Νέες τεχνολογίες και δικηγορία: Η αυξανόμενη σημασία τους και οι σύγχρονες εξελίξεις

Της Αλεξιάννας Τσότσου

Το legal tech είναι πλέον γεγονός και εμπλουτίζεται συνεχώς με καινοτόμες τεχνολογίες που μετασχηματίζουν το δικηγορικό επάγγελμα. Πρόκειται για εξελίξεις που έχουν ποικίλες εφαρμογές στην καθημερινή νομική πράξη, από την ασφάλεια και τη διαχείριση των δεδομένων μέχρι την αποδοτική έρευνα και την εκτίμηση κόστους οφέλους σε μια διαφορά. Είναι τόσο έντονη η επέλαση της νομικής τεχνολογίας που μόνο να την αγνοήσουμε (ή να της αντισταθούμε) δε μπορούμε.

Η νομική τεχνολογία (το γνωστό σε όλους μας legal tech) είναι ένα σύνολο τεχνολογιών και εργαλείων που ουσιαστικά αλλάζουν τον τρόπο, με τον οποίο ασκείται η δικηγορία, τόσο σε επίπεδο έρευνας και διαχείρισης του τεράστιου όγκου δεδομένων όσο και σε επίπεδο ασφάλειας. Με την τεχνητή νοημοσύνη να αποτελεί πρωτοπόρο στη διαδικασία του ψηφιακού μετασχηματισμού, ακόμα και ένα παραδοσιακό επάγγελμα, όπως του νομικού, πολύ δύσκολα θα μπορούσε να παραβλέψει τα τεράστια οφέλη από την αξιοποίηση της τεχνολογίας.

Ένα μέρος των αδιαμφισβήτητων πλεονεκτημάτων της τεχνολογίας στην άσκηση της δικηγορίας το είδαμε εξ αφορμής της πανδημίας, όταν πρακτικά η ψηφιοποίηση σε πολλές δικαστηριακές πρακτικές έγινε μονόδρομος. Και μπορεί η έκδοση των ηλεκτρονικών πιστοποιητικών, το e-πινάκιο και η ηλεκτρονική κατάθεση φακέλου να είναι ιδιαίτερα επιβοηθητικές εξελίξεις, όμως το legal tech είναι κάτι πολύ ευρύτερο. Είναι μια επανάσταση που έχει κάνει πλέον την εμφάνισή της και στην Ελλάδα, αν και ακόμα δεν έχουμε δει στην ελληνική αγορά όλο το εύρος των εργαλείων που μπορούν να υποστηρίξουν την εργασία του δικηγόρου.

Οφέλη από τη χρήση της τεχνολογίας στον νομικό κλάδο

  • Αυτοματοποιημένες διαδικασίες: Ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του δικηγόρου αποτελείται από επαναλαμβανόμενες, μηχανικές διαδικασίες, οι οποίες κατασπαταλούν σημαντικό χρόνο. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, αυτές οι διαδικασίες μπορούν να εκτελεστούν αυτόματα, αφήνοντας χρόνο στον δικηγόρο να ασχοληθεί με άλλα, πιο παραγωγικά καθήκοντα.
  • Ευκολία έρευνας: Ο όγκος των νέων δεδομένων στη νομοθεσία και τη νομολογία είναι τεράστιος, οπότε είναι πρακτικά αδύνατον για έναν δικηγόρο να έχει τη συνολική εποπτεία του χωρίς τη χρήση προηγμένων νομικών βάσεων δεδομένων, οι οποίες τον συνεπικουρούν στην ανεύρεση της νομοθεσίας και της νομολογίας που τον ενδιαφέρει, αλλά και στην εξοικείωση με τα νέα νομοθετήματα.
  • Οργάνωση: Οι προθεσμίες που τρέχουν, οι κρίσιμες ημερομηνίες και η γεμάτη καθημερινότητα σε πολλά διαφορετικά καθήκοντα είναι μια πρόκληση για κάθε δικηγόρο. Η οργάνωση ενός συνεκτικού προγράμματος και η καλύτερη διαχείριση πόρων δεν είναι πάντα αυτονόητα, οπότε προηγμένα τεχνολογικά εργαλεία για τη διαχείριση του δικηγορικού γραφείου ή της δικηγορικής εταιρείας εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία τους.
  • Μείωση του κινδύνου σφαλμάτων: Ένα άλλο πλεονέκτημα της εισαγωγής της τεχνολογίας στον νομικό τομέα είναι ότι μειώνει τον κίνδυνο σφαλμάτων που ενδέχεται να συμβούν εκ παραδρομής, ασκώντας αρνητική επίδραση στο δικόγραφο. Ποικίλες τεχνολογικές λύσεις δίνουν τη δυνατότητα για αυτοματοποιημένο έλεγχο και αποτελεσματικές αναλύσεις, ώστε να διαπιστωθεί ότι όλα τα δεδομένα έχουν αναγραφεί και αξιοποιηθεί σωστά.

Κυβερνοασφάλεια

Η ασφάλεια των συστημάτων πληροφοριών αποτελεί βασική προϋπόθεση αξιοπιστίας οποιασδήποτε δικηγορικής εταιρείας, οπότε σε αυτό το πεδίο η τεχνολογία δεν διευκολύνει απλώς, αλλά διασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία της. Οι κυβερνοεπιθέσεις γίνονται κυρίως μέσω κακόβουλων λογισμικών υποκλοπής, όπως spyware και ransomware, τα οποία μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση και να αντιγράψουν δεδομένα από τον σκληρό δίσκο του υπολογιστή. Το ransomware μπορεί ακόμα και να κλειδώσει τους χρήστες έξω από το σύστημα, ζητώντας από την επιχείρηση στη συνέχεια χρήματα, για να μπορέσει να αποκτήσει ξανά το κλειδί αποκρυπτογράφησης.

Με τα ευαίσθητα δεδομένα που διαχειρίζεται μια δικηγορική εταιρεία, όπως εμπορικά μυστικά, οικονομικές εκθέσεις ή δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ειδικών κατηγοριών, τυχόν υποκλοπή θα έχει σοβαρές συνέπειες τόσο για τον δικηγόρο όσο και για τους εντολείς του. Η ασφάλεια των πληροφοριών είναι, άλλωστε, από τα σημαντικότερα ρίσκα της χρήσης των τεχνολογικών εφαρμογών στο νομικό επάγγελμα, όπως επισημαίνει ο Βασίλης Γουλιέλμος, Associate στη δικηγορική εταιρεία Karatzas & Partners: «Αν και οι τεχνολογικές εφαρμογές παρουσιάζουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης για τις εταιρείες που τις υιοθετούν, παράλληλα κρύβουν και κινδύνους. Ο κυριότερος σχετίζεται με την ασφάλεια των πληροφοριών, καθώς η χρήση προγραμμάτων, στα οποία εισάγονται πληροφορίες με εμπιστευτικό περιεχόμενο ή χαρακτήρα, εγκυμονεί κίνδυνο διαρροής τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απόσπαση εμπιστευτικών πληροφοριών των πελατών με σημαντικές επιπτώσεις τόσο στον πελάτη όσο και στον δικηγόρο.»

Για να προστατευθούν τα εταιρικά δεδομένα, τα δεδομένα των πελατών και συνολικά η εταιρική φήμη, απαιτούνται επαρκή συστήματα ασφαλείας που θα διαφυλάσσουν τον τεράστιο όγκο των δεδομένων, τα οποία αποθηκεύονται και υπόκεινται σε επεξεργασία από μια δικηγορική εταιρεία.

Τεχνητή νοημοσύνη

Η τεχνητή νοημοσύνη κυριαρχεί πλέον στους περισσότερους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, καθιστώντας ικανές τις μηχανές να εκτελούν εργασίες με ανθρώπινο τρόπο. Τα περισσότερα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη δικηγορική πράξη βασίζονται στη μηχανική μάθηση και την επεξεργασία φυσικής γλώσσας. Με αυτόν τον τρόπο, οι υπολογιστές μπορούν να εκπαιδευτούν μέσω της επεξεργασίας μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων, έτσι ώστε να αναγνωρίσουν τα κύρια μοτίβα εντός τους και να τα αξιοποιήσουν για την αποδοτική εκτέλεση διαφόρων εργασιών.

Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Χρήστος Παρασκευόπουλος, Senior Associate στη δικηγορική εταιρεία Karatzas & Partners: «Αν και ακόμη στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης τους, οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) φαίνεται πως έχουν τη δυνατότητα να μετασχηματίσουν εκ βάθρων τις νομικές υπηρεσίες και την απονομή της δικαιοσύνης. Λαμβάνοντας υπόψη τις ήδη διαθέσιμες εφαρμογές, τη συνεχή αύξηση της υπολογιστικής ισχύος, την εκθετική αύξηση των διαθέσιμων ηλεκτρονικών δεδομένων, αλλά και την ίδια τη δομή της τεχνητής νοημοσύνης, εύλογα περιμένει κανείς ότι στην αρχή της επόμενης δεκαετίας, εφαρμογές ΑΙ θα ολοκληρώνουν χωρίς την ανθρώπινη συνδρομή νομικούς ελέγχους, θα συντάσσουν συμβατικά κείμενα και θα διεξάγουν δίκες, αφήνοντας για τους ανθρώπους «συναδέλφους» τους μόνο το πιο δημιουργικό, μη επαναλαμβανόμενο μέρος τέτοιων δραστηριοτήτων, καθώς και τον προγραμματισμό και τη βελτίωση των αλγορίθμων ΑΙ.»

Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης αναγνωρίζουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα και εξάγουν συμπεράσματα για σύνθετες νομικές έννοιες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε εργασίες, όπως ο έλεγχος συμβάσεων

Πιο συγκεκριμένα, στο νομικό επάγγελμα, εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επαναλαμβανόμενες εργασίες, όπως ο έλεγχος συμβάσεων. Μέσα από την εξοικείωσή τους με χιλιάδες συμβάσεις διαφόρων τύπων και περιεχόμενων, μπορούν να εντοπίσουν μοτίβα και πιθανές παγίδες προειδοποιώντας τον δικηγόρο, αλλά και να προχωρήσουν στην κατάρτιση νέων συμβάσεων και την κατηγοριοποίηση τυποποιημένων συμβάσεων. Η επιτυχία τέτοιων λογισμικών έγκειται στην ικανότητά τους να εξάγουν συμπεράσματα για σύνθετες νομικές έννοιες και να προσαρμόζονται στα εκάστοτε δεδομένα, με τα οποία έρχονται κάθε φορά σε επαφή.

Σε εξελιγμένα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης στηρίζονται και εφαρμογές που λειτουργούν ως ψηφιακοί νομικοί βοηθοί. Τέτοιες εφαρμογές μπορούν να αναλάβουν ένα σημαντικό μέρος της αλληλεπίδρασης με τους πελάτες μιας δικηγορικής εταιρείας, αλλά και να ασχοληθούν με γραμματειακά καθήκοντα, όπως η διαχείριση εγγράφων ή η παρακολούθηση της πορείας μιας υπόθεσης στο δικαστήριο, συμβάλλοντας σε καλύτερη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού για πιο πολύπλοκες και παραγωγικές διαδικασίες.

Η αξιοποίηση της τεχνολογίας στην καθημερινή λειτουργία ενός δικηγορικού γραφείου είναι, άλλωστε, μία από τις πιο διαδεδομένες χρήσεις της, όπως εξηγεί ο Γεράσιμος Γιαννόπουλος, Co-Managing Partner στη δικηγορική εταιρεία Zepos & Yannopoulos: «Αναζητούμε διαρκώς λύσεις, προκειμένου να συστηματοποιήσουμε πληροφορίες και λειτουργίες, όπως π.χ. την επικοινωνία για την ταχύτερη και ασφαλέστερη επεξεργασία των ερωτημάτων θεσμικών πελατών μας (ώστε οι ερωτήσεις τους να απαντώνται με ασφάλεια και ταχύτητα). Η διεύθυνση διαχείρισης γνώσης (Knowledge Management) φροντίζει για την επεξεργασία εκατομμυρίων εγγράφων με την χρήση τεχνολογιών, χωρίς τις οποίες η αναζήτηση της κατάλληλης πληροφορίας θα απαιτούσε σημαντικές καθυστερήσεις. Από την ηλεκτρονική φόρμα ανοίγματος νέας υπόθεσης και την ηλεκτρονική διόρθωση των χρεώσεων των εργασιών μας, έως την ηλεκτρονική παρακολούθηση των δικαστηρίων ή των φορολογικών υποχρεώσεων των πελατών μας, η τεχνολογία είναι παντού.»

Φυσικά, μία από τις κυριότερες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στον νομικό κλάδο είναι η διευκόλυνση της έρευνας και η διαχείριση των γνώσεων. Ο σύγχρονος νομικός είναι συνεχώς αντιμέτωπος με δεδομένα που αλλάζουν ραγδαία και η ενημέρωσή του για τις εξελίξεις στη νομοθεσία και τη νομολογία παραμένει ένα ακανθώδες ζήτημα. Αυτό μπορεί να λυθεί με προηγμένες νομικές βάσεις δεδομένων, οι οποίες διαθέτουν έξυπνα χαρακτηριστικά αναζήτησης. Έτσι, η ανεύρεση της σχετικής νομοθεσίας και νομολογίας γίνεται ευκολότερη και αποτελεσματικότερη για κάθε υπόθεση. Επιπλέον, με αυτές τις βάσεις δεδομένων καθίσταται διαχειρίσιμη αυτή η ροή πληροφοριών μέσω ενημερώσεων και εξατομικευμένων email ανάλογα με τους τομείς ενδιαφέροντος κάθε δικηγόρου.

Ανάλυση Big Data

Τα Big Data Analytics, δηλαδή η ανάλυση ενός τεράστιου όγκου δεδομένων, η οποία πρακτικά δεν μπορεί να γίνει από τον άνθρωπο, βασίζεται επίσης στην τεχνητή νοημοσύνη. Πρόκειται για τη διαδικασία εξέτασης μεγάλων και ποικίλων συνόλων δεδομένων, ώστε να αποκαλυφθούν κρυφά πρότυπα, άγνωστες συσχετίσεις, τάσεις της αγοράς και άλλες χρήσιμες πληροφορίες που μπορούν να βοηθήσουν στη λήψη αποδοτικών αποφάσεων.

Με βάση την ανάλυση των Big Data, ο δικηγόρος μπορεί να αντιληφθεί τα πιθανά αποτελέσματα μιας υπόθεσης και να αναπτύξει αποδοτική στρατηγική με βάση την εκτίμηση κόστους οφέλους

Το πρώτο στάδιο αυτής της τεχνολογίας βασίζεται στην περιγραφή των δεδομένων. Το λογισμικό αναλύει νομικά δεδομένα, όπως το ιστορικό και την έκβαση συγκεκριμένης κατηγορίας διαφορών, και προσδιορίζει τις τάσεις που αποκαλύπτονται στην πάροδο του χρόνου και τις συμπεριφορές των συμμετεχόντων στις υποθέσεις. Με βάση αυτές τις πληροφορίες, ο δικηγόρος μπορεί να αντιληφθεί σε πλήρη έκταση τα πιθανά αποτελέσματα μιας υπόθεσης, να αναπτύξει μια αποδοτική στρατηγική και να εκτιμήσει τα οφέλη και τα κόστη, ώστε να λάβει κρίσιμες αποφάσεις, όπως για παράδειγμα αν αξίζει η δικαστική διαμάχη ή αν κάποιος άλλος εναλλακτικός τρόπος επίλυσης της διαφοράς είναι προσφορότερος.

Πιο προηγμένα λογισμικά μπορούν να βασιστούν στην περιγραφή των δεδομένων και να προχωρήσουν αρκετά βήματα παραπέρα. Συγκεκριμένα, με βάση τα τρέχοντα δεδομένα και τις συμπεριφορές των συμμετεχόντων μπορούν να προχωρήσουν σε προβλέψεις, εκτιμώντας τη σχέση κόστους οφέλους ανάλογα με τις πιθανότητες της κάθε έκβασης. Επιπλέον, εκτός από την πρόγνωση, μπορούν να συγκρίνουν και να αντιπαραβάλλουν πολλαπλά σενάρια με βάση τις ιστορικές τάσεις και να παράσχουν συμβουλές για συγκεκριμένη δράση ανάλογα με τον επιθυμητό στόχο.

Blockchain

Το blockchain είναι μια αποκεντρωμένη και δημόσια σειρά δεδομένων που χρησιμοποιείται για την καταγραφή συναλλαγών σε πολλαπλούς υπολογιστές, με βασικό της χαρακτηριστικό ότι κάθε εγγραφή δεν μπορεί να τροποποιηθεί αναδρομικά χωρίς την αλλοίωση όλων των επόμενων εγγραφών, οπότε απαιτείται η συναίνεση όλου του δικτύου. Αυτή η τεχνολογία αλυσίδας εξασφαλίζει ότι όλοι οι συμμετέχοντες είναι ίσοι μέσα στο δίκτυο και κανείς δεν υπερέχει κανενός. Έτσι, το αρχείο που έχουν δημιουργήσει και διαχειρίζονται δεν μπορεί να αλλοιωθεί και διαφυλάσσεται με βάση συγκεκριμένο, εκ των προτέρων καθορισμένο πρωτόκολλο συναίνεσης.

Στον νομικό τομέα, αυτή η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες εφαρμογές, στις οποίες το ζητούμενο είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο από έμπιστους συμμετέχοντες και με αποδεδειγμένη ασφάλεια διαφύλαξης των δεδομένων. Η κατάρτιση έξυπνων πολυμερών συμβάσεων, στην οποία κάθε παρέμβαση γίνεται εξ ολοκλήρου ψηφιακά και πρέπει να γίνεται αποδεκτή από όλα τα μέρη, είναι ένα καίριο παράδειγμα.

Το ίδιο ισχύει και για τα δικαιώματα ιδιοκτησίας είτε πρόκειται για διανοητική ιδιοκτησία είτε για εμπράγματα δικαιώματα. Η τεχνολογία blockchain μειώνει το κόστος και τον χρόνο της κατοχύρωσης και της προστασίας των δικαιωμάτων, αφού η διαχείρισή τους γίνεται ευκολότερη και η παράνομη επεξεργασία τους σαφώς δυσκολότερη.

Τέλος, το blockchain μπορεί να αξιοποιηθεί και στη διαχείριση εγγράφων, τα οποία διατηρούνται σε ψηφιακή μορφή. Με αυτόν τον τρόπο, αποδεικνύεται ευχερώς η ακεραιότητά τους λόγω της ασφαλούς αποθήκευσής τους.

Cloud computing

Το Cloud Computing είναι η παροχή υπηρεσιών υπολογιστών, όπως διακομιστών, αποθηκευτικών χώρων, βάσεων δεδομένων, δικτύων και λογισμικών μέσω του διαδικτύου. Οι εφαρμογές Cloud είναι εύκολα προσβάσιμες από οπουδήποτε και σε οποιαδήποτε συσκευή με σύνδεση στο διαδίκτυο.

Η τεχνολογία αυτή δημιουργεί ποικίλες ευκαιρίες για τους δικηγόρους, ειδικά για τις μικρότερες εταιρείες, αφού η πρόσβαση, η αποθήκευση και η ανάκτηση των πληροφοριών γίνεται ευκολότερη και αμεσότερη. Παράλληλα, το Cloud αποτελεί και μια φθηνότερη εναλλακτική λύση στους διακομιστές φιλοξενίας.

Συμπερασματικά

Η πρόοδος της τεχνολογίας είναι τόσο εντυπωσιακή, ώστε πλέον δεν έχει νόημα να μιλάμε για το αν οι τεχνολογικές εφαρμογές μπορούν να συνεισφέρουν στο δικηγορικό επάγγελμα, αλλά για το πόση ακριβώς θα είναι αυτή η συνεισφορά, σε ποιους τομείς και μέχρι πού θα εξελιχθεί. Υπό αυτό το πρίσμα, η συζήτηση για πιθανές αρνητικές επιπτώσεις της τεχνολογίας στον ρόλο του δικηγόρου είναι άνευ σημασίας και αντικειμένου.

Η τεχνολογική επανάσταση συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας, οπότε στόχος μας πρέπει να είναι πώς θα την αξιοποιήσουμε προς όφελός μας. Στο 1ο Forum Νομικής Τεχνολογίας που διοργανώθηκε τον Φεβρουάριο από τον Σύνδεσμο Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος σε συνεργασία με το Lawyer, η Αντιγόνη Παπανικολάου, Legal & Corporate Affairs Director at Microsoft Greece, Cyprus and Malta, έδωσε μια ιδιαίτερα αισιόδοξη διάσταση στο θέμα. Επισημαίνοντας ότι το δικηγορικό επάγγελμα βασίζεται στην κριτική σκέψη και στην ανθρώπινη παρέμβαση, μας υπενθύμισε ότι η τεχνολογία μόνο να ενισχύσει και να διαφυλάξει το έργο του δικηγόρου μπορεί, απαλλάσσοντάς τον από επαναληπτικές ενέργειες, οι οποίες κάλλιστα μπορούν να γίνουν από τον υπολογιστή. Με λίγα λόγια, μόνο με προσμονή αξίζει να αναμένουμε κι άλλες καινοτόμες τεχνολογικές λύσεις που θα έρθουν στην ελληνική αγορά τα επόμενα χρόνια.

Μιχαήλ Ον. Ονουφριάδης, Διευθυντής ΤΝΠ «Ο ΣΟΛΩΝ»

Ποιες είναι αυτή τη στιγμή οι μεγαλύτερες αδυναμίες των εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης στο νομικό επάγγελμα; Πιστεύετε ότι είναι εφικτό να ξεπεραστούν τα επόμενα χρόνια, έτσι ώστε να μπορούμε να εμπιστευόμαστε πλήρως την τεχνολογία;

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποτελεί κάποιο θαύμα της τεχνολογίας, αλλά εφαρμογή εδραιωμένων πρακτικών και τεχνολογιών των περασμένων δεκαετιών. Συγκεκριμένα, όταν αναφερόμαστε στην τεχνητή νοημοσύνη, κυρίως ασχολούμαστε με τη λήψη αποφάσεων που βασίζονται στη στατιστική. Προκειμένου να δουλέψει ένα σύστημα, απαιτείται «εκπαίδευση», η οποία συνήθως γίνεται με αναλυτική ταξινόμηση μεγάλου όγκου δεδομένων, αποφάσεων κλπ. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, το κυρίαρχο τεχνικό πρόβλημα, το οποίο είναι η συνεπής ταξινόμηση των δεδομένων με ένα κοινώς αποδεκτό τρόπο (πρότυπο), με όμοια πεδία καθώς και σαφή δεδομένα για τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί με βάση αυτά τα δεδομένα.

Έπειτα, έρχεται το θέμα των «προκαταλήψεων», τις οποίες αναπαράγει η τεχνητή νοημοσύνη και τις οποίες η ανθρωπότητα προσπαθεί να εξαλείψει. Για παράδειγμα, φανταστείτε να ταξινομήσουμε ένα εκατομμύριο υποθέσεις και αποφάσεις, για να καταλήξει στο τέλος η τεχνητή νοημοσύνη να αποφασίζει ότι συνήθως οι άνδρες είναι αυτοί που τιμωρούνται πιο συχνά από το νομικό σύστημα. Αυτά όπως και άλλα θέματα (όπως ζητήματα προσωπικών δεδομένων) δεν τα έχουμε λύσει ακόμα, επομένως απαιτείται μεγάλη δαπάνη σε χρόνο για το «auditing» της νοημοσύνης. Σίγουρα, η καλύτερη αξιοποίηση θα έρθει από κανονισμούς (regulations) στη συλλογή, αποθήκευση και έλεγχο της τεχνητής νοημοσύνης.

Σε διεθνές επίπεδο, οι βάσεις νομικών δεδομένων εξελίσσονται, έτσι ώστε μέσω της μηχανικής μάθησης και της επεξεργασίας φυσικής γλώσσας να μπορούν να αναλύουν τα Big Data και να παρουσιάζουν τις τάσεις στη νομοθεσία και την έκβαση των υποθέσεων. Θεωρείτε ότι αυτό είναι κάτι που μπορούμε να το περιμένουμε και στα ελληνικά δεδομένα στο άμεσο ή στο μακρινό μέλλον;

Φυσικά και τα ελληνικά δεδομένα θα ακολουθήσουν τις διεθνείς τάσεις και εξελίξεις και είναι αναμενόμενο η μηχανική μάθηση (machine learning) καθώς και η επεξεργασία φυσικής γλώσσας να αποτελέσουν δύο από τα σημαντικά εργαλεία που ήδη διερευνώνται στο χώρο και της ελληνικής Πληροφορικής. Στην Ελλάδα, όπως γνωρίζετε, παρατηρείται γενικότερα μια σχετική υστέρηση στους χρόνους αλλαγής κουλτούρας όσον αφορά στις τεχνολογικές εξελίξεις και υπηρεσίες. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι από τους τομείς που πρέπει κάποιος να προσεγγίσει προσεκτικά και με τρόπο βηματικό.

Να συνθέσει μια ομάδα εργασίας, να πειραματιστεί, να κάνει ασκήσεις, ώστε να καταλάβει τα όρια και τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, πριν καν επενδύσει σε «πραγματική» ανθρώπινη προσπάθεια και τεχνολογικά εργαλεία. Λόγω, λοιπόν, του ότι απαιτείται ένα πολύ συγκεκριμένο όραμα, χρειάζεται προ-εργασία, την οποία ο Έλληνας κάποιες φορές αντιμετωπίζει με ανυπομονησία και δυσπιστία. Θεωρούμε ότι απαιτούνται τουλάχιστον 5-10 χρόνια, ώστε να υιοθετηθούν οι σωστές τεχνολογίες αποθήκευσης/επεξεργασίας των πρωτογενών δεδομένων, τα απαραίτητα πλαίσια επεξεργασίας δεδομένων καθώς και η αντίστοιχη γνώση περί των ορίων της τεχνολογίας αυτής.

Γιώργος Ταμιωλάκης,  Head, Technology-Enabled Services (TES), ΑΡΧΕΙΟΘΗΚΗ Α.Ε.

Ποιες είναι αυτή τη στιγμή οι μεγαλύτερες αδυναμίες των εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης στο νομικό επάγγελμα; Πιστεύετε ότι είναι εφικτό να ξεπεραστούν τα επόμενα χρόνια, έτσι ώστε να μπορούμε να εμπιστευόμαστε πλήρως την τεχνολογία; 

Τα εργαλεία αυτά υφίστανται εδώ και αρκετά χρόνια στο εξωτερικό και εσχάτως προωθούνται και στην ελληνική αγορά. Υπάρχει ήδη πληθώρα use cases που πιστοποιούν ότι η τεχνολογία έχει ωριμάσει αρκετά, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες των χρηστών, αφαιρώντας μεγάλο όγκο «άχαρης» εργασίας, όπως η αναζήτηση στοιχείων μέσα από συμβάσεις, απελευθερώνοντας χρόνο για πιο ενδιαφέροντα πράγματα.

Η μεγαλύτερη αδυναμία δεν έχει να κάνει στην πραγματικότητα με το παραδοτέο των συστημάτων καθαυτό. Περισσότερο εστιάζεται στην κατανόηση από πλευράς χρήστη του τι είναι σε θέση να προσφέρει η τεχνολογία, ώστε οι προσδοκίες του να συνάδουν με τα όρια δράσης που μπορεί να έχει ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης. Όταν διαβάζει ένα κείμενο, ο υπολογιστής αναζητά κάποιες ενδείξεις που θα τον βοηθήσουν να «καταλάβει» περί τίνος πρόκειται. Παλιά, αυτό γινόταν με λέξεις-κλειδιά, σήμερα γίνεται αξιολόγηση όλου του περιεχομένου μιας πρότασης ή μιας παραγράφου, ακόμα και σε συνδυασμό με τα κείμενα που προηγούνται ή έπονται.

Όμως, ένα κείμενο με τεράστιες προτάσεις, ελλιπή σημεία στίξης, που συνδυάζει αναφορές σε διαφορετικά αντικείμενα εντός της ίδιας πρότασης, κείμενο δηλαδή ενδεχομένως δυσνόητο ακόμα και για τον ίδιο τον άνθρωπο, πιθανότατα θα δυσκολέψει και την τεχνητή νοημοσύνη. Όμως, η τεχνολογία αναπτύσσεται με αλματώδεις ρυθμούς, οι αλγόριθμοι γίνονται όλο και πιο «έξυπνοι» και είναι βέβαιο ότι όλα αυτά μπορούν να ξεπεραστούν με τις κατάλληλες παρεμβάσεις στον αλγόριθμο.

Το κλειδί για την εμπιστοσύνη στο σύστημα είναι η εξοικείωση:  Εφόσον ο χρήστης καταλάβει τη λογική του συστήματος, ώστε να διαμορφώνει τα αιτήματά του ανάλογα, τα οφέλη θα είναι ορατά από την πρώτη στιγμή. Οι όποιες αδυναμίες παρατηρούνται, επομένως, οφείλονται περισσότερο στην έλλειψη χρόνου για εξοικείωση και τελικά μη ορθή χρήση, παρά εγγενείς αδυναμίες των συστημάτων. Γι’ αυτό και συστήνουμε στους νέους χρήστες να ξεκινούν πάντα με την υποστήριξη του παρόχου, που θα τους βοηθήσει να μάθουν σωστά από την αρχή, αποφεύγοντας άσκοπη ταλαιπωρία και χάσιμο χρόνου.

Η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στον έλεγχο συμβάσεων είναι ήδη γεγονός. Θεωρείτε ότι μια τέτοια τεχνολογική εφαρμογή μπορεί να επεκταθεί και σε άλλα είδη νομικών κειμένων;

Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται για έλεγχο συμβάσεων, βασίζονται σε τεχνολογία Natural Language Processing, δηλαδή σε ανάγνωση και κατά κάποιον τρόπο «κατανόηση» του κειμένου από τον υπολογιστή. Με άλλα λόγια, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης δεν ψάχνει πλέον για λέξεις-κλειδιά, αλλά πραγματικά «καταλαβαίνει» το περιεχόμενο/νόημα του κειμένου, για να μπορεί να εστιάσει σε συγκεκριμένη πληροφορία που ζητείται από το έγγραφο. Επομένως, ένα τέτοιο σύστημα σαφώς θα μπορούσε να ανταποκριθεί και σε άλλα είδη νομικών κειμένων, με την κατάλληλη εκπαίδευση φυσικά.

Να διευκρινίσω εδώ ότι η τεχνητή νοημοσύνη ανταποκρίνεται καλύτερα, όσο πιο καθορισμένα είναι τα πλαίσια μέσα στα οποία ζητάμε να λειτουργήσει. Είναι καλό να οργανώνουμε την πληροφορία, προτού ζητήσουμε από το σύστημα να αρχίσει την αναζήτηση εντός των εγγράφων. Αν αναζητάμε δηλαδή πληροφορίες από διαφορετικούς τύπους εγγράφων, τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά καλύτερα, εάν ομαδοποιήσουμε προηγουμένως ομοειδή κείμενα (πάλι με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης), παρά εάν ζητήσουμε από τον αλγόριθμο να αναλύσει ταυτόχρονα όλους τους διαφορετικούς τύπους των εγγράφων. Βλέπετε ότι καταλήγουμε πάλι στο ίδιο συμπέρασμα:  Όλα αρχίζουν και τελειώνουν στη σωστή κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της τεχνολογίας.