** Οι απόψεις του κ. Αψούρη που εκφράζονται στη συνέντευξη είναι προσωπικές και δεν αποτελούν απαραιτήτως θέσεις του ομίλου εταιρειών στον οποίο παρέχει τις υπηρεσίες του
Ο Γενικός Διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών του Ομίλου ΕΛΠΕ, κ. Ιωάννης Αψούρης, μιλά στο Lawyer για τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο Νομικός Σύμβουλος σε έναν μεγάλο και πολυσχιδή όμιλο εταιρειών και περιγράφει τις ιδιαίτερες απαιτήσεις που απορρέουν από τη δραστηριοποίηση σε μια ρυθμισμένη αγορά, όπως αυτή της ενέργειας.
Πείτε μας δυο λόγια για εσάς και την επαγγελματική σας πορεία έως σήμερα.
Επί περίπου δεκαπέντε χρόνια εργάστηκα, αρχικά ως συνεργαζόμενος Δικηγόρος (Associate) και στη συνέχεια ως εταίρος, στη Δικηγορική Εταιρεία «ΔΡΥΛΛΕΡΑΚΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», χειριζόμενος πληθώρα υποθέσεων εταιρικού, εμπορικού και αστικού δικαίου, συγχωνεύσεις και εξαγορές επιχειρήσεων. Ασχολήθηκα με θέματα μεταλλευτικού, πτωχευτικού και οικονομικού ποινικού δικαίου, υποθέσεις διεθνούς δικαίου, αντιδικίες και διαιτησίες επί θεμάτων εμπορικού δικαίου. Εργάστηκα τόσο ως Δικηγόρος συμβουλευτικής δικηγορίας, όσο και ως νομικός παραστάτης σε δίκες και διαιτησίες, διότι πιστεύω ότι ο καλός δικηγόρος δεν αρκεί μόνο να συμβουλεύει τους πελάτες του, αλλά να μπορεί να «πάει» τις υποθέσεις τους και στο Δικαστήριο, αν αυτό απαιτηθεί.
Η ενασχόληση με τη δικαστηριακή πρακτική και η παρακολούθηση της νομολογίας αποτελεί κατά τη γνώμη μου την καλύτερη μέθοδο απόκτησης βαθιάς γνώσης των διαφόρων νομικών θεμάτων. Τα τελευταία δέκα χρόνια προΐσταμαι της νομικής υπηρεσίας των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ, του μεγαλύτερου βιομηχανικού και εμπορικού ομίλου της χώρας. Είμαι επικεφαλής ομάδας 18 Δικηγόρων, οι οποίοι παρέχουν ολοκληρωμένες νομικές υπηρεσίες στις 54 εταιρείες του Ομίλου που δραστηριοποιούνται σε επτά χώρες, οι δε νομικές υποθέσεις, στο χειρισμό των οποίων συμμετέχω, άπτονται όλων κυριολεκτικά των τομέων δικαίου, πλην ίσως του … δικαίου του Διαστήματος! Παράλληλα είμαι μέλος, σε δύο μάλιστα περιπτώσεις Πρόεδρος, διοικητικών συμβουλίων αρκετών εταιρειών του Ομίλου.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στη σημασία που είχε η θητεία μου ως υπευθύνου του γραφείου δικαστικού του Αρχηγείου Στόλου από τον Απρίλιο του 1996 έως το Δεκέμβριο 1997. Αντίθετα με πολλούς για τους οποίους η στρατιωτική θητεία είναι «χαμένος χρόνος», ευτύχησα αφενός να προσφέρω με τις γνώσεις μου και αφετέρου να πάρω πολύτιμες εμπειρίες, καθώς κάθε μέρα έπρεπε να μελετώ αρκετές δικογραφίες – περισσότερες από αυτές που θα εξέταζα σε οποιοδήποτε δικηγορικό γραφείο – και να συντάσσω τις σχετικές εισηγήσεις προς την ηγεσία του αρχηγείου.
Πιστεύω ότι ο νομικός σύμβουλος πρέπει να είναι εξωστρεφής και να συνεισφέρει με τις γνώσεις και την εμπειρία του στην επιστημονική και επαγγελματική κοινότητα, στην οποία ανήκει. Έτσι, από το 2018 είμαι μέλος του Ελληνικού Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΣΕΔ) των Ελληνικών Χρηματιστηρίων, ενώ από τον Ιανουάριο του 2020 εξελέγην για τριετή θητεία ως Πρόεδρος της Ομάδας Νομικών Υποθέσεων (Legal Issues Group – LIG) της Fuels Europe, δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πετρελαϊκών Εταιρειών που εδρεύει στις Βρυξέλλες, μέλη της οποίας είναι κολοσσοί, όπως οι EXXON, SHELL, BP, TOTAL, από τις οποίες προέρχονταν συνήθως οι Πρόεδροι της συγκεκριμένης ομάδας.
Τέλος, είμαι μέλος της Επιτροπής Εταιρικής Διακυβέρνησης του Ελληνο-αμερικανικού Επιμελητηρίου, και των ομάδων εταιρικής διακυβέρνησης και αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων του ΣΕΒ. Είμαι συχνά ομιλητής σε συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ μελέτες μου έχουν δημοσιευθεί σε νομικά περιοδικά.
Στην καριέρα μου καθοριστική υπήρξε η συνεργασία με αξιόλογους ανθρώπους που αφενός πίστεψαν σε μένα και αφετέρου μοιράστηκαν μαζί μου την εμπειρία και τις γνώσεις τους, διαμορφώνοντας σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο, με τον οποίο εργάζομαι. Από αυτούς ξεχωρίζω το συνάδελφο κ. Ιωάννη Δρυλλεράκη που μου έδωσε τις πρώτες, αλλά και τις περισσότερες κατευθύνσεις για τον τρόπο άσκησης της δικηγορίας. Σε αυτόν οφείλω την αξία που προσδίδω στην εξαντλητική ανάλυση των νομικών ζητημάτων, αλλά και στην ταχύτητα της ανταπόκρισης στην ανάγκη του πελάτη.
Καθοριστική ήταν και η επίδραση του κ. Γιάννη Κωστόπουλου, Διευθύνοντα Συμβούλου της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ την εποχή που ανέλαβα ως νομικός της σύμβουλος. Σε αυτόν οφείλω τη συνειδητοποίηση ότι ως νομικός σύμβουλος «είσαι ό,τι μπορείς να μετρήσεις», δηλαδή την αξία του μετρήσιμου αποτελέσματος της εργασίας, από την πλευρά του κόστους, του χρόνου και της δημιουργίας αξίας για την επιχείρηση.
Μετά από αρκετά χρόνια ως εταίρος στη δικηγορική εταιρεία «ΔΡΥΛΛΕΡΑΚΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», αναλάβατε το ρόλο του Γενικού Διευθυντή Νομικών Υπηρεσιών στον Όμιλο ΕΛΠΕ. Τι σας ώθησε σε αυτή τη μετάβαση και ποιες θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ της εργασίας σε μια δικηγορική εταιρεία και σε ένα in–house νομικό τμήμα;
Όπως προανέφερα, στο Γραφείο Δρυλλεράκη απέκτησα πολλές γνώσεις και εμπειρίες. Εκεί κατά κύριο λόγο διαμορφώθηκε ο επαγγελματίας που είμαι σήμερα. Η απόφαση να αλλάξω επαγγελματικό προσανατολισμό και να αναλάβω ως επικεφαλής της νομικής υπηρεσίας του Ομίλου των ΕΛΠΕ δεν ήταν ούτε εύκολη, ούτε αυτονόητη, διότι στη Δικηγορική Εταιρεία, στην οποία ήμουν εταίρος, είχα απολύτως ικανοποιητική εξέλιξη και θέση. Με τραβούσε όμως η φιλοδοξία και, κυρίως, η περιέργεια να δω «από μέσα» πώς λειτουργεί ένας μεγάλος οργανισμός. Εκτός από Δικηγόρος – νομικός σύμβουλος, να συμμετάσχω και στη διαμόρφωση της στρατηγικής και διοίκησης ενός τέτοιου οργανισμού.
Έπαιξε ρόλο και ο συγκεκριμένος όμιλος και το αντικείμενο των δραστηριοτήτων του, καθώς είχα ήδη επί χρόνια εργαστεί γι’ αυτόν ως εξωτερικός δικηγόρος, χειριζόμενος σημαντικές υποθέσεις του στο πλαίσιο του Γραφείου Δρυλλεράκη. Τέλος, επέδρασε και η προσωπικότητα των μελών της ομάδας διοίκησης της ΕΛΠΕ, με πολλά από τα οποία συνεχίζω και σήμερα να συνεργάζομαι.
Ως προς το δεύτερο σκέλος του ερωτήματος: Εκτός από τις διαφορές μεταξύ της εργασίας σε μια Δικηγορική εταιρεία και στο νομικό τμήμα κάποιας εταιρείας, σπεύδω να επισημάνω ότι υπάρχουν και σημαντικές ομοιότητες και δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν οι διαφορές είναι περισσότερες από αυτές τις ομοιότητες… Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για ενασχόληση με νομικές υποθέσεις, σε συγκεκριμένα και συχνά ασφυκτικά χρονικά πλαίσια, με περιορισμούς ως προς το κόστος και τους πόρους που πρέπει να διατεθούν.
Υπάρχει γνωμοδοτικό έργο και δικαστικές υποθέσεις, με τις οποίες η ενασχόληση γίνεται είτε αποκλειστικά, είτε σε συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες. Σε αντίθεση με πολλούς συναδέλφους μου, φρονώ Οότι ο εσωτερικός δικηγόρος είναι πρωτίστως δικηγόρος και δευτερευόντως στέλεχος της επιχείρησης και είμαι μάλλον ευτυχής που παρέχω τις υπηρεσίες μου σε έναν όμιλο που επιθυμεί οι senior νομικοί του σύμβουλοι να είναι ταυτόχρονα δικηγόροι επιπέδου και managers.
Οι διαφορές είναι βεβαίως εξίσου πολλές και σημαντικές. Στη Δικηγορική εταιρεία ο partner θεωρείται ως δημιουργός αξίας, καθώς φέρνει νέους πελάτες ή νέες υποθέσεις από υφιστάμενους πελάτες. Από την άλλη, η νομική υπηρεσία θεωρείται πολλές φορές ως ένα ακόμα κέντρο κόστους για την εταιρεία. Στην ανατροπή, όμως, αυτού του στερεότυπου έγκειται και η επιτυχία της νομικής υπηρεσίας, η οποία καλείται να καταστεί δημιουργός αξίας για την επιχείρηση. Μία ακόμη σοβαρή διαφορά είναι ότι ο εσωτερικός δικηγόρος δεν έχει την «απόσταση» από τον εντολέα του που έχει ο εξωτερικός συνεργάτης κι αυτό έχει βεβαίως και θετικά και αρνητικά.
Το στοιχείο αυτό γίνεται ιδιαιτέρως αισθητό σε περιπτώσεις σοβαρών αποτυχιών ή όταν ο εσωτερικός νομικός σύμβουλος θα πρέπει να διαφοροποιηθεί προς τη διοίκηση της εταιρείας αναφορικά με τις επιλογές της. Ο in house δικηγόρος δεν έχει την πολυτέλεια των πολλών πελατών… Ο νομικός σύμβουλος, ιδίως αυτός που είναι και διευθυντικό στέλεχος της εταιρείας, συμμετέχει στη διαμόρφωση της εταιρικής στρατηγικής και στη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων, στη διαμόρφωση δηλαδή της βούλησης του εντολέα του.
Αξίζει να αναφερθώ και σε μία σειρά από αστικούς μύθους ή μισές αλήθειες που επικρατούν σε σχέση με τους εσωτερικούς δικηγόρους:
- Εργάζονται λιγότερες ώρες: Προσωπικά μάλλον εργάζομαι περισσότερο από τότε που μετακινήθηκα στα ΕΛΠΕ.
- Αμείβονται καλύτερα: Σίγουρα δεν ισχύει για αξιόλογους δικηγόρους άνω των πέντε ετών.
- Έχουν εξασφαλισμένη απασχόληση: Τα δικηγορικά γραφεία «ζουν» περισσότερο από τις επιχειρήσεις, οι δε εξωτερικοί δικηγόροι έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια κινητικότητας σε σχέση με τους in house.
- Έχουν μόνο έναν πελάτη: Οι εσωτερικοί δικηγόροι της ΕΛΠΕ έχουν 54 εταιρικούς πελάτες, περισσότερους από την πλειοψηφία των εξωτερικών Δικηγόρων. Ακόμη όμως κι αν ισχύει σε κάποιες περιπτώσεις, δεν συνιστά πλεονέκτημα για τους in house.
Η ομορφιά της δουλειάς μας βρίσκεται στην αξία της συνεργασίας – είναι η σπουδαιότερη πρόκληση και το απόλυτο βαρόμετρο επιτυχίας ή αποτυχίας
Θα ήθελα να ολοκληρώσω την απάντηση στην ερώτηση αυτή σημειώνοντας ότι κοινή παράμετρος τόσο για την εργασία σε δικηγορική εταιρεία, όσο και σε νομικό τμήμα εταιρείας είναι η αξία της ομαδικής εργασίας, η συνεργασία με τους λοιπούς συναδέλφους της ομάδας και τους εξωτερικούς συνεργάτες και τα στελέχη του πελάτη. Αυτή είναι η ομορφιά της δουλειάς μας, η σπουδαιότερη πρόκληση και το απόλυτο βαρόμετρο επιτυχίας ή αποτυχίας.
Ποιες οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε από την ανάληψη της θέσης σας στα ΕΛΠΕ μέχρι σήμερα;
Οι προκλήσεις που έχω αντιμετωπίσει αυτά τα σχεδόν δέκα χρόνια είναι πολλές και ποικίλες.
Η πρώτη και μία από τις σημαντικότερες είναι η προσαρμογή στο ύφος και στην κατεύθυνση λειτουργίας διαδοχικών διοικήσεων του Ομίλου, πάντοτε με γνώμονα την εξυπηρέτηση του εταιρικού συμφέροντος και σκοπού. Έχω ασκήσει τα καθήκοντά μου υπό τέσσερις διευθύνοντες συμβούλους και πέντε προέδρους. Η δε κάθε μία από τις διοικήσεις είχε διαφορετική άποψη για τον τρόπο λειτουργίας, την οργάνωση και το ρόλο της νομικής υπηρεσίας στη δομή του Ομίλου.
Μία, εξίσου σπουδαία πρόκληση έχει να κάνει με τον υβριδικό χαρακτήρα της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ, στη διοίκηση και το κεφάλαιο της οποίας συμμετέχουν τόσο εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, όσο και το Δημόσιο – από το 2012 με όχημα το ΤΑΙΠΕΔ. Ήδη εδώ και πάνω από μία δεκαπενταετία λαμβάνει χώρα μία κίνηση εξέλιξης της εταιρείας από μια κρατική εταιρεία σε επιχείρηση που λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και δομή.
Η εξέλιξη αυτή που φρονώ ότι είναι προς τη σωστή κατεύθυνση δεν ήταν πάντα ομαλή και γραμμική. Δική μου επιδίωξη υπήρξε πάντα η προαγωγή των καλύτερων δυνατών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης και κανονιστικής συμμόρφωσης, δεδομένων των εγγενών δυσχερειών που συνεπάγεται ο υβριδικός χαρακτήρας της εταιρείας στον οποίο αναφέρθηκα ήδη.
Η τρίτη μεγάλη πρόκληση που αντιμετώπισα έχει να κάνει με την ενοποίηση των νομικών υπηρεσιών των τριών βασικών εταιρειών που λειτουργούσαν εντός του Ομίλου, όταν ανέλαβα το Δεκέμβριο του 2010, της ΕΛΠΕ, της ΕΚΟ και της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ (πρώην ΒΡ Ελλάς Α.Ε.). Η κάθε μία από αυτές τις υπηρεσίες είχε διαφορετική κουλτούρα, οργάνωση, τρόπο λειτουργίας αρχείο, back office, τρόπο αμοιβής των δικηγόρων που την αποτελούσαν κλπ. Μέσα σε περίπου ένα χρόνο η ενοποίηση είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. Η κατανομή των υποθέσεων και ο τρόπος χειρισμού των υποθέσεων είναι πλέον οριζόντιος, ανάλογα με τη φύση τους και όχι την εταιρεία του ομίλου την οποία αφορούν, υπάρχει ενιαίο αρχείο, νέα ομιλική πλέον δομή και ενιαίος τρόπος αμοιβής των Δικηγόρων.
Η σημαντικότερη παράμετρος της παραπάνω ενοποίησης υπήρξε η μεταβολή και ομογενοποίηση της κουλτούρας και της φιλοσοφίας λειτουργίας: Τα τρία κατ’ ουσίαν «δικαστικά τμήματα» μεταβλήθηκαν σε μία ενιαία νομική υπηρεσία με πελατοκεντρική νοοτροπία και κύρια επιδίωξη την πρόληψη των προβλημάτων και όχι την ex post, «κατασταλτική» αντιμετώπισή τους. Βασικό εργαλείο για την εξέλιξη αυτή, εκτός από τον ανθρώπινο παράγοντα, τον εκτενή διάλογο και τη συνεργασία με τους συναδέλφους, υπήρξε η εισαγωγή από το 2012 ενός λογισμικού διαχείρισης και παρακολούθησης της ροής νομικής ύλης εντός της ομάδας.
Εκτός από τις παραπάνω μείζονες προκλήσεις, θα μπορούσα να απαριθμήσω αρκετές ειδικότερες, όπως τη ριζική ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση της ενημέρωσης των ελεγκτών της εταιρείας για τις εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις, το νομικό χειρισμό των διεθνών εμπορικών κυρώσεων που επεβλήθησαν κατά καιρούς σε πετρελαιοπαραγωγές χώρες – προμηθευτές της ΕΛΠΕ, την οργάνωση ηλεκτρονικού αρχείου του συνόλου της ακίνητης περιουσίας των εταιρειών του Ομίλου και τέλος την κάλυψη των αναγκών που προκύπτουν από την επέκταση σε νέες δραστηριότητες με ιδιαιτερότητες ως προς το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας τους (π.χ. ΑΠΕ, έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων, φυσικό αέριο, ηλεκτροπαραγωγή) και η προσέλκυση από την αγορά εξειδικευμένων δικηγόρων επιπέδου και εγνωσμένου κύρους για την κάλυψη των αναγκών αυτών.
Σημαντική, τέλος, ήταν και είναι η συμμετοχή μου στην επιτροπή αντιμετώπισης της κρίσης της πανδημίας του κορωνοϊού, καθώς προκύπτουν ζητήματα διαμόρφωσης και διαπραγμάτευσης σχετικών ρητρών σε συμβάσεις έργου, ναυλοσύμφωνα, ασφαλιστήρια συμβόλαια κλπ., θέματα εργασιακών σχέσεων και προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ανάγκη κατάρτισης εταιρικών πολιτικών και διαδικασιών και προσαρμογής τους στο διαρκώς μεταβαλλόμενο σχετικό νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο που διαμορφώνει η Πολιτεία κλπ.
Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας ο ρόλος του Νομικού Συμβούλου σε έναν όμιλο του βεληνεκούς των ΕΛΠΕ; Θεωρείτε ότι πρέπει να λαμβάνει μέρος στον στρατηγικό σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων της εταιρείας;
Ο νομικός σύμβουλος, με τις δεξιότητες που του δίνει η νομική παιδεία συν-διαμορφώνει τις εμπορικές πολιτικές και εταιρικές στρατηγικές επιλογές
Ανεξαρτήτως του μεγέθους της εταιρείας, ο ρόλος του νομικού συμβούλου τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει: Δεν είναι πια μόνο ο γνωμοδοτών δικηγόρος (που συνήθως επιφυλασσόταν), ούτε ο παραστάτης του εντολέα του ενώπιον δικαστηρίων και αρχών. Δεν βοηθάει μόνο στην ανάλυση κινδύνων και στην προδραστική αποτροπή επέλευσής τους. Με τις δεξιότητες που του δίνει η νομική παιδεία συν-διαμορφώνει τις εμπορικές πολιτικές και εταιρικές στρατηγικές επιλογές.
Κατέχει κεντρική θέση στο τραπέζι ανταλλαγής απόψεων και διαμόρφωσης των επιχειρηματικών αποφάσεων, συχνά ως μέλος διοικητικών συμβουλίων ή εκτελεστικών επιτροπών.
Οι βασικοί λόγοι για αυτή τη μεταβολή του ρόλου του νομικού συμβούλου είναι οι εξής:
- Οι επιχειρήσεις, ιδίως στην Ευρώπη, καλούνται να λειτουργήσουν εντός ενός εξαιρετικά πολύπλοκου και ολοένα διευρυνόμενου κανονιστικού και ρυθμιστικού πλαισίου, του οποίου η παραβίαση συνεπάγεται πολλαπλές και σημαντικότατες δυσμενείς συνέπειες για τις εταιρείες και τα φυσικά πρόσωπα – μέλη των διοικήσεών τους. Ο νομικός σύμβουλος διαθέτει από την εκπαίδευσή του μοναδική τεχνογνωσία στη χρήση των εργαλείων ανάλυσης και ερμηνείας των νομικών και ρυθμιστικών κανόνων κι έτσι καθίσταται αφενός απαραίτητος για την επικοινωνία και διάχυση εντός της εταιρείας της σχετικής πληροφορίας και αφετέρου προάγεται σε πραγματικό σημαιοφόρο της κανονιστικής συμμόρφωσης και δεοντολογίας (ethics & compliance) λόγω της καλύτερης κατανόησης των μηχανισμών λειτουργίας του κανονιστικού φαινομένου, αλλά και της ανθρωπιστικής παιδείας του.
- Η οριζόντια ενασχόλησή του με θέματα όλων των οργανωτικών μονάδων μιας επιχείρησης του προσφέρει μία μεγάλης αξίας, σφαιρική γνώση της λειτουργίας της επιχείρησης αυτής ως συνόλου δραστηριοτήτων.
- H άνευ προηγουμένου «εισβολή» των νέων τεχνολογιών και κυρίως της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) στο χώρο της πρακτικής άσκησης της νομικής επιστήμης πρόκειται να την επηρεάσει κατά τη γνώμη μου περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο «παραδοσιακό» επάγγελμα. Μία από τις βασικές, θετικές επιπτώσεις αυτής της «εισβολής» είναι το ότι ο νομικός σύμβουλος θα δαπανά σημαντικά λιγότερο χρόνο για «παραδοσιακές» νομικές εργασίες, όπως η έρευνα νομολογίας και θεωρίας ή η αναζήτηση υποδειγμάτων δικογράφων, συμβάσεων ή άλλων νομικών κειμένων. Αυτό θα έχει ως συνέπεια την επάρκεια χρόνου του νομικού συμβούλου για ουσιώδη δουλειά ανάλυσης, αλλά και σύνθεσης θεμάτων που είναι απαραίτητα για τη διαμόρφωση της εταιρικής, εμπορικής στρατηγικής.
Βεβαίως, εδώ τίθεται το θέμα της συμβατότητάς της ενεργού συμμετοχής του νομικού συμβούλου στη διαμόρφωση εμπορικών και επιχειρηματικών αποφάσεων προς τις διατάξεις του Κώδικα Δικηγόρων που προβλέπουν ότι είναι ασυμβίβαστη η εκπροσώπηση ή συμμετοχή στη διοίκηση μίας εκ του νόμου εμπορικής εταιρείας, όπως είναι η ΑΕ, προς το λειτούργημα (προτιμώ τον όρο «επάγγελμα» που δεν θεωρώ καθόλου υποδεέστερο του «λειτουργήματος») του Δικηγόρου, εξισώνοντάς την προς την «άσκηση εμπορίας». Φρονώ ότι οι σχετικές διατάξεις είναι αναχρονιστικές και θα πρέπει να αναθεωρηθούν ως προς τους εμμίσθους δικηγόρους.
Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να έχει ένας νομικός σύμβουλος, ο οποίος δραστηριοποιείται σε μια ιδιαίτερη, ρυθμισμένη αγορά, όπως είναι αυτή της ενέργειας;
Ο Νομικός Σύμβουλος σε μία εταιρεία που δραστηριοποιείται σε ρυθμισμένη αγορά, όπως αυτή της ενέργειας (φυσικό αέριο, παραγωγή και εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας, πετρελαιοειδή), των τροφίμων, των τηλεπικοινωνιών, των φαρμάκων, των παιγνίων, των καπνικών προϊόντων κλπ., εκτός από την καλή γνώση του σχετικού ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου, πρέπει να παρακολουθεί από κοντά τις σχετικές εξελίξεις σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο.
Να ενημερώνει τη διοίκηση της εταιρείας, στην οποία παρέχει τις υπηρεσίες του, να επιμορφώνει τα στελέχη των επιχειρηματικών μονάδων, των οποίων η δραστηριότητα επηρεάζεται ή πρόκειται να επηρεαστεί από τις εξελίξεις αυτές. Αυτή η προ-δραστική προσέγγιση έχει μεγάλη σημασία στην πρόληψη παραβάσεων του ρυθμιστικού πλαισίου, αλλά και στη διαμόρφωση επιχειρηματικής στρατηγικής συμβατής προς το πλαίσιο αυτό.
Όπως εν γένει ο νομικός σύμβουλος κάθε επιχείρησης πρέπει να είναι εξωστρεφής, να συμμετέχει σε ελληνικά και διεθνή φόρα (συνέδρια, επιστημονικές οργανώσεις, ομάδες εργασίας ομοιοεπαγγελματικών συνδέσμων), όπου λαμβάνει χώρα συζήτηση, ανταλλαγή απόψεων για την ερμηνεία κρίσιμων διατάξεων, αλλά και διαβούλευση με την πολιτεία, τις ενωσιακές αρχές, τους ρυθμιστές των σχετικών αγορών. Με αυτόν το τρόπο, ο νομικός σύμβουλος συμβάλλει με τις γνώσεις και την εμπειρία του στο γόνιμο επιστημονικό διάλογο και σε κάποιο βαθμό στη διαμόρφωση κανόνων που επηρεάζουν τη λειτουργία της εταιρείας, στην οποία παρέχει τις υπηρεσίες του.
Ο τομέας της ενέργειας έχει από τη φύση του μεγάλη σημασία τόσο για την εθνική οικονομία, όσο και για ευρύτερα υπερεθνικά σύνολα, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην νομοθετική και κανονιστική λειτουργία της οποίας κατέχει κεντρική θέση. Η διασυνοριακή ανάπτυξη και διασύνδεση δικτύων μεταφοράς ενεργειακών προϊόντων, πολλές φορές μεταξύ κρατών μελών της Ένωσης και τρίτων χωρών, θέτει ζητήματα διεθνούς δικαίου. Η επιβολή διεθνών εμπορικών κυρώσεων σε χώρες – παραγωγούς ενεργειακών προϊόντων απαιτεί ιδιαίτερους και ειδικούς χειρισμούς, ενώ η έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων ανάγεται συχνά σε γεωπολιτικό ζήτημα.
Η εμπλοκή του νομικού συμβούλου στη διαχείριση της διαβούλευσης ή των συγκρούσεων με φορείς που αντιδρούν στις επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας είναι σημαντική παράμετρος του ρόλου του
Η γνώση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και η εμπλοκή του νομικού συμβούλου στον τρόπο διαχείρισης της διαβούλευσης ή και των συγκρούσεων με φορείς που αντιδρούν στις επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας είναι επίσης σημαντική παράμετρος. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η παραγωγή ενέργειας γίνεται από βαριά βιομηχανία, ενώ ακόμη και η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προϋποθέτει παρέμβαση στο περιβάλλον, για τη αξία της οποίας υπάρχουν συχνά αντιρρήσεις.
