Ο ρόλος του Νομικού Συμβούλου στο Πανεπιστήμιο

Του Ιωάννη Ελ. Κοϊμτζόγλου, Δικηγόρος, Δ. Ν., Νομικός Σύμβουλος Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ)

READ

O Ιωάννης Κοϊμτζόγλου μιλά στο Lawyer για το αντικείμενο του Νομικού Συμβούλου στο Πανεπιστήμιο, τα προσόντα που αυτός πρέπει να διαθέτει, επισημαίνοντας ότι ο ρόλος του Νομικού Συμβούλου στο πανεπιστήμιο είναι πολύπλευρος και καθοριστικός για την εύρυθμη και νόμιμη λειτουργία του Ιδρύματος.

Πείτε μας λίγα λόγια για την επαγγελματική σας πορεία

Ασκώ τη Δικηγορία από το 1988, οπότε και ξεκίνησα την επαγγελματική μου πορεία, ιδρύοντας Δικηγορικό Γραφείο στη Θεσσαλονίκη, από την οποία κατάγομαι και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, όπου ολοκλήρωσα τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές μου. Παράλληλα με την έναρξη της επαγγελματικής μου δραστηριότητας εκπονούσα τη διδακτορική διατριβή μου στο Διοικητικό Δίκαιο και ασκούσα ακαδημαϊκά καθήκοντα στη Νομική Σχολή ΑΠΘ, επικουρώντας μέλη ΔΕΠ στο έργο τους, ως Ειδικός Μεταπτυχιακός Υπότροφος.

Η επιτυχής ολοκλήρωση της διδακτορικής διατριβής μου σηματοδότησε την εντονότερη ενασχόλησή μου με τη Δικηγορία, η οποία και άρχισε να επιφέρει καρπούς. Είχε, όμως, αρχίσει να γίνεται αντιληπτό ότι η ατομική άσκηση Δικηγορίας, σε ένα ραγδαία εξελισσόμενο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, έτεινε να διαφοροποιηθεί ριζικά κατά τρόπο που δεν ήταν με ασφάλεια προβλέψιμος. Ήταν η εποχή (2000) που οι πρώτες Δικηγορικές Εταιρείες έκαναν την εμφάνιση τους. Στο πλαίσιο αυτό αποφάσισα να συνεργαστώ με Δικηγορική Εταιρεία της Αθήνας, η οποία επιδίωκε την επέκτασή της στη Θεσσαλονίκη.

Η συνεργασία μας εδραιώθηκε με αποτέλεσμα να αποκτήσω την ιδιότητα του Partner, επικεφαλής του Τμήματος Δημοσίου Δικαίου της εταιρείας στην έδρα της στην Αθήνα. Όταν η συνεργασία μου με την εν λόγω Δικηγορική Εταιρεία ολοκλήρωσε τον κύκλο της, με ενθουσιασμό ανταποκρίθηκα στην πρόκληση να αναλάβω το ρόλο του Νομικού Συμβούλου στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας (ΟΠΑ), ένα Ίδρυμα ιστορικό το οποίο βρίσκεται κοντά στις επιχειρήσεις. Ο ρόλος ήταν πρόκληση διότι πλέον θα ήμουν, για πρώτη φορά, από την «άλλη πλευρά» της όχθης, προασπίζοντας τα έννομα συμφέροντα ενός δημόσιου φορέα και θα συνέβαλα στην τήρηση της αρχής της νομιμότητας της δημόσιας διοίκησης.

Ποιο είναι το αντικείμενο εργασίας του Νομικού Συμβούλου ενός ΑΕΙ;

Ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ λειτουργεί, συνεπώς, τόσο ως δικαστηριακός Δικηγόρος (litigator) όσο και ως σύμβουλος (consultant)

Το αντικείμενο εργασίας είναι πολύ πιο σύνθετο απ’ όσο φαντάζει. Ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ, μαζί με την ομάδα Δικηγόρων που τον υποστηρίζει, συνεργάζονται στενά με τη διοίκηση του πανεπιστημίου και εκπροσωπούν το Ίδρυμα ενώπιον Δικαστηρίων σε κάθε είδους υπόθεση, μεριμνούν για την κανονιστική συμμόρφωση του Ιδρύματος και γνωμοδοτούν για νομικά ζητήματα που προκύπτουν από τη λειτουργία του. Ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ λειτουργεί, συνεπώς, τόσο ως δικαστηριακός Δικηγόρος (litigator) όσο και ως σύμβουλος (consultant), ρόλοι που στον Ιδιωτικό Τομέα, σε σχήματα μεγέθους ανάλογου ενός ΑΕΙ, συνήθως διαχωρίζονται.

Ποια προσόντα πρέπει να διαθέτει ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ προκειμένου να επιτελέσει το έργο του με επιτυχία;

Στα hard skills εμπίπτει, κατ’ αρχάς, η επαρκής γνώση και εξοικείωση με το δημόσιο δίκαιο. Ένα ΑΕΙ ασκεί δημόσια διοίκηση, στην ευρεία έννοια, εφαρμόζοντας δημόσιο δίκαιο. Δεν αρκεί, όμως, μόνον αυτό: απαιτείται από το Νομικό Σύμβουλο να μπορεί να κινηθεί αποτελεσματικά και στο χώρο του ιδιωτικού δικαίου ακόμη και του ποινικού, στο μέτρο που το ΑΕΙ καταρτίζει συμβάσεις, έχει προσωπικό που δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι, αντιμετωπίζει ζητήματα που έχουν ποινική απαξία.

Στα soft skills του Νομικού Συμβούλου ενός ΑΕΙ εντάσσεται η ικανότητά του να μπορεί να λειτουργήσει σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον συνεργαζόμενος με ανθρώπους ιδιαίτερων, πολλές φορές, προσόντων και χαρακτηριστικών. Σε κάθε περίπτωση, ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ απαιτείται να επιμορφώνεται σε νέα αντικείμενα και να παρακολουθεί τις εξελίξεις διότι από τη θέση του καλείται να τα αντιμετωπίσει, χωρίς να έχει την πολυτέλεια να επιλέξει την ενασχόλησή του ή μη με αυτά. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις: η προστασία των προσωπικών δεδομένων των προσώπων της ακαδημαϊκής κοινότητας, αντικείμενο νέο και κρίσιμο για τη νόμιμη λειτουργία ενός Ιδρύματος. Αρκεί μόνον να σκεφτεί κάποιος πόσα υποκείμενα προστασίας προσωπικών δεδομένων υπάρχουν στο πλαίσιο ενός και μόνον Ιδρύματος (μερικές χιλιάδες φοιτητές, υπάλληλοι, διδακτικό προσωπικό).

Πρέπει ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ να έχει ευρύτητα νομικών γνώσεων και ικανότητα για συστηματικό εμπλουτισμό και εξέλιξη τους

Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί αντικείμενο, κατά κανόνα, του DPOτου Ιδρύματος, πολλές φορές, όμως, καλείται να τον συνδράμει και ο Νομικός Σύμβουλος σε ιδιαίτερα ζητήματα. Πρόσφατο, εξάλλου, παράδειγμα της «ποικιλίας» των θεμάτων που αντιμετωπίζει ο Νομικός Σύμβουλος είναι η περιπέτεια με την πανδημία του COVID-19. Τα ΑΕΙ κλήθηκαν, σε συνεργασία με τις κεντρικές κρατικές υπηρεσίες, να ρυθμίσουν, με την υποστήριξη των νομικών τους υπηρεσιών, νεοφυή κρίσιμα ζητήματα: εξ’ αποστάσεως διδασκαλία (τίθενται ζητήματα ακαδημαϊκής ελευθερίας, προστασίας προσωπικών δεδομένων συμμετεχόντων), εξ’ αποστάσεως εξετάσεις (τίθενται ζητήματα διασφάλισης του αδιάβλητου χαρακτήρα των εξετάσεων και κατ’ επέκταση της νομιμότητας των εξεταστικών διαδικασιών και των αποτελεσμάτων τους), διαφύλαξη της δημοσίας υγείας με λήψη υγειονομικών μέτρων (τίθενται ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, αστικής ευθύνης του Ιδρύματος από την τυχόν μετάδοση της νόσου). Συμπερασματικά, πρέπει ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ να έχει ευρύτητα νομικών γνώσεων και ικανότητα για συστηματικό εμπλουτισμό και εξέλιξη τους.

Σε τι διαφέρει ο ρόλος του Νομικού Συμβούλου ενός ΑΕΙ από εκείνον ενός Νομικού Συμβούλου σε ιδιωτικό φορέα ή ενός εταίρου σε Δικηγορική Εταιρεία;

Έχοντας εμπειρία από όλους τους ρόλους που αναφέρετε, θα εντόπιζα την κύρια διαφορά στο ότι ο Νομικός Σύμβουλος ενός ΑΕΙ πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ποικίλα νομικά ζητήματα, τα οποία, συνήθως, στο χώρο των Δικηγορικών Εταιρειών αποτελούν αντικείμενο διαμοιρασμένο στους εταίρους, ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενό τους ή το πελατολόγιό τους. Το ίδιο ισχύει και για το Νομικό Σύμβουλο ιδιωτικών φορέων: συνήθως το αντικείμενο του είναι οριοθετημένο ανάλογα με τη δραστηριότητα του φορέα στον οποίο εργάζεται. Αυτή η βασική διαφορά διατηρεί σε δημιουργική ετοιμότητα το Νομικό Σύμβουλο, ο οποίος καλείται να αντιμετωπίσει ποικίλα νομικά ζητήματα ακολουθώντας τους εγνωσμένους επιστημονικά τρόπους νομικής προσέγγισης κάθε ενός ζητήματος χωριστά, χρησιμοποιώντας, βέβαια, τα ήδη υπάρχοντα γνωστικά κεκτημένα που ο ίδιος φέρει καθώς και τη σχετική εμπειρία του.

Ποιες συνθήκες αναμένεται να επηρεάσουν το έργο ενός Νομικού Συμβούλου ενός ΑΕΙ στο εγγύς μέλλον;

Μία πρώτη συνθήκη είναι η πανδημία του COVID-19. Όσο καθυστερεί η αποτελεσματική υγειονομικά αντιμετώπισή της, τόσο η επίδραση της σε ακαδημαϊκές και διοικητικές λειτουργίες μεγενθύνεται. Η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, η εξ’ αποστάσεως εξέταση των φοιτητών, η τηλεργασία των διοικητικών υπαλλήλων και του ακαδημαϊκού προσωπικού δημιουργούν ποικιλία νομικών ζητημάτων: νέας μορφής εργασιακές σχέσεις, προστασία προσωπικών δεδομένων, διαχείριση χρηματοδότησης, προμήθεια μέσων και υπηρεσιών. Μία άλλη συνθήκη που αναμένεται να επηρεάσει το έργο του Νομικού Συμβούλου ενός ΑΕΙ, ιδίως εάν αυτό είναι δημόσιο, είναι η επιδιωκόμενη προσέγγιση μεταξύ του πανεπιστημίου και των επιχειρήσεων.

Πρόκειται για το άνοιγμα των πανεπιστημίων στην επιχειρηματικότητα, το οποίο θα συμβάλλει όχι μόνον στην αυτοχρηματοδότηση των Ιδρυμάτων, αλλά και στη διευκόλυνση των φοιτητών για την απορρόφησή τους από την αγορά εργασίας. Η κίνηση αυτή θα προκαλέσει νέες μορφές συμβάσεων εργασιακού ή χρηματοδοτικού χαρακτήρα, συμβάσεις κοινοπραξιών, ζητήματα κοινωνικής ασφάλισης και ασφάλισης αστικής ευθύνης. Καθοριστική, τέλος, για το ρόλο ενός Νομικού Συμβούλου δημόσιου ΑΕΙ θα είναι η λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων, όποτε και εάν αυτή επιτραπεί θεσμικά. Στην περίπτωση αυτή, ο χώρος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα αλλάξει εκ θεμελίων και ο Νομικός Σύμβουλος θα κληθεί να συμπαρασταθεί νομικά στις εξελίξεις.

Συνοψίζοντας, ο ρόλος του Νομικού Συμβούλου στο πανεπιστήμιο είναι πολύπλευρος και καθοριστικός για την εύρυθμη και νόμιμη λειτουργία του Ιδρύματος.