Καταναλώνουμε ευχάριστα ακτινίδια με ομοιόμορφο μεγάλο μέγεθος ή τραγανά αχλάδια με καταπράσινο φλοιό ή γλυκά σταφύλια χωρίς κουκούτσια – ξέρουμε άραγε ότι πίσω από τα φρούτα αυτά είναι ένα κερδοφόρο είδος φυτικής ποικιλίας;
Τα καταπράσινα αχλάδια είναι φυτική ποικιλία αχλαδιών ανθεκτικών στο βακτηριακό κάψιμο και τα γλυκά σταφύλια είναι φυτική ποικιλία σταφυλιών με μεγάλη απόδοση χυμού. Τα ομοιόμορφα ακτινίδια παράγονται από δενδρύλλια ποικιλίας ακτινιδιάς με την ονομασία: «Ακτινίδια Τσεχελίδης» και είναι μια νέα βελτιωμένη ποικιλία ακτινιδιάς, με μεγαλύτερο και ομοιόμορφο μέγεθος καρπών πλουσιότερων σε θρεπτικά συστατικά (Τόπος Παραγωγής: Νάουσα).
Τι είναι φυτική ποικιλία
Το δικαίωμα σε φυτική ποικιλία ανήκει στα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και παρέχει sui generis προστασία στο δημιουργό, ανάλογη με εκείνη που έχει ο εφευρέτης-κάτοχος διπλώματος ευρεσιτεχνίας.
Η διεθνής βιβλιογραφία ορίζει ως «φυτική ποικιλία» ένα φυτικό σύνολο, το οποίο ανήκει στην κατώτερη γνωστή ταξινομική ομάδα βοτανικής και χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα αναπαραγωγής των διακριτών και γενετικών της χαρακτήρων. Το δικαίωμα σε φυτική ποικιλία ανήκει στα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και, ειδικότερα, στο δίκαιο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας και παρέχει sui generis προστασία στο δημιουργό, ανάλογη με εκείνη που έχει ο εφευρέτης-κάτοχος διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Η προστασία φυτικών ποικιλιών εφαρμόζεται σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. Στόχος είναι η ενθάρρυνση και προώθηση της δημιουργίας νέων ποικιλιών και η βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων προς όφελος της κατανάλωσης.
Πότε προστατεύεται μια φυτική ποικιλία
Η φυτική ποικιλία για να προστατευθεί με βάση το δίκαιο βιομηχανικής ιδιοκτησίας πρέπει να είναι:
- νέα
- διακριτή
- ομοιογενής και
- σταθερή
Σε περίπτωση που συγκεντρώνει σωρευτικά τα κριτήρια αυτά, χορηγείται στο δημιουργό της το σχετικό πιστοποιητικό προστασίας.
Ποια είναι η διεθνής προστασία
Η Διεθνής Συνθήκη για την προστασία των φυτικών ποικιλιών, η οποία υπεγράφη στη Γενεύη στις 2 Δεκεμβρίου 1961 και, στη συνέχεια, αναθεωρήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 1972, στις 23 Οκτωβρίου 1978 και στις 19 Μαρτίου 1991, παρέχει στους δημιουργούς νέων ποικιλιών φυτών αποκλειστικά δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, με βάση μία δέσμη ενιαίων και σαφώς καθορισμένων αρχών. Βάσει της εν λόγω Συνθήκης, ιδρύθηκε η Διεθνής Ένωση Προστασίας Φυτικών Ποικιλιών (UPOV), με έδρα τη Γενεύη, η οποία σήμερα αριθμεί 76 κράτη-μέλη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μέλος της UPOV από την 29η Ιουλίου 2015.
Όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν προσχωρήσει μέχρι σήμερα στην εν λόγω Συνθήκη, εκτός από την Κύπρο, τη Μάλτα, το Λουξεμβούργο και την Ελλάδα.
Με τη διακρατική αυτή Συνθήκη, ιδρύθηκε ένα διεθνές σύστημα προστασίας εθνικών ποικιλιών φυτών και αναγνωρίστηκαν για πρώτη φορά δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας σε διεθνές επίπεδο υπέρ των δημιουργών ποικιλιών, με σκοπό την ανάπτυξη νέων ποικιλιών για το κοινό καλό.
Σύμφωνα με τη διεθνή Συνθήκη, ως «δημιουργός φυτικής ποικιλίας» ορίζεται το πρόσωπο, που δημιουργεί, ανακαλύπτει ή αναπτύσσει μία ποικιλία. Η διάρκεια προστασίας των φυτικών ποικιλιών δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 20 έτη, πλην των δικαιωμάτων σε ποικιλίες αμπέλου και δένδρων που είναι τουλάχιστον 25 έτη.
Τα δικαιώματα στις φυτικές ποικιλίες δεν εκτείνονται σε χρήσεις που αφορούν μη εμπορικούς ή πειραματικούς σκοπούς, ή σε πράξεις που εκτελούνται με σκοπό τη διασταύρωση άλλων ποικιλιών.
Ποια είναι η προστασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ισχύει ο Κανονισμός (ΕΚ) 2100/94, με τις μετέπειτα τροποποιήσεις του, για τα κοινοτικά δικαιώματα επί φυτικών ποικιλιών, ο οποίος έχει άμεση ισχύ στην ελληνική έννομη τάξη και έχει εγκαθιδρύσει ένα σύστημα εφάμιλλο με αυτό της UPOV.
Με τον εν λόγω Κανονισμό ιδρύθηκε και το Κοινοτικό Γραφείο Φυτικών Ποικιλιών (CommunityPlant Variety Office – CPVO) για την εποπτεία του συστήματος αυτού, που εδρεύει στην Angers, Γαλλίας.
Για να προστατευτεί μία φυτική ποικιλία στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει αφενός, να είναι διακριτή, ομοιογενής, σταθερή και νέα και αφετέρου, να κατατίθεται με ονομασία που δεν προσβάλλει δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας τρίτων μερών.
Η διάρκεια των δικαιωμάτων είναι 25 έτη, πλην των δικαιωμάτων σε ποικιλίες αμπέλου και ειδών δένδρων που είναι 30 έτη.
Το Κοινοτικό σύστημα προστασίας δικαιωμάτων σε ποικιλίες φυτών συμπληρώνεται από την Οδηγία 2004/48/ΕΚ για τη επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, η οποία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη για τα θέματα αυτά με το Νόμο 3966/2011.
Υπάρχει όφελος για τον καταναλωτή
Η συμβολή της γενετικής βελτίωσης των φυτών και η προστασία των νέων ποικιλιών είναι πολύ σημαντική.
Ας απαριθμήσουμε ορισμένα από τα συμπεράσματα της έρευνας του ανεξάρτητου επιστημονικού συμβούλου σε θέματα γεωργίας και περιβάλλοντος, ΗFFA Research, που εδρεύει στο Βερολίνο.
- Η γενετική βελτίωση της πατάτας τα τελευταία 15 χρόνια συνέβαλε στην παραγωγή επιπλέον 10 εκατ. τόνων πατάτας. Η Ε.Ε. εξάγει αντί να εισάγει πατάτες και η τιμή της είναι κατά 7% φτηνότερη για τον καταναλωτή.
- Η γενετική βελτίωση του σιταριού τα τελευταία 15 χρόνια αύξησε κατά 22 εκατ. τόνους την παραγωγή στην Ε.Ε. και έδωσε 32 δις φρατζόλες ψωμί με κατανομή 64 φρατζόλες για κάθε άτομο στην Ε.Ε.
- Χωρίς τη γενετική βελτίωση των φυτών 1,2 εκατ. Ευρωπαίων αγροτών και εργατών του αγροτικού τομέα, θα ήταν 30% φτωχότεροι και θα κέρδιζαν ετησίως 7.000€ λιγότερα (κατά μέσο όρο).
Ένας κόσμος χωρίς αναπαραγωγή φυτών και νέες φυτικές ποικιλίες θα σήμαινε λιγότερες τροφές και υψηλότερες τιμές.
Οι Ευρωπαίοι επιστήμονες και οι αγρότες ελπίζουν να καταφέρουν ακόμα περισσότερα ως το 2030, αυξάνοντας την παραγωγή βασικών καλλιεργειών κατά76 εκατ. τόνους.
Η γενετική βελτίωση των φυτών εξασφαλίζει ότι η Ευρώπη μπορεί να θρέψει τον εαυτό της.
