Της Αλεξιάννας Τσότσου
Η Υφυπουργός Υγείας μιλά στο Lawyer για τους στόχους της ως προς την αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου για την Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα, την πολυαναμενόμενη κωδικοποίηση της σχετικής νομοθεσίας, ώστε να γίνει απλούστερη και σαφέστερη, τον εκσυγχρονισμό του νόμου για την ακούσια νοσηλεία, αλλά και τις προκλήσεις που συναντά στο έργο της λόγω της πανδημίας του COVID-19.
- Πείτε μας λίγα λόγια για την επαγγελματική σας πορεία. Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί της έως την ανάληψη του Υφυπουργείου Υγείας;
Η επαγγελματική πορεία ενός ανθρώπου είναι συνήθως η απαρχή όμορφων εμπειριών. Εμπειριών που συνοδεύονται από τη συνύπαρξη και τη συνεργασία με ξεχωριστούς ανθρώπους. Ξεκίνησα την επαγγελματική μου καριέρα με την μάχιμη δικηγορία, έναν χώρο που αγαπώ πολύ. Στη συνέχεια, λόγω του ενεργού ενδιαφέροντος μου για τα κοινά, αφοσιώθηκα επί σειρά 16 ετών στην τοπική αυτοδιοίκηση αναλαμβάνοντας θέση Αντιδημάρχου του Δήμου Φιλοθέης Ψυχικού. Σημαντικό σταθμό στην πορεία μου αποτέλεσε και η θητεία μου ως Γραμματέας Σχέσεων Κοινωνίας – Κόμματος (2016-2019) της ΝΔ. Σήμερα, ως Βουλευτής Βορείου Τομέα Αθηνών και Υφυπουργός Υγείας νιώθω μεγάλη τιμή και ευθύνη, καθώς η πολιτική καριέρα δεν είναι αυτοσκοπός για εμένα. Αυτοσκοπός είναι η υλοποίηση του οράματος της διαμόρφωσης της Ελλάδας του μέλλοντος.
Η σχέση μου με τον Τομέα της Υγείας δεν ξεκινά ασφαλώς από την ανάληψη των καθηκόντων μου. Έχω εις βάθος ασχοληθεί με τα προβλήματα και τις ανάγκες της Υγείας, έχω εμπειρία στον τομέα της Υγείας, καθώς τα προηγούμενα χρόνια υπηρέτησα ως νομικός στην Επιτροπή Προμηθειών Υγείας και γνωρίζω από μέσα τον τρόπο λειτουργίας του ΕΣΥ και τις ανάγκες που έχουν τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και οι ψυχιατρικές κλινικές εντός των γενικών νοσοκομείων, οι υγειονομικές περιφέρειες, τα κέντρα ψυχικής υγείας και ούτω καθεξής.
- Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε ως Υφυπουργός σε θέματα ψυχικής υγείας; Ποιες είναι οι άμεσες προτεραιότητές σας, ώστε να αναβαθμίσετε το θεσμικό πλαίσιο της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα;
Την χρονιά που διανύουμε, η παγκόσμια πανδημία εμφανίστηκε σε ένα ταραγμένο τοπίο ψυχικής υγείας και φυσικά αυξήθηκαν οι επιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα εύθραυστα συστήματα Υγείας δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα κενά θεραπείας και τις ανάγκες της Ψυχικής Υγείας. Τα σκληρά και δραστικά μέτρα που εμφανίστηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας οδήγησαν σε μια νέα πραγματικότητα που επιβάρυνε επιπλέον την Ψυχική Υγεία.
Σε αυτή την κατεύθυνση, καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια να επαναπροσδιοριστεί σε στέρεες βάσεις το μέλλον της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης εν μέσω της δύσκολης περιόδου της υγειονομικής κρίσης την οποία διερχόμαστε, προκειμένου να ανταποκριθούμε τόσο στις υφιστάμενες, όσο και στις νέες αναδυόμενες ανάγκες του πληθυσμού για παροχή κατάλληλων, ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
«Έχει ήδη δρομολογηθεί η διαδικασία για την υλοποίηση μιας εκτεταμένης κωδικοποίησης της νομοθεσίας για την ψυχική υγεία, ώστε να καταστεί περισσότερο προσβάσιμη και λειτουργική.»
Η ανάπτυξη επαρκών, βιώσιμων και αποδοτικών μεθόδων διοίκησης, διαχείρισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης του Τομέα Ψυχικής Υγείας αποτελεί συνεχή μέριμνα για το Υπουργείο Υγείας. Κύριος στόχος της πολιτικής μας είναι η ολιστική και προσανατολισμένη στον άνθρωπο προσέγγιση και η διασφάλιση της πρόσβασης όλου του πληθυσμού σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, για μια ζωή με υγεία και αξιοπρέπεια.
Ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου για την ψυχική υγεία είναι ένας από τους βασικούς στόχους για τους οποίους δημιουργήθηκε το συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο. Η σχετική νομοθεσία πρέπει κατ’ αρχήν να απλοποιηθεί και να αποτυπωθεί με σαφή τρόπο, ώστε να καταστεί περισσότερο προσβάσιμη και λειτουργική. Προς το σκοπό αυτό, έχει ήδη δρομολογηθεί η διαδικασία για την υλοποίηση μιας εκτεταμένης κωδικοποίησης.
Έπειτα, σχεδιάζονται σημειακές παρεμβάσεις, ώστε να ευθυγραμμιστούν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας με τα σύγχρονα πρότυπα που ακολουθούνται σε αρκετές χώρες του εξωτερικού, καθώς και τις προτάσεις της επιστημονικής κοινότητας. Σε αυτή την κατεύθυνση, προετοιμάζουμε τη νομοθετική κατοχύρωση νέων μορφών Μονάδων Ψυχικής Υγείας, καθώς και την επέκταση των ήδη υπαρχόντων υπηρεσιών σε νέες πληθυσμιακές ομάδες. Τέλος, άμεσα θα προχωρήσουν παρεμβάσεις και στο πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου των υφιστάμενων δομών ψυχικής υγείας, με στόχο τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και την αποτελεσματική χρήση των διατιθέμενων πόρων.
- Πώς επηρέασε η πανδημία του COVID-19 τις ήδη επιβαρυμένες δομές ψυχικής υγείας και τη ζωή των ατόμων με ψυχικά νοσήματα; Τι είναι απαραίτητο να γίνει για τη βελτίωση αυτών των προβλημάτων;
Σε κάθε επιδημία, είναι σύνηθες οι άνθρωποι να αισθάνονται άγχος και ανησυχία. Την ίδια στιγμή, ο συνεχής φόβος, η αβεβαιότητα και οι ψυχοπιεστικοί παράγοντες στον γενικό πληθυσμό κατά τη διάρκεια της επιδημίας του COVID-19 μπορεί να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμες συνέπειες στις κοινότητες, τις οικογένειες και τα ευάλωτα άτομα.
Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρξει αποδυνάμωση της οικονομίας, όπως επίσης και στιγματισμός τωνασθενών που επιβίωσαν, με αποτέλεσμα την απόρριψή τους από την κοινότητα. Είναι πιθανόν να υπάρξουνμεγάλος βαθμός συναισθηματικής φόρτισης, θυμός και επιθετικότητα εναντία στην κυβέρνηση και τους εργαζόμενους πρώτης γραμμής, όπως επίσης και θυμός και επιθετικότητα εναντίον παιδιών, συζύγων, συντρόφων και μελών της οικογένειας. Συγχρόνως, βλέπουμε να καταγράφεται δυσπιστία απέναντι σε πληροφορίες που παρέχονται από την κυβέρνηση και άλλες αρχές, ενώ άτομα με αρχόμενα ή υπάρχονταπροβλήματα ψυχικής υγείας και διαταραχή χρήσης ουσιών πιθανόν να παρουσιάσουν υποτροπές ή ναέχουν άλλες αρνητικές επιπτώσεις στην κατάσταση της υγείας τους, επειδή αποφεύγουν τις υπηρεσίες υγείας ή δεν έχουν πρόσβαση στους φροντιστές τους.
Για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω προβλημάτων προχωρούμε συντονισμένα σε μια σειρά από δράσεις και παρεμβάσεις.
Συγκεκριμένα, επαναλειτουργεί ήδη η Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306, η οποία παρέχει δωρεάν για όλο το 24ώρο ανώνυμα και εμπιστευτικά ενημέρωση για τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες του COVID-19, ψυχιατρική, ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη, ενώ προχωράει και το πρόγραμμα ψυχολογικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, με χρήση πλατφόρμας τηλεϊατρικής και τηλεσυμβουλευτικής, ασθενών με COVID-19, μέσω του ΗΔΙΚΑ, είτε όταν βρίσκονται σε καραντίνα είτε σε κλινικές COVID στα νοσοκομεία αναφοράς.
Σύντομα, θα αναρτώνται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου απλές οδηγίες και τρόποι αντιμετώπισης των ψυχολογικών συνεπειών του COVID–19 και των πρώτων βοηθειών ψυχικής υγείας. Δρομολογημένη, επίσης, είναι η δημιουργία συστήματος προστασίας και ενδυνάμωσης ουσιοεξαρτώμενων που τελούν σε κίνδυνο λόγω της πανδημίας.
Τέλος, το επόμενο διάστημα προβλέπεται να προσληφθεί σημαντικός αριθμός ψυχιάτρων και παιδοψυχιάτρων σε δομές Ψυχικής Υγείας με ταχύτατες διαδικασίες.
- Ποια είναι τα προσόντα, με τα οποία σας έχει εφοδιάσει η νομική σας παιδεία, ώστε να μπορέσετε να ανταπεξέλθετε με επιτυχία στο απαιτητικό σας έργο ως Υφυπουργός Υγείας;
Η υπομονή, η μελέτη σε βάθους του εκάστοτε αντικειμένου μου, η εξάντληση του διαλόγου για την σύνθεση των απόψεων και κυρίως η προσήλωση στη λεπτομέρεια είναι μερικά από τα προσόντα που απέκτησα από την ενασχόλησή μου με τη νομική επιστήμη.
- Ο νόμος 2071/1992 για την ακούσια νοσηλεία έχει επικριθεί ως ένας επικίνδυνος συνδυασμός φυλάκισης και θεραπείας που γεννάει πολλά ζητήματα παραβίασης των δικαιωμάτων του ψυχικά ασθενούς. Υπάρχει βούληση από το Υπουργείο να μεταρρυθμιστεί το υπάρχον νομικό πλαίσιο προς μια πιο φιλελεύθερη κατεύθυνση στην πράξη;
«Ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι να αναλάβουμε νομοθετική πρωτοβουλία για τον εκσυγχρονισμό του υπάρχοντος πλαισίου για την ακούσια νοσηλεία.»
Αν και το ρυθμιστικό πλαίσιο των άρθρων 95-101 του Ν. 2071/1992 για την ακούσια νοσηλεία θεωρούταν αρκετά ικανοποιητικό για την εποχή του, σήμερα δεν ανταποκρίνεται στις σχετικές ανάγκες, κυρίως για δύο λόγους. Κατά πρώτον, διότι αρκετές από τις προστατευτικές διατάξεις του είτε δεν εφαρμόζονται στην πράξη είτε δεν ρυθμίζουν επαρκώς ορισμένες κρίσιμες διαδικαστικές πτυχές της ακούσιας νοσηλείας, όπως για παράδειγμα το ζήτημα της μεταφοράς του νοσηλευόμενου. Κατά δεύτερον, γιατί τα νεότερα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας και της διεθνούς πρακτικής στον τομέα της ακούσιας νοσηλείας καθιστούν σε μεγάλο βαθμό την προσέγγιση του υπάρχοντος νομικού πλαισίου παρωχημένη. Γνώριζα το πρόβλημα και πριν αναλάβω το συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο και τώρα το αντιλαμβάνομαι στην πλήρη διάστασή του.
Επομένως, πράγματι ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι να αναλάβουμε νομοθετική πρωτοβουλία για τον εκσυγχρονισμό του υπάρχοντος πλαισίου. Αρχικά, πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα πρώιμης παρέμβασης, ώστε να μην οδηγούμαστε σε τόσο μεγάλα ποσοστά στην ακούσια νοσηλεία. Έπειτα, στις περιπτώσεις που εν τέλει απαιτείται προσφυγή σε ακούσια νοσηλεία, πρέπει η σχετική διαδικασία να διασφαλίζει πλήρως τα δικαιώματα και τον σεβασμό προς τον νοσηλευόμενο και τους οικείους του. Με άλλα λόγια, πρέπει η διαδικασία να έχει αμιγώς χαρακτηριστικά εξειδικευμένης περίθαλψης και όχι οιονεί ποινικής μεταχείρισης, χωρίς αυτό βέβαια να συνεπάγεται εκπτώσεις ως προς την ασφάλεια.
- Ως μία επιτυχημένη γυναίκα δικηγόρος στην Ελλάδα, τι θα συμβουλεύατε μια νέα δικηγόρο που θέλει να εδραιωθεί στο, κατά βάση ανδροκρατούμενο, περιβάλλον της μάχιμης δικηγορίας;
Πίστευα και πιστεύω στην σκληρή και αποτελεσματική δουλειά! Στη δουλειά η οποία φέρνει αποτέλεσμα μέσα από την συνεργασία με όρους ειλικρίνειας, ευθύτητας, βαθιάς επιστημονικής κατάρτισης και αυτοπεποίθησης. Αυτές, θεωρώ, είναι οι αξίες που πρέπει να έχει ένας άνθρωπος, για να επιτύχει στον επαγγελματικό του βίο, ανεξαρτήτως εάν αυτός ανδροκρατείται ή εάν υπάρχει υψηλός ανταγωνισμός.
