Σε μια εφ’όλης της ύλης συνέντευξη, συζητήσαμε με τον Ηλία Κοϊμτζόγλου για τις αρχές που τον χαρακτηρίζουν ως δικηγόρο, την πελατοκεντρική και πρακτική προσέγγιση της KBVL στην παροχή νομικών υπηρεσιών, την αξία της ομαδικότητας και της συνεργασίας, τους εταιρικούς μετασχηματισμούς εν καιρώ πανδημίας, αλλά και τις συμβουλές που θα έδινε σε έναν νέο συνάδελφο, στο ξεκίνημα της καριέρας του.
- Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν την KBVL στην αγορά της παροχής νομικών υπηρεσιών;
Είμαστε μια «νεοφυής» δικηγορική εταιρεία που ιδρύθηκε μόλις πριν από τέσσερα χρόνια από τρεις δικηγόρους. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα καταφέραμε να αναπτυχθούμε με ιδιαίτερα ταχύ ρυθμό και αυτή τη στιγμή είμαστε πέντε συνεταίροι και συνολικά τριάντα πέντε δικηγόροι και η εταιρεία μας έχει υποδομή, οργανωτική και ιεραρχική δομή, αλλά και τεχνογνωσία που την καθιστούν ικανή να υποστηρίξει σύνθετα έργα και σημαντικούς πελάτες. Η δικηγορική μας εταιρεία είναι επίσης μέλος του διεθνούς δικτύου δικηγορικών εταιρειών Deloitte Legal και αυτό το προνόμιο μας δίνει παγκόσμιο αποτύπωμα και τη δυνατότητα να μπορούμε να εξυπηρετούμε πολυεθνικούς πελάτες που επιλέγουν το δίκτυο σε διεθνές επίπεδο.
Η ομάδα των συνεταίρων, εκτός από εμένα, περιλαμβάνει τον Στάθη Μπακάλη, αναγνωρισμένο δικαστηριακό δικηγόρο στον τομέα του φορολογικού δικαίου, το Γιώργο Βενιέρη, πρωτοπόρο σε θέματα φορολογικού και κληρονομικού σχεδιασμού φυσικών προσώπων που δραστηριοποιούνται μέσω οικογενειακών επιχειρήσεων, τον Θωμά Λεβέντη, έμπειρο δικηγόρο σε θέματα φορολογικού σχεδιασμού μεγάλων συναλλαγών και εταιρικών μετασχηματισμών και τον Μιχάλη Παττακό, έναν εξαιρετικά δραστήριο δικηγόρο στους τομείς των εξαγορών, μετασχηματισμών και αναδιοργανώσεων εταιρειών.
Η επιτυχημένη διαδρομή μας μέχρι σήμερα, αλλά και η στρατηγική μας για το μέλλον εδράζεται σε δύο βασικές αρχές, οι οποίες είναι βιωματικές και έχουν οριοθετήσει τις αυτοτελείς επαγγελματικές πορείες όλων των συνεταίρων. Συγκεκριμένα: Είμαστε αυστηρά «πελατοκεντρικοί» στον τρόπο παροχής των υπηρεσιών μας, δηλαδή παρακολουθούμε οι ίδιοι σε κάθε στάδιό της την κάθε υπόθεση, μικρή ή μεγάλη, προσπαθώντας να οικοδομήσουμε μακροχρόνιες σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ νομικού συμβούλου και πελάτη. Παράλληλα, είμαστε πρακτικοί και στοχεύουμε πάντα αφουγκραζόμενοι την επιχειρηματική ανάγκη του πελάτη να δίνουμε άμεσες, εύληπτες και σωστά «γειωμένες» νομικές λύσεις.
- Ποιες είναι οι βασικές αρχές που σας χαρακτηρίζουν ως δικηγόρο;
Επειδή κατά βάση είμαι συμβουλευτικός δικηγόρος, πάντα με απασχολεί σε ενεστώτα χρόνο η πρόβλεψη ενός ή περισσοτέρων «κακών σεναρίων» και η προληπτική βέλτιστη αντιμετώπισή τους
Πιστεύω στην αυστηρή λογική, στη δομή και τη δημιουργικότητα της νομικής σκέψης και επιστήμης. Επειδή κατά βάση είμαι συμβουλευτικός δικηγόρος, πάντα με απασχολεί σε ενεστώτα χρόνο η πρόβλεψη ενός ή περισσοτέρων «κακών σεναρίων» και η προληπτική βέλτιστη αντιμετώπισή τους. Με επίκαιρους όρους ψάχνω πρωτίστως για το «εμβόλιο» και όχι για το «φάρμακο».
Επίσης, δίνω μεγάλη σημασία στην τέχνη και τη στρατηγική των διαπραγματεύσεων, η οποία κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να διδάσκεται στις ελληνικές νομικές σχολές και απαιτεί εκτός από γνώση και πείρα, αυξημένο βαθμό συναισθηματικής νοημοσύνης. Έχω εμπλακεί ως δικηγόρος σε έντονες συγκρούσεις, ιδίως στο πλαίσιο διαδοχής γενεών σε οικογενειακές επιχειρήσεις, όπου ιδιαίτερα αξιόλογοι δικηγόροι ναρκοθέτησαν αμοιβαία συμφέρουσες συμβιβαστικές λύσεις, ακολουθώντας τακτικές στυγνής αντιδικίας και ολομέτωπης επίθεσης, σπαταλώντας πολύτιμο χρόνο και πόρους των εμπλεκομένων, απαξιώνοντας τελικά το κοινό περιουσιακό στοιχείο.
Πιστεύω ότι ο νομικός σύμβουλος οφείλει να μην παρασύρεται από το θυμικό του εντολέα του, ούτε από τον προσωπικό επαγγελματικό του ναρκισσισμό, ώστε να είναι σε θέση να διακρίνει και να υποδεικνύει το ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα συμφέρον για τον πελάτη του.
- Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η αξία της ομαδικότητας και της συνεργασίας στην επίτευξη των στόχων μιας εταιρείας; Πώς ενθαρρύνετε τη συμμετοχή και τη λήψη πρωτοβουλιών από τους συνεργάτες σας;
Προσπαθούμε να εμπεδώσουμε και να εμπνεύσουμε πίστη στις αρχές της συνεργασίας και της ενσυνείδητης συμμετοχής στην επίτευξη κοινών στόχων, ήδη από το στάδιο της άσκησης
Μια δικηγορική εταιρεία είναι εκ της φύσεως και του αντικειμένου της ένας συνεταιρισμός εντάσεως εργασίας. Νομίζω ότι μια ορχήστρα, ή μια ομάδα ποδοσφαίρου είναι τα συγγενέστερα παραδείγματα οργανισμών που βασίζονται κατ’ αρχήν σε μονάδες οι οποίες, όμως, επιβάλλεται να λειτουργήσουν και να επιτελέσουν το σκοπό τους μόνον υπό καθεστώς συντεταγμένου πλάνου συνεργασίας, κατανομής ρόλων και στρατηγικών στόχων. Υπό αυτή την έννοια, εμείς προσπαθούμε να εμπεδώσουμε και να εμπνεύσουμε πίστη στις αρχές της συνεργασίας και της ενσυνείδητης συμμετοχής στην επίτευξη κοινών στόχων, ήδη από το στάδιο της άσκησης.
Στην KBVL, από την πρώτη ημέρα κάθε ασκούμενος εργάζεται υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης και την εποπτεία ενός συνεταίρου, ενώ παράλληλα φροντίζουμε να εκτίθεται σε περισσότερα του ενός γνωστικά αντικείμενα και κυρίως να αντιλαμβάνεται τη «μεγάλη εικόνα» για την οποία εργάζεται. Κόντρα στα στερεότυπα που έχουν περιορίσει γενιές ασκούμενων δικηγόρων στη διεκπεραίωση διαδικαστικών ζητημάτων δικαστηριακής δικηγορίας, ή απλώς στη διεξαγωγή νομικής έρευνας, κάθε ασκούμενος δικηγόρος στην KBVL συμμετέχει στις συσκέψεις της ομάδας έργου στην οποία ανήκει, παρακολουθεί τις συναντήσεις και τις επικοινωνίες με τους πελάτες και βαδίζει σε μια πορεία λελογισμένης κλιμάκωσης συμμετοχής στον χειρισμό πελατών και υποθέσεων.
Από την άλλη πλευρά, στην κορυφή της πυραμίδας, δηλαδή στην ομάδα των συνεταίρων, το αποκλειστικό κριτήριο εισόδου, είναι το αντικειμενικό κριτήριο της αξίας. Καθένας από εμάς είναι προσωρινός θεματοφύλακας του μεριδίου που του αναλογεί στην άυλη εταιρική αξία που δημιουργείται και είναι θεσμοθετημένος κανόνας ότι θα το παραδώσει στο μέλλον σε όποιον συνεργάτη, μέλος της ομάδας, έχει αποδεδειγμένα και ουσιαστικά συμβάλει στην ανάπτυξη της εταιρείας και των συνεργατών της. Αυτό νομίζω ότι αποτελεί σαφές και επαρκές κίνητρο για τη συμμετοχή και την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους συνεργάτες μας.
- Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα οφέλη από τη χρήση της τεχνολογίας στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος; Πώς έχει επηρεάσει η χρήση της τεχνολογίας την παροχή των υπηρεσιών προς τους πελάτες σας;
Η διείσδυση της τεχνολογίας έχει ήδη επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος και αποτελεί σε παγκόσμιο επίπεδο βασικό ζήτημα προβληματισμού και συζήτησης. Όλοι έχουμε διαβάσει άρθρα τα οποία προβλέπουν ότι πολύ σύντομα οι δικηγόροι θα αντικατασταθούν από ρομπότ που θα κάνουν τη δουλειά μας γρηγορότερα και φθηνότερα αναφέροντας, μάλιστα, παραδείγματα έξυπνων λογισμικών που ήδη σήμερα διαβάζουν και αναλύουν συμβάσεις, κερδίζοντας σε χρόνο ακόμα και έμπειρους νομικούς.
Κατά την γνώμη μου, η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική θα δημιουργήσουν αξιόπιστα εργαλεία αυτοματοποίησης σημαντικού μέρους δικηγορικής ύλης, χωρίς όμως να υποκαταστήσουν τον δικηγόρο, ιδίως σε ότι αφορά στο σκληρό πυρήνα των υπηρεσιών που προσφέρει.
Και στη δική μας δουλειά γίνεται ήδη αντιληπτό ότι η δυναμική και η προστιθέμενη αξία που δημιουργείται μέσω της χρήσης της τεχνολογίας είναι αδιαμφισβήτητα ουσιαστικές. Για να σας δώσω ένα απτό παράδειγμα, εκτός από τον αυτοματοποιημένο τρόπο με τον οποίο γίνεται πλέον ως εργασιακή ρουτίνα, μέσα από εξαιρετικά οργανωμένες βάσεις δεδομένων, σε ταχύτατο χρόνο η νομική έρευνα, αναπτύσσονται και «εκπαιδεύονται» έξυπνα εργαλεία τα οποία ελαχιστοποιούν τον χρόνο κατάρτισης απλών συμβάσεων, διεκπεραίωσης νομικών ελέγχων, αλλά και οργάνωσης και ψηφιοποίησης τεράστιων σε όγκο αρχείων νομικών υπηρεσιών μεγάλων οργανισμών.
Πολλά από αυτά τα εργαλεία εμείς τα χρησιμοποιούμε ήδη στην καθημερινή μας πρακτική και διαπιστώνω ότι αναβαθμίζουν ουσιαστικά το επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρουμε και μας καθιστούν περισσότερο ανταγωνιστικούς αφού εξοικονομούν χρόνο και χρήμα.
- Εξειδικεύεστε, μεταξύ άλλων, στον τομέα των εξαγορών και συγχωνεύσεων. Πώς έχουν επηρεαστεί οι εταιρικοί μετασχηματισμοί από την πανδημία του Covid-19;
Έχω την αίσθηση ότι οι στρατηγικοί επενδυτές χρησιμοποίησαν την πανδημία ως ευκαιρία για να τοποθετηθούν με ευνοϊκούς όρους στην ελληνική αγορά
Δε θα έλεγα ότι η πανδημία έφερε σημαντική επιβράδυνση στις συναλλαγές. Αντιθέτως, έχω την αίσθηση ότι οι στρατηγικοί επενδυτές τη χρησιμοποίησαν ως ευκαιρία για να τοποθετηθούν με ευνοϊκούς όρους στην ελληνική αγορά, προσβλέποντας στα μακροπρόθεσμα οφέλη που αναμένεται να αποφέρει η επιστροφή στην κανονικότητα και η αναμενόμενη ανάκαμψη της οικονομίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα έχουμε δει στον τομέα των ακινήτων και ειδικά των ακινήτων που σχετίζονται με τουριστική εκμετάλλευση, όπου το ενδιαφέρον των επενδυτών είναι αυξημένο και έχουν πραγματοποιηθεί ορισμένες πολύ μεγάλες συναλλαγές.
Αυτό που μας προβλημάτισε ιδιαιτέρως στην εποχή της πανδημίας από νομική άποψη, ιδίως σε περιπτώσεις στρατηγικών και μακροχρόνιων επενδύσεων, ήταν η συμβατική διαχείριση της έννοιας της πανδημίας, η συγγένειά της με την έννοια της ανώτερης βίας και η κατανομή της διαχείρισης του κινδύνου που αυτή συνεπάγεται. Μας απασχόλησαν, επίσης, ιδιαίτερα έντονα ζητήματα συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο κρατικών ενισχύσεων που χορηγούνται για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας.
- Ποιοι είναι οι τομείς δικαίου που πιστεύετε ότι θα αναπτυχθούν τα επόμενα χρόνια και γιατί;
Αδιαμφισβήτητα κάθε τομέας που συναρτάται άμεσα με την εξέλιξη της τεχνολογίας και των εφαρμογών της στις συναλλαγές, αλλά και στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το δίκαιο προστασίας προσωπικών δεδομένων, το οποίο υφίσταται εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά στην ελληνική αγορά δημιούργησε ουσιαστική ζήτηση για νομική υποστήριξη μόλις τα τελευταία τρία χρόνια, λόγω της αναδιοργάνωσης του ρυθμιστικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και της απειλής επιβολής σοβαρών κυρώσεων, αλλά και λόγω της αυξανόμενης σημασίας της επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων στις εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πρέπει να σημειώσω ότι η KBVL έχει δημιουργήσει μια ομάδα έξι δικηγόρων που δουλεύει υπό την καθοδήγηση του συναδέλφου Απόστολου Βόρρα, ενός από τους πλέον καταξιωμένους τόσο σε ακαδημαϊκό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο δικηγόρους στον τομέα της συμμόρφωσης με το δίκαιο προστασίας προσωπικών δεδομένων. Η ομάδα αυτή ασχολείται αποκλειστικά με το συγκεκριμένο αντικείμενο, υποστηρίζοντας σημαντικούς πελάτες σε ζητήματα αιχμής και συμμετέχει ενεργά στο σχετικό δημόσιο επιστημονικό διάλογο .
Άλλος κλάδος του δικαίου, ο οποίος εκτιμώ ότι θα δημιουργήσει μεσοπρόθεσμα αυξημένη ζήτηση παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών είναι η εξυγίανση και αναδιοργάνωση εταιρειών μέσα από τις διαδικασίες του νέου Πτωχευτικού Κώδικα. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνω ότι η KBVL έχει αναλάβει τη νομική υποστήριξη των δυο μεγαλύτερων και πολυπλοκότερων ειδικών διαχειρίσεων της τελευταίας δεκαετίας, δηλαδή των Ελληνικών Ναυπηγείων και της ΛΑΡΚΟ, οι οποίες βαίνουν προς την ολοκλήρωσή τους εντός των επόμενων μηνών και αναμένεται να επανεκκινήσουν δυο στρατηγικής φύσεως βιομηχανικές μονάδες για την ελληνική οικονομία. Είμαστε, επίσης, ενεργά εμπλεκόμενοι στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία της εφαρμοστικής νομοθεσίας του νέου Πτωχευτικού Κώδικα.
Επίσης ο τομέας της ενέργειας, λόγω της ουσιαστικής απελευθέρωσης της αγοράς και της επιβεβλημένης στροφής στην «πράσινη» ενέργεια αναμένεται να προσελκύσει σοβαρές επενδύσεις και να δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες. Εμείς σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε πολύ σύντομα μια νέα ομάδα η οποία θα στελεχωθεί από εξειδικευμένους συναδέλφους με σημαντική επαγγελματική εμπειρία και ουσιαστική διαδρομή σε αυτό το αντικείμενο.
Τέλος, αναμένω να υπάρξει αυξημένη ζήτηση για νομικές υπηρεσίες που σχετίζονται με θέματα κανονιστικής συμμόρφωσης, διαφάνειας, εταιρικής διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων.
- Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο συνάδελφο, στο ξεκίνημα της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας;
Διαχρονικά στην Ελλάδα οι νομικές σπουδές επιλέγονται ως η αυτονόητη διέξοδος του αναποφάσιστου καλού μαθητή που, μάλλον ευλόγως, δεν έχει αποκρυσταλλωμένη ακαδημαϊκή ή επαγγελματική στόχευση. Αυτή η αντίληψη έχει δημιουργήσει πλήθος απροσανατόλιστων νομικών αλλά και δικηγόρων, οι οποίοι δυσκολεύονται να ευδοκιμήσουν επαγγελματικά, ιδίως μετά από την υπερδεκαετή οικονομική κρίση, η οποία συρρίκνωσε την παραδοσιακή δικαστηριακή δικηγορική ύλη και περιόρισε δραστικά το αρχετυπικό μοντέλο της ατομικής δικηγορίας.
Θα πήγαινα, επομένως, αρκετά πίσω στο χρόνο και θα τον/την συμβούλευα να επιλέξει συνειδητά τη νομική επιστήμη και να μην παρασυρθεί από τη λογική «πάμε στη νομική και μετά βλέπουμε». Επίσης, θα τον/την συμβούλευα να πάρει στα σοβαρά τη φοίτηση στη νομική σχολή, να παρακολουθεί και να ευχαριστηθεί στην ουσία του το πρόγραμμα σπουδών, να μελετά συστηματικά και να συμμετέχει σε διαδικασίες που είναι παρακολουθηματικές του βασικού προγράμματος, όπως π.χ. η εκπόνηση εργασιών και η συμμετοχή σε διεθνείς εικονικές δίκες.
Η πιο πρακτική και πιο χρήσιμη νομίζω όμως συμβουλή που θα έδινα, θα ήταν να επιδιώξει να αποκτήσει κοινωνική πείρα και κοινωνική δικτύωση, να παρακολουθεί και να κατανοεί τις τάσεις που διαμορφώνονται στην οικονομία και στην πολιτική, να αποκτήσει υψηλότατο επίπεδο γνώσης της αγγλικής γλώσσας, να ταξιδέψει και να φροντίσει να καλλιεργήσει αυτά που στα αγγλικά αποκαλούνται soft skills. Το προσόν το οποίο εκτιμώ ότι είναι πλέον απαραίτητο για μια επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία στη διάρκεια της οποίας τα δεδομένα θα ανατραπούν πολλές φορές, δεν είναι η στατική αριστεία αλλά η διαχρονική προσαρμοστικότητα. Ο κοσμοπολιτισμός, λοιπόν, και η ευρύτητα του πνεύματος είναι πλέον εξίσου απαραίτητα εφόδια, όσο και οι σπουδές.
