Η ψηφιοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας: Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού και ο νόμος 4770/2021

Με σημαντική καθυστέρηση σε σχέση με άλλα κράτη, σχεδιάζονται και υλοποιούνται το τελευταίο διάστημα καινοτομίες στον χώρο της ελληνικής ναυτιλίας με σκοπό την ψηφιοποίηση πολλών από τις διαδικασίες και τα μητρώα της. Στόχος είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της μέσω της απλούστευσης και της διασύνδεσης των συστημάτων που διέπουν την εμπορική ναυτιλία, τις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες, τον θαλάσσιο τουρισμό και τη διαχείριση λιμένων.

Μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο προσπάθειας να μειωθεί η γραφειοκρατία και ο χρόνος διεκπεραίωσης των ζητημάτων σε πολλούς κλάδους, αλλά και με την ώθηση που δίνει η πανδημία στην ψηφιοποίηση, δημοσιεύθηκε πριν λίγους μήνες η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού που αφορά σχεδόν όλο το φάσμα της ελληνικής οικονομίας και διοίκησης. Οι στόχοι για την ελληνική ναυτιλία είναι από τους πλέον φιλόδοξους σε ένα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων. Ορισμένοι από αυτούς υλοποιήθηκαν με τον νόμο 4770/2021, ενώ κάποιοι άλλοι απαιτούν μεγαλύτερη προεργασία, οπότε θα τεθούν επί τάπητος σε επόμενα νομοθετήματα σε βάθος μηνών ή ακόμη και ετών.

Οι στόχοι της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025

Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού στοχεύει στην απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών και την παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών, ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής ναυτιλίας και το αναπτυξιακό δυναμικό της

Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού θέτει φιλόδοξους και μακροπρόθεσμους στόχους με ορίζοντα υλοποίησης το 2025. Όσον αφορά στον τομέα της ναυτιλίας, πρόκειται για στόχους που επικεντρώνονται στην απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών και την παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών, ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής ναυτιλίας και το αναπτυξιακό δυναμικό της.

Οι κυριότερες δράσεις προς την κατεύθυνση αυτή είναι οι εξής:

  • Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα για τον τομέα της Ναυτιλίας και της Νησιωτικής Πολιτικής: Αφορά την ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος για την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών προς τη ναυτιλιακή κοινότητα, αναφορικά με διοικητικές διαδικασίες, όπως η απογραφή και ναυτολόγηση των ναυτικών, η ολοκληρωμένη, επικαιροποιημένη και προσβάσιμη πληροφόρηση σχετικά με τα υπό ελληνική σημαία πλοία/σκάφη, καθώς και η πιστοποίηση των πλοίων από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Το έργο στοχεύει στην επιτάχυνση της διεκπεραίωσης των εν λόγω διαδικασιών, ελαχιστοποιώντας την υποχρέωση φυσικής παρουσίας των πολιτών στις υπηρεσίες του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.

Ορισμένα από τα βασικότερα υποσυστήματα που θα συσταθούν είναι: α) το Υποσύστημα Ναυτικών, μέσω του οποίου θα καταργηθεί η ανάγκη έκδοσης έντυπου ναυτικού φυλλαδίου, β) το Υποσύστημα Μητρώου Πλοίων, Σκαφών και Εταιρειών, με αντικείμενο την ψηφιακή οργάνωση των εγγράφων που βρίσκονται σε Νηολόγια, Λεμβολόγια και Βιβλία Εγγραφής Μικρών Σκαφών των Λιμενικών Αρχών, γ) το Υποσύστημα Επιθεώρησης Πλοίων, στο οποίο θα καταχωρούνται οι εκθέσεις επιθεώρησης, τα στοιχεία των επιθεωρητών, οι παραβάσεις, οι δυσλειτουργίες και οι καταγγελίες για το σύνολο των πλοίων που φέρουν ελληνική σημαία, ενώ θα εξυπηρετείται και η έκδοση όλων των σχετικών κυβερνητικών πιστοποιητικών και βεβαιώσεων αναφορικά με την ασφάλεια πλοίων και λιμένων.

  • Ψηφιοποίηση των λειτουργιών του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και του Λιμενικού Σώματος: Η ψηφιοποίηση των λειτουργιών του ΥΝΑΝΠ και του Λιμενικού Σώματος βασίζεται στον ανασχεδιασμό των πληροφοριακών συστημάτων και διαρθρώνεται σε πέντε βασικά μητρώα – οντότητες («οντότητα πλοίο», «οντότητα ναυτικός», «οντότητα εταιρεία», «οντότητα λιμενικός», «οντότητα πολιτικός υπάλληλος»), ώστε να δοθεί η δυνατότητα διαλειτουργικότητας με τρίτους φορείς του δημοσίου. Η υλοποίηση του έργου αυτού αναμένεται ότι θα οδηγήσει στον περιορισμό της γραφειοκρατίας, στην επιτάχυνση των διαδικασιών και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού νηολογίου, ώστε να επιτευχθεί νέα αναπτυξιακή δυναμική. Προτεραιότητα θα δοθεί στα Βιβλία Νηολογίων/ Υποθηκολογίων και Κατασχέσεων, στις αλλοδαπές εταιρείες που εγκαθιστούν στην Ελλάδα υποκαταστήματα και στην ψηφιοποίηση των ναυτολογίων των πλοίων.
  • Σύστημα υποστήριξης της ναυτικής σταδιοδρομίας – Marine Career Information System (MARIS): Το έργο αφορά στην πλήρη ψηφιοποίηση της ελληνικού συστήματος ναυτικής εκπαίδευσης και πιστοποίησης, καθώς και στην παροχή σχετικών ολοκληρωμένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς τη ναυτιλιακή κοινότητα και τους πολίτες, με στόχο την αξιόπιστη και γρήγορη εξυπηρέτηση των ναυτικών εγγεγραμμένων στα μητρώα, των σπουδαστών Ακαδημιών Εμπορικού Ναυτικού και των ναυτιλιακών επιχειρήσεων.
  • Αναβάθμιση Ενιαίου Πληροφοριακού Συστήματος Αλιείας: Αφορά στον εκσυγχρονισμό και στην επέκταση των υπηρεσιών του υπάρχοντος Ενιαίου Πληροφοριακού Συστήματος Αλιείας και των πληροφοριακών συστημάτων από τα οποία πλαισιώνεται. Επιπλέον, θα διασυνδεθούν μεταξύ τους το Εθνικό Αλιευτικό Μητρώο, το Μηνιαίο Δελτίο Αλιευτικής Δραστηριότητας Λιμενικών Αρχών, το Υποσύστημα Καταχώρησης Αλιευτικών Επιθεωρήσεων και Παραβάσεων, το Υποσύστημα Αλιευτικής Νομοθεσίας και το Υποσύστημα Κέντρου Παρακολούθησης Αλιείας, ώστε να υπάρχει διαλειτουργικότητα όλων των συστημάτων και εφαρμογών που διαθέτει ή σχεδιάζει να υλοποιήσει το ΥΝΑΝΠ στον τομέα της αλιείας.
  • Πληροφοριακό Σύστημα Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών: Η σκοπιμότητα του έργου αφορά στην παροχή ψηφιακών υπηρεσιών προς τη ναυτιλιακή κοινότητα αναφορικά με τις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες. Μέσω της αναβάθμισης των υπηρεσιών της Διεύθυνσης Θαλασσίων Υπηρεσιών του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, θα παρέχονται εύκολα πληροφορίες παρακολούθησης του ακτοπλοϊκού δικτύου και των πλοίων της χώρας σε πραγματικό χρόνο.
  • Αναβάθμιση συστήματος παροχής υπηρεσιών θαλάσσιου τουρισμού και σκαφών αναψυχής: Θα αναπτυχθεί σύστημα για τη διαχείριση των αιτήσεων που πρέπει να υποβάλουν τα σκάφη αναψυχής, με ελληνική ή ξένη σημαία, για τον ελλιμενισμό τους, το οποίο θα ενημερώνει για τις χρεώσεις ελλιμενισμού, θα επιτρέπει στον χρήστη να καθορίσει τις περιόδους ελλιμενισμού σε κάθε μαρίνα ή λιμάνι, θα ενημερώνει για την κατάσταση του λιμανιού και θα παρέχει πληροφορίες για τη διευκόλυνση του θαλάσσιου τουρισμού.
  • Ανάπτυξη συστήματος για την εκμετάλλευση λιμένων: Το έργο στοχεύει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των δικτύων θαλάσσιων αρτηριών και στη διασύνδεση των παράκτιων λιμένων της Ελλάδας με το σύστημα μεταφορών της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
  • Ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος υποστήριξης των Φορέων Διοίκησης και Εκμετάλλευσης Λιμένων: Το σύστημα θα υποστηρίζει την επικοινωνία και τις συναλλαγές των Φορέων Διοίκησης και Εκμετάλλευσης Λιμένων αναφορικά με τη δραστηριότητα των εμπορικών, επιβατηγών, οχηματαγωγών, τουριστικών, αλιευτικών και άλλων υπόχρεων πλοίων σε καταβολή πάσης φύσεως τελών στον χώρο ευθύνης τους. Σκοπός είναι η ενίσχυση του στρατηγικού σχεδιασμού σε θέματα ανάπτυξης της εφοδιαστικής αλυσίδας και η ψηφιοποίηση όλων των διαδικασιών που αφορούν τη διαχείριση της ζήτησης και της παροχής υπηρεσιών λιμένα, οι οποίες απευθύνονται σε πλοιοκτήτες, πράκτορες, ναυτιλιακά γραφεία, επαγγελματίες λιμένα, μεταφορείς, εισαγωγείς/εξαγωγείς, αρμόδιες αρχές, επιβάτες κ.λπ. Επιπλέον, πρόκειται να συσταθεί Ψηφιακό «Κτηματολόγιο» Λιμένων, για να απλουστευθούν οι διαδικασίες των Φορέων Διαχείρισης Λιμένων μέσω ενός κεντρικού συστήματος με βάση τα διεθνή πρότυπα.

Οι ρυθμίσεις του νέου νόμου 4770/2021 για την ψηφιοποίηση και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής ναυτιλίας

Στις 29 Ιανουαρίου δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ ο νόμος 4770/2021, ο οποίος περιλαμβάνει διατάξεις για τη θαλάσσια πολιτική στον νησιωτικό χώρο, τη συμμόρφωση της χώρας με υποχρεώσεις της διεθνούς ναυσιπλοΐας, αλλά και για την ψηφιοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας. Ορισμένες από τις διατάξεις που αφορούν την ψηφιοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας αποτελούν υλοποίηση κάποιων από τους στόχους της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού, όμως ακόμα είναι αρκετά αυτά που πρέπει να γίνουν, οπότε αναμένονται περαιτέρω νομοθετικές πρωτοβουλίες το επόμενο διάστημα.

Στο άρθρο 11 του νέου νόμου ρυθμίζεται η δημιουργία και το περιεχόμενο της Πλατφόρμας ενιαίας παρακολούθησης και τεκμηρίωσης, στην οποία θα τηρούνται δεδομένα, στατιστικά στοιχεία και μελέτες που συγκεντρώνονται στα πεδία της Εθνικής Στρατηγικής μέσω αναφορών από αρμόδιες υπηρεσίες και εποπτευόμενους φορείς του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και του Αρχηγείου του Λιμενικού Σώματος. Με αυτόν τον τρόπο, θα υπάρχει διασύνδεση όλων των δεδομένων μεταξύ τους, αλλά και με βάσεις δεδομένων των φορέων του δημοσίου τομέα.

Στην Εθνική Ενιαία Πλατφόρμα Λιμενικής Κοινότητας καταχωρίζονται δεδομένα για τις υπηρεσίες λιμένα και εφοδιαστικής αλυσίδας, ώστε όλες οι διαδικασίες να διενεργούνται ηλεκτρονικά, απλούστερα και ταχύτερα

Στο άρθρο 24 περιγράφεται το νέο ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα για την ηλεκτρονική υποβολή δεδομένων από τους χρήστες και τους λοιπούς συναλλασσόμενους με τους λιμένες της χώρας, σύμφωνα με τους στόχους της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού για την υποστήριξη της επικοινωνίας και των συναλλαγών με τους φορείς διοίκησης και εκμετάλλευσης λιμένων.

Η Εθνική Ενιαία Πλατφόρμα Λιμενικής Κοινότητας συστήνεται από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και σε αυτή καταχωρίζονται δεδομένα που αφορούν υπηρεσίες λιμένα και εφοδιαστικής αλυσίδας, με στόχο την καταγραφή προσφοράς και ζήτησης των υπηρεσιών αυτών κατά τρόπο ομοιογενή με τη χρήση τεχνολογιών πληροφορικής. Έτσι, όλες οι διαδικασίες θα διενεργούνται αποκλειστικά ηλεκτρονικά με αποτέλεσμα την επιτάχυνση και την απλούστευσή τους.

Η σύναψη και η υποβολή ναυλοσυμφώνων καθώς και η έκδοση αδειών απόπλου και κατάπλου θα γίνονται πλέον με ηλεκτρονικό τρόπο

Τέλος, στο άρθρο 45 περιλαμβάνονται οι τροποποιήσεις που έγιναν στο άρθρο 7 του ν. 4256/2014 σχετικά με την εφαρμογή e-ναυλοσύμφωνο, σύμφωνα με τις οποίες η σύναψη ναυλοσυμφώνων θα γίνεται πλέον με ηλεκτρονικό τρόπο. Έτσι, η υποχρέωση των επαγγελματικών πλοίων αναψυχής να φέρουν, εφόσον είναι ναυλωμένα, αντίγραφο ναυλοσυμφώνου, προσυπογεγραμμένο από τον πλοίαρχο ή τον κυβερνήτη και κατατεθειμένο στην αρμόδια λιμενική αρχή, υλοποιείται με απλούστερο και ταχύτερο τρόπο, ενώ διευκολύνεται σε σημαντικό βαθμό και ο κεντρικός έλεγχος συμμόρφωσης με τις διατάξεις του νόμου.

Στην ηλεκτρονική εφαρμογή θα υποβάλλονται τα στοιχεία των ναυλοσυμφώνων ή η χρησιμοποίηση για ιδίους σκοπούς των καταχωρισμένων στο ηλεκτρονικό μητρώο επαγγελματικών πλοίων αναψυχής, καθώς και τα στοιχεία των επιβαινόντων, έτσι ώστε να ενημερώνονται άμεσα οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων. Επιπλέον, ηλεκτρονικά εκδίδονται και οι άδειες απόπλου και κατάπλου, εγκρίνεται η θέση ελλιμενισμού και υποβάλλονται τα απαραίτητα τέλη.

Λεωνίδας Χριστόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών

  • Η ψηφιοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας προωθείται στη Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού με πλήθος έργων και φιλόδοξων στόχων. Ποιες από αυτές τις δράσεις θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες, έτσι ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα τόσο των πλοίων υπό ελληνική σημαία όσο και των ελληνικών λιμένων;

Η διαμόρφωση ενός σύγχρονου και λειτουργικού κράτους, που δε θα είναι φοβικό απέναντι στην ψηφιακή εποχή και στις επαναστατικές αλλαγές που φέρνει, είναι στρατηγικής σημασίας προτεραιότητα της Κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης σχεδιάζουμε δράσεις και συντονίζουμε τις απαιτούμενες ενέργειες για τη μετάβαση της Ελλάδας στην ψηφιακή εποχή, με στόχο η χώρα μας να είναι ανάμεσα στους key -players των τεχνολογικών εξελίξεων παγκοσμίως.

Ως Γενικός Γραμματέας σε μια νευραλγική θέση, αυτή της ψηφιακής διακυβέρνησης και της απλούστευσης των διαδικασιών, πρέπει να σας πω ότι η επιτυχημένη μετάβαση στην ψηφιακή Ελλάδα, θα κριθεί -μεταξύ άλλων- από την αποτελεσματική εφαρμογή της εθνικής ψηφιακής στρατηγικής, όπως αυτή αποτυπώνεται στη Βίβλο του Ψηφιακού Μετασχηματισμού.

Στο πλαίσιο αυτό, στη ΒΨΜ τίθενται δύο μείζονος σημασίας άξονες, πάνω στους οποίους έχουν σχεδιαστεί τα αναγκαία έργα που αποτελούν την πυξίδα για την ενίσχυση της «γαλάζιας οικονομίας», αλλά και την τόνωση του ενδιαφέροντος της ευρύτερης ναυτιλιακής κοινότητας σε μια χώρα με μακρά ναυτική παράδοση.

Ο πρώτος άξονας αφορά στη διατήρηση και στην ενίσχυση της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής ισχύος της ελληνικής Ναυτιλίας, καθώς κεντρική πολιτική επιλογή είναι η προσέλκυση περισσότερων πλοίων υπό ελληνική σημαία. Για το λόγο αυτό, προωθούνται έργα για την απλούστευση των διαδικασιών, ώστε να διαμορφωθούν λειτουργικότερες, αποδοτικότερες και φιλικότερες διαδικασίες που προασπίζουν τη διαφάνεια των συναλλαγών ναυτικών, πολιτών και επιχειρήσεων. Θα σας αναφέρω ενδεικτικά, το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα για τον τομέα της Ναυτιλίας και της Νησιωτικής Πολιτικής, αλλά και την ψηφιοποίηση των αρχείων για την Ηλεκτρονικοποίηση Λειτουργιών του ΥΠΑΝ και του ΛΣ- ΕΛ. ΑΚΤ.

Δεύτερος βασικός άξονας είναι η υιοθέτηση μιας σύγχρονης και αποτελεσματικής Εθνικής Λιμενικής Στρατηγικής, με απώτερο στόχο να αναδειχθεί ο αναπτυξιακός ρόλος των λιμανιών μας σε συνδυασμό και με άλλους κλάδους της οικονομίας. Προς αυτή την κατεύθυνση, υψηλά στην ατζέντα βρίσκονται έργα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των θαλάσσιων αρτηριών, των «πράσινων» υποδομών και της διασύνδεσης των παράκτιων λιμένων με το σύστημα μεταφορών καταρχάς της Ελλάδας, αλλά και κατ’ επέκταση της Ε.Ε.

Ενδεικτικά θα αναφέρω το Πληροφοριακό Σύστημα Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών, αλλά και την Ανάπτυξη Συστήματος για την εκμετάλλευση Λιμένων. Ζητούμενο είναι να δοθεί η δυνατότητα στα περιφερειακά λιμάνια των νησιών μας να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις πύλες εισόδου φορτίου της Ε.Ε.

Νικήτας Νικητάκος, Καθηγητής Ναυτιλιακής Ηλεκτρονικής Τεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

  • Η ψηφιοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας προωθείται στη Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού με έργα σε διάφορους τομείς. Θεωρείτε ότι αυτές οι δράσεις είναι επαρκείς, για να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα τόσο των πλοίων υπό ελληνική σημαία όσο και των ελληνικών λιμένων; Ποια άλλα στοιχεία συνιστούν την έννοια του ψηφιακού μετασχηματισμού στη ναυτιλία και πρέπει να ληφθούν υπόψη;

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός στη ναυτιλία συνίσταται σε τρεις παραμέτρους, την τεχνολογία, τις διαδικασίες και το προσωπικό. Το πρώτο σκέλος αφορά στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών στη ναυτιλία (Shipping 4.0) και περιλαμβάνει ενδεικτικά τεχνολογίες, όπως το Internet of Things, τα Big Data Analytics, το 3D printing, τα αυτόνομα πλοία και τον απομακρυσμένο έλεγχό τους.

Πρόκειται για καινοτόμες εξελίξεις, οι οποίες υπαγορεύονται από τον Διεθνή Οργανισμό Ναυσιπλοΐας (IMO), όπως για παράδειγμα το e-navigation, το οποίο αποτελεί υποχρέωση των κρατών-μελών στον οργανισμό, και συνδέονται με σημαντικές νομικές προκλήσεις στο πεδίο του data privacy και της νομικής αντιμετώπισης της τεχνητής νοημοσύνης.

Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού επικεντρώνεται κυρίως στο δεύτερο σκέλος του ψηφιακού μετασχηματισμού στη ναυτιλία, τις διαδικασίες. Εδώ, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής έχει προχωρήσει αρκετά και με σημαντικές δράσεις, όπως το ψηφιακό νηολόγιο, συμμορφούμενο με τις επιταγές των διεθνών οργανισμών, στις οποίες είναι μέλος η Ελλάδα.

Για παράδειγμα, το e-navigation του IMO απαιτεί να υποβάλλονται όλα τα απαραίτητα έγγραφα ηλεκτρονικά, οπότε ήταν μια απαραίτητη προσαρμογή που έπρεπε να γίνει και στην Ελλάδα. Όλη αυτή η εξέλιξη, όμως, χρειάζεται προσοχή, καθώς το ζήτημα του cyber security είναι υπαρκτό και απαιτεί υψηλό επίπεδο προστασίας απέναντι στις κυβερνοεπιθέσεις.

Από εκεί και πέρα, υπάρχει και η παράμετρος του προσωπικού, όπου πρέπει να γίνουν θεσμικές αλλαγές, για να επέλθει σωστά ο ψηφιακός μετασχηματισμός στη ναυτιλία. Εκτός από τις δεξιότητες που απαιτούνται αυτή τη στιγμή από τους ναυτικούς, θα πρέπει πλέον να λαμβάνονται υπόψη και οι ψηφιακές δεξιότητες. Το τοπίο αλλάζει ραγδαία και αναμένεται να δημιουργηθούν εντελώς καινούριες θέσεις εργασίας, όπως για παράδειγμα ο χειριστής που ασκεί απομακρυσμένο έλεγχο στο αυτόνομο πλοίο. Ήδη παρατηρούνται αλλαγές στη ναυτική εκπαίδευση και στην Ελλάδα.

Θα πρέπει να προστεθεί πλέον ο κλάδος της ηλεκτρολογίας και των ηλεκτρονικών στην εκπαίδευση των ναυτικών, σύμφωνα με τις επιταγές του IMO, έτσι ώστε σε κάθε πλοίο να υπάρχει και εκπαιδευμένος ηλεκτρολόγος. Η τάση, πάντως, είναι ότι θα υπάρξει τα επόμενα χρόνια μεγάλη ζήτηση για ειδικότητες με υψηλή εξειδίκευση στο πεδίο των αυτοματισμών, ενώ οι θέσεις εργασίας χαμηλής ή μέτριας εξειδίκευσης θα υποστούν σημαντική συρρίκνωση.