το φταίξιμο στη μητέρα μου, η οποία, αν και φαρμακοποιός στο επάγγελμα, από πολύ μικρή μου έλεγε «Εσύ δικηγόρος να γίνεις», λόγω της σωρείας επιχειρημάτων που χρησιμοποιούσα για να την πείσω όταν είχαμε αντίθετη άποψη. Το σίγουρο είναι ότι από τον πρώτο χρόνο στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ κατάλαβα, ότι δεν είχαν διαψευστεί οι προσδοκίες μου.
Η επιστήμη μας είναι ένας ανεξάντλητος χώρος γνώσης, καλλιέργειας του πνεύματος, αλλά και της ψυχής. Και εύχομαι κάθε νέος που ξεκινά τις σπουδές του στα νομικά ή τη σταδιοδρομία του, να αισθανθεί το ίδιο, για να μπορέσει να το αγαπήσει. Γιατί στη δικηγορία μπορείς να επιτύχεις μόνο αν την αγαπήσεις βαθιά και ειλικρινά.
