Στις 03-02-2021 πραγματοποιήθηκε, με τη συμμετοχή διακεκριμένων ομιλητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, το πρώτο Legal Tech Forum, το οποίο διοργάνωσε αποκλειστικά για τα μέλη του, ο Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ), με τη συνεργασία του Lawyer. Την εκδήλωση, πραγματοποιήθηκε ψηφιακά παρακολούθησαν περίπου 130 σύνεδροι, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να επισκεφθούν τα ψηφιακά booths των συνολικά οκτώ χορηγών και εκθετών του Forum.
To 2016, ο γνωστός καθηγητής και συγγραφέας Richard Susskind ανέφερε σε ομιλία του ότι ο νομικός κόσμος πρόκειται να γνωρίσει τεράστιες τεχνολογικές εξελίξεις, οι οποίες θα ταρακουνήσουν την αγορά. “You have five years to reinvent the legal profession” ανέφερε χαρακτηριστικά. Πέντε χρόνια μετά, λοιπόν, βρισκόμαστε μπροστά σε έναν ψηφιακό μετασχηματισμό, ο οποίος κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, αγγίζοντας όλο το φάσμα της διεθνούς, αλλά και της ελληνικής αγοράς.
Η χρήση εργαλείων τεχνολογίας καθίσταται επιτακτική ανάγκη για τις εταιρείες, οι οποίες επιδιώκουν την καινοτομία και ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε μια ιδιαίτερα απαιτητική αγορά. Βεβαίως, η πανδημία του κορωνοϊού μόνο να επιταχύνει θα μπορούσε την ανάπτυξη της νομικής τεχνολογίας, η οποία όμως είχε ήδη κεντρίσει το ενδιαφέρον σε διεθνές επίπεδο.
Ο Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος, αναγνωρίζοντας τον κομβικό ρόλο που διαδραματίζει η νομική τεχνολογία στην παροχή υπηρεσιών, διοργάνωσε το 1ο Forum Νομικής Τεχνολογίας με στόχο να ενημερώσει τα μέλη του για την αγορά του legal tech και τα διαθέσιμα συστήματα και υπηρεσίες για την υποστήριξη της εργασίας των δικηγόρων.
Η εκδήλωση την οποία συντόνισε η κ. Αλεξάνδρα Βαρλά, Attorney at Law, LL.M, Editor–in–Chief, Lawyer | the BusinessMagazine ξεκίνησε με χαιρετισμό από τον κ. Πάνο Αλεξανδρή, Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ο οποίος αναφέρθηκε στις προσπάθειες για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στην Ελλάδα και στο πρόγραμμα των 17 σημείων της ψηφιοποίησης που προωθείται από την κυβέρνηση. Ηλεκτρονικά πιστοποιητικά, αποφάσεις, τηλεδίκες, το νέο e-πινάκιο και η ηλεκτρονική κατάθεση φακέλου στα αστικά δικαστήρια είναι μερικές από τις δικαστηριακές πράξεις που επιδιώκεται να ψηφιοποιηθούν, επεσήμανε ο κ. Αλεξανδρής.
Στη συνέχεια, ο κ. Δημήτρης Βερβεσός, Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, απηύθυνε χαιρετισμό στους συνέδρους, ενώ περιέγραψε λεπτομερώς τις πρωτοβουλίες του ΔΣΑ για την ψηφιοποίηση των διαδικασιών στα δικαστήρια και τα κτηματολόγια, καθώς και τη λειτουργία του help desk και του portal olomeleia.
Τον λόγο έλαβε, εν συνεχεία, ο κ. Στάθης Ποταμίτης, Πρόεδρος του ΣΔΕΕ και Managing Partner της POTAMITISVEKRIS ο οποίος, αφού καλωσόρισε τα μέλη του Συνδέσμου, αναφέρθηκε στην τεχνολογική επανάσταση που συντελείται αυτή τη στιγμή στη δικηγορία και στα νέα εργαλεία που μπορούν πλέον να χρησιμοποιήσουν οι δικηγόροι κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους, όπως είναι μεταξύ άλλων οι ψηφιακές βάσεις δεδομένων, οι μηχανές αναζήτησης και οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης.
Η τεχνολογία ως επιταχυντής του επιχειρηματικού μετασχηματισμού: Η ιστορία του νομικού τμήματος της ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ
Η πρώτη ομιλήτρια της εκδήλωσης, κ. Αντιγόνη Δημοπούλου, Head of Ethics & Compliance SE EU, Philip Morris International, αναφέρθηκε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ, ως αποτέλεσμα των αναγκών που δημιουργήθηκαν κατά την κυκλοφορία των νέων προϊόντων της εταιρίας. Το νέο προϊόν IQOS οδήγησε σε μετασχηματισμό του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος της εταιρίας, συμπαρασύροντας και το νομικό τμήμα, το οποίο έπρεπε να λειτουργήσει κατανοώντας τις επιχειρηματικές ανάγκες και το όραμα της εταιρίας, με ταυτόχρονη κατανόηση και γνώση της νέας τεχνολογίας, προκειμένου να μπορέσει να παράσχει νομικές συμβουλές που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες, να βελτιώνουν την παραγωγικότητα της εταιρίας και να διευκολύνουν τη δραστηριότητά της, με ταυτόχρονη τήρηση όλων των κανονιστικών και ρυθμιστικών προτύπων του νόμου.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το νομικό τμήμα της εταιρίας μεταμορφώθηκε σε στρατηγικό εταίρο της και διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην ανάπτυξη του νέου προϊόντος και της λειτουργίας της επιχείρησης. Η κ. Δημοπούλου έκανε αναφορά και στους σταθερούς εξωτερικούς συνεργάτες της εταιρίας και στη σημασία της εξειδίκευσης, προκειμένου να μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες μιας επιχείρησης.
Νομικές Εταιρείες & Κυβερνοασφάλεια
Στη συνέχεια, ο κ. Δημήτριος Παπακώστας, Data Protection and Security & Compliance Officer, Encode, αναφέρθηκε στις κυβερνοεπιθέσεις και στην κυβερνοασφάλεια, αλλά και στην διαφορά της κυβερνοασφάλειας από την ασφάλεια πληροφοριών. Βασικές απειλές που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας χρήστης είναι οι απειλές μέσω email, όπως το spam, phishing, αλλά και υβριδικές απειλές (που περιλαμβάνουν, δηλαδή, συνδυασμό απειλών). Εντός του 2019, επεσήμανε ο κ. Παπακώστας, οι διαρροές δεδομένων αυξήθηκαν κατά 180%, δημιουργώντας έντονη ανησυχία στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την εξέλιξη του κυβερνοεγκλήματος.
Όπως σημείωσε, αντιμετωπίζουμε μία επίθεση ανά 39 δευτερόλεπτα, ενώ το μέσο κόστος κάθε επίθεσης είναι ιδιαίτερα υψηλό. Αναφορικά με τις νομικές εταιρίες, βασικό πρόβλημα αποτελεί ο μεγάλος όγκος δεδομένων που αποθηκεύονται και υπόκεινται σε επεξεργασία, ενώ την μεγαλύτερη απειλή αντιμετωπίζουν οι πιο μικρές εταιρίες που δεν έχουν τη δυνατότητα εγκατάστασης επαρκών συστημάτων ασφαλείας. Το έλλειμμα σε τεχνογνωσία και εκπαίδευση, αλλά και η απουσία ελέγχων ασφαλείας καθιστούν την ανίχνευση απειλών δύσκολη. Οι εταιρίες επιβάλλεται να προστατέψουν την εταιρική τους φήμη, τα εταιρικά δεδομένα και τα δεδομένα των πελατών.
AI for All – AI & Legal Profession
Η κ. Αντιγόνη Παπανικολάου, Legal & Corporate Affairs Director at Microsoft Greece, Cyprus and Malta, αναφέρθηκε, εν συνεχεία, στους ρυθμούς με τους οποίους εξελίσσεται η τεχνολογία, καθώς και στην επιτάχυνση της ανάπτυξής της λόγω της πανδημίας του Covid-19. Η κ. Παπανικολάου παρουσίασε τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να τεθεί «στην υπηρεσία» του ανθρώπου. Ειδικά σε ό,τι αφορά το νομικό επάγγελμα, αν και πολλές λειτουργίες και διαδικασίες θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από την τεχνητή νοημοσύνη, εντούτοις η ανάγκη κριτικής σκέψης και ανθρώπινης παρέμβασης στη λήψη αποφάσεων, η οποία δεν μπορεί να αντικατασταθεί από τις μηχανές διασφαλίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν υπονομεύει αλλά, αντίθετα, ενισχύει διαφυλάσσει το ρόλο του δικηγόρου.
Ενδιαφέρον είχε και παρουσίαση της εφαρμογή Zela Bot της Microsoft, η οποία αναπτύχθηκε μέσω διαδικασιών machine learning, προκειμένου να απαντά ως «ψηφιακός νομικός βοηθός», σε βασικές ερωτήσεις των πελατών της εταιρείας. Επιπλέον, τα προγράμματα κατηγοριοποίησης τυποποιημένων συμβάσεων, όπως το Global Contracting Office, μπορούν να μειώσουν τον χρόνο ενασχόλησης του δικηγόρου με τις τυποποιημένες συμβάσεις, επιταχύνοντας την επεξεργασία των δεδομένων και των συμβάσεων και διευκολύνοντας τις διαδικασίες.
eBrevia: Artificial Intelligence helping you revolutionize the contract reviewing process
Στη συνέχεια, ο κ. Adam Nguyen, Co-Founder, eBrevia, και ο κ. Γιώργος Ταμιωλάκης, Head of Tech-Enabled Services Business Unit, Archeiothiki SA, παρουσίασαν στους συμμετέχοντες την εφαρμογή eBrevia. Ο κ. Ταμιωλάκης αναφέρθηκε στις μεγάλες αλλαγές που αντιμετωπίζουμε παγκοσμίως, στην έντονη αναταραχή και στην αβεβαιότητα που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για αποτελεσματική αντιμετώπιση των κρίσεων. Κατά τον ομιλητή, οι δικηγορικές εταιρίες πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες που δημιουργεί η διαρκώς διευρυνόμενη ψηφιοποίηση. Αναφορικά με την τεχνητή νοημοσύνη και τη μηχανική μάθηση ανέφερε ότι, αν και δεν είναι διαδεδομένες στην Ελλάδα, φαίνεται ότι ο δημόσιος τομέας προχωρεί με ταχύτερους ρυθμούς από τον ιδιωτικό. Σύμφωνα με έρευνα της Accenture, η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να προσδώσει επιπλέον 195 δισ. στο ΑΕΠ της Ελλάδας και σημείωσε ότι ο πήχης ανεβαίνει, συμπεριλαμβάνοντας και τις δικηγορικές εταιρείες.
Ο κ. Nguyen αναφέρθηκε στο λογισμικό eBrevia το οποίο, αξιοποιώντας την τεχνητή νοημοσύνη και το machine learning και με ταυτόχρονη επεξεργασία των δεδομένων στην ελληνική γλώσσα, καταφέρνει να προσαρμόζεται και να εκπαιδεύεται από τον δικηγόρο που τo χρησιμοποιεί, ώστε να ακολουθεί τις δικές του προτιμήσεις. Το λογισμικό έχει την ικανότητα να εξάγει συμπεράσματα για σύνθετες νομικές έννοιες, όπως η αποζημίωση ή η διαιτησία, ενώ είναι ιδιαίτερα εύκολο στη χρήση. Το λογισμικό δεν απαιτεί τη γνώση προγραμματισμού από τον χρήστη, αλλά αντιθέτως μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον καθένα.
Fireside Chat with Bjarne Tellmann
Ο κ. Bjarne Tellmann, Senior Vice President & General Counsel GSK Consumer Healthcare, αναφέρθηκε εκτενώς στην αξία που έχουν προσλάβει τα δεδομένα στη σημερινή εποχή. Είναι σημαντικό οι δικηγορικές εταιρίες να αλλάξουν τις διαδικασίες τους, έτσι ώστε να μπορούν να αξιοποιούν τον όγκο των δεδομένων που έχουν στην κατοχή τους, να γίνουν πιο υπεύθυνες, να ανταλλάσσουν δεδομένα και να συνεργάζονται με τους φορείς. Ο ίδιος θεωρεί ότι είναι δύσκολο να προβλέψουμε πώς θα διαμορφωθεί το εργασιακό τοπίο και τα νέα είδη της δικηγορίας, καθώς η εξισορρόπηση εργασιακής και προσωπικής ζωής, η άνεση του χειρισμού υποθέσεων από το σπίτι, αλλά και το πλήθος ερευνών που δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι είναι πιο χαρούμενοι όταν εργάζονται από το σπίτι τους, θέτει τις βάσεις για καθιέρωση της τηλεργασίας. Από την άλλη πλευρά, ειδικά για τους νεότερους του κλάδου, είναι δύσκολη η ενσωμάτωση σε ένα περιβάλλον που λειτουργεί εξ αποστάσεως.
Αναφερόμενος στα επαγγελματικά ταξίδια, ο κ. Tellmann σημείωσε ότι αυτά πρόκειται να μειωθούν και υπογράμμισε ότι τόσο η πανδημία του Covid-19 όσο και ο ψηφιακός μετασχηματισμός οδηγούν αναπόφευκτα σε μια αναθεώρηση της έννοιας του «δικηγορικού γραφείου/εταιρείας». Η αυτοματοποίηση των διαδικασιών μπορεί να διευκολύνει πολύ τους δικηγόρους, όπως επεσήμανε, αλλά και να προωθήσει τη διαφάνεια και την ευελιξία, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει τον τρόπο, με τον οποίο οι δικηγόροι ορίζουν και παρέχουν τη νομική υπηρεσία. Σύμφωνα με τον κ. Tellmann, η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη αναπόφευκτα θα αντικαταστήσουν κάποιες επαναλαμβανόμενες, διεκπεραιωτικές ενέργειες και καθήκοντα, αυτό ωστόσο θα επιτρέψει στους νομικούς να ασχοληθούν με τις πιο περίπλοκες εργασίες, οι οποίες απαιτούν περισσότερη συγκέντρωση, κριτική και αναλυτική σκέψη.
Παράλληλα, η απελευθέρωση του χρόνου που θα καταλάμβαναν οι επαναλαμβανόμενες εργασίες, επιτρέπει στους δικηγόρους να διευρύνουν τους γνωστικούς τους ορίζοντες και να αναπτύσσουν νέες δεξιότητες. Άλλωστε, στη σημερινή εποχή, ο δικηγόρος καλείται να αναλάβει πολλούς, διαφορετικούς ρόλους, οι οποίοι εκφεύγουν του αυστηρού πλαισίου της νομικής γνώσης και εκτείνονται σε επιχειρηματικές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Συνεπώς, η τεχνητή νοημοσύνη στη δικηγορία μπορεί να έχει πολλά οφέλη, τόσο για τον δικηγόρο, όσο και για τους πελάτες του. Σημαντικό όφελος προβλέπεται να έχουν και οι δικηγορικές εταιρίες που διατηρούν έναν μεγάλο όγκο δεδομένων, τα οποία θα μπορέσουν πλέον – με τη βοήθεια εργαλείων τεχνολογίας – να αξιοποιήσουν για τη βελτίωση της ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών.
Το οικοσύστημα της νομικής τεχνολογίας και ο ρόλος των δεδομένων στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δικαιοσύνης
Ο κ. Βασίλης Καρκατζούνης, δικηγόρος και μέλος της Διαρκούς Επιστημονικής Επιτροπής του Υπουργείου Δικαιοσύνης με αντικείμενο την εξέταση των επιπτώσεων στο δικαστικό σύστημα της εισαγωγής της τεχνητής νοημοσύνης, αναφέρθηκε στους αναπτυσσόμενους τομείς του legal tech και του e-justice και στην αναπόφευκτη αλληλεπίδρασή τους.
Σύμφωνα με τον κ. Καρκατζούνη, μία σειρά από διαφοροποιητικούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων η στρατηγική στον τομέα της Δικαιοσύνης και το μέγεθος της αγοράς, έχουν ως αποτέλεσμα το κύμα του ψηφιακού μετασχηματισμού να έχει ανομοιογενή αποτελέσματα στα συστήματα δικαιοσύνης ανά τον κόσμο, τη στιγμή που οι “εθνικές πολιτικές” για τη χρήση δεδομένων να διαδραματίζουν καταλυτικής σημασίας ρόλο στη διαμόρφωση του οικοσυστήματος νομικής τεχνολογίας.
Όπως υπογραμμίστηκε στην εισήγηση, η αύξηση των δεδομένων επιτείνει την ανάγκη ορθότερης διαχείρισης αυτών, με σεβασμό στις αρχές της διακυβέρνησης δεδομένων, της διαφάνειας, της λογοδοσίας, αλλά και του πλαισίου για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Είναι σαφές ότι τα δεδομένα θα αποτελέσουν το νέο καύσιμο για την πρόοδο και στον χώρο της νομικής τεχνολογίας. Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Καρκατζούνης αναφέρθηκε στην πολιτική ανοιχτών δεδομένων, η εφαρμογή της οποίας είναι ιδιαίτερα προβληματική στην Ελλάδα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις δικαστικές αποφάσεις, στις οποίες υπάρχει έλλειψη ενιαίου πλαισίου δημοσίευσης.
Αξιοποιώντας ως παράδειγμα τον “κύκλο ζωής” μίας δικαστικής απόφασης στην πολιτική δικαιοσύνης, ανέδειξε πως οι αλυσιτελείς πρακτικές και ο προβληματικός σχεδιασμός σε επίπεδο ηλεκτρονικής δικαιοσύνης μπορεί να επηρεάσει καταλυτικά την ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού οικοσυστήματος νομικής τεχνολογίας και στον ιδιωτικό τομέα. Παρά τις εντεινόμενες προσπάθειες σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, όπως η ανάπτυξη μηχανισμών για συλλογή και επεξεργασία στατιστικών Στοιχείων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, η Ελλάδα παραμένει πολύ πίσω σε επίπεδο νομικής τεχνολογίας και πρέπει να καλύψει μεγάλο έδαφος τα επόμενα χρόνια.
Κλείνοντας, ο κ. Καρκατζούνης αναφέρθηκε σε ορισμένα βασικά συμπεράσματα, θέτοντας στο επίκεντρο την ανάγκη για αλλαγή νοοτροπίας και την επένδυση σε κουλτούρα καινοτομίας εντός του συστήματος δικαιοσύνης, τονίζοντας τις προκλήσεις που τίθενται σε επίπεδο κυβερνοασφάλειας όσο προχωρά ο ψηφιακός μετασχηματισμός.
Παρουσίαση εφαρμογής Ηλεκτρονικής Τιμολόγησης Prosvasis GO
Τέλος, ο κ. Άγγελος Κορδούλης, Προϊστάμενος δικτύου συνεργατών Prosvasis, αναφέρθηκε στο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των επιχειρήσεων που έχουν προχωρήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους και στη σημασία της δημιουργίας νέων πλαισίων και πολιτικών λειτουργίας, με τη μηχανογράφηση να αποτελεί πλέον μονόδρομο. Ακόμη, μίλησε για τις υπηρεσίες λογισμικού της Prosvasis και για τα οφέλη που μπορούν να παρέχουν στις επιχειρήσεις. Η ψηφιοποίηση, σύμφωνα με τον ομιλητή, είναι πλέον όχι απλά το μέλλον, αλλά το παρόν και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες για την επιβίωσή τους.
Στο Legal Tech Forum συμμετείχαν ως χορηγοί οι ΑΡΧΕΙΟΘΗΚΗ, PROSVASIS, ENCODE και ως εκθέτες οι DELL EXCLUSIVE STORE – SAKKOULAS ONLINE – LEXLABS της ΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ – NOMOS της INTRASOFT & ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Ο ΣΟΛΩΝ
