‘I dissent. … Speak your mind even if your voice shakes.’ Ruth Bader Ginsburg, (15.03.1933 – 18.09.2020)

Αποχαιρετώντας μια ειλικρινή υπέρμαχο του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Tο “αποτύπωμά” της RBG σε σημαντικές αποφάσεις πνευματικής ιδιοκτησίας στις ΗΠΑ

Μαρία Γ. Σινανίδου, Int. IP LL.M., Certified Mediation Advocate, Δικηγόρος

Η Ruth Bader Ginsburg ως μία από τις κορυφαίες υπερασπίστριες της δημοκρατίας, των δικαιωμάτων των γυναικών και των μειονοτήτων διατήρησε με τις μειοψηφίες της ως μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, από το 1993 μέχρι τον πολύ πρόσφατο θάνατό της, ζωντανή τη ριζοσπαστική παράδοση του Δικαστηρίου σε αποφάσεις της συντηρητικής πλειοψηφίας.

Τη δεκαετία του 1970 εργάστηκε για την ACLU (American Civil Liberties Union), έχοντας κεντρικό ρόλο στη δημιουργία του προγράμματος για τα δικαιώματα των γυναικών στην οργάνωση υπεράσπισης των πολιτικών και ατομικών τους ελευθεριών στις ΗΠΑ. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσή της σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει, σύμφωνα με την οποία ‘Μερικές φορές με ρωτάνε πότε θα υπάρχουν αρκετές γυναίκες [στο Ανώτατο Δικαστήριο] και όταν απαντάω «όταν θα είναι εννέα», σοκάρονται. Ωστόσο στο παρελθόν είχαμε εννέα άνδρες και κανείς δεν είχε απευθύνει ερώτημα επί αυτού’ (‘[W]hen I’m sometimes asked when will there be enough [women on the Supreme court]? And I say ‘When there are nine.’ People are shocked. But there’d been nine men, and nobody’s ever raised a question about that.’)

Μια λιγότερο γνωστή πτυχή της R. B. Ginsburg ήταν ότι η ίδια υπήρξε ένθερμη υπέρμαχος των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, υποστηρίζοντας με εξαιρετικό ζήλο τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες

Για την ‘περιβόητη R.B.G.’, (notorious R.B.G.’), τη δεύτερη γυναίκα Δικαστή στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, η οποία απεβίωσε στις 18.09.20 έχουν γραφτεί πολλά, καθότι επρόκειτο για μια εμβληματική προσωπικότητα, εξαίρετη νομικό και δυναμική υπερασπίστρια των δικαιωμάτων των γυναικών. Ωστόσο μια λιγότερο γνωστή πτυχή της R. B. Ginsburg ήταν ότι η ίδια υπήρξε ένθερμη υπέρμαχος των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, υποστηρίζοντας στο Δικαστήριο (και όχι μόνο) με εξαιρετικό ζήλο τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες.

Η Ginsburg υποστήριζε ότι η αποδυνάμωση της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ικανή να ζημιώσει τον πολιτισμό και τη χώρα της

Το 2003, στην υπόθεση Eldred v. Ashcroft, μια απόφαση ορόσημο του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τη διατήρηση της συνταγματικότητας του Nόμου περί επέκτασης της διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας (Sonny Bono Term Extension Act του 1998), η ίδια υποστήριξε ότι η παράταση της διάρκειας των δικαιωμάτων ‘θα παρέχει μεγαλύτερο κίνητρο στους Αμερικανούς και άλλους συγγραφείς να δημιουργήσουν και να διαδώσουν το έργο τους στις ΗΠΑ’. Η Ginsburg υποστήριζε ότι η αποδυνάμωση της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ικανή να ζημιώσει τον πολιτισμό και τη χώρα της, καθώς κάτι τέτοιο θα επηρέαζε ιδιαίτερα τους δικαιούχους, οι οποίοι θα γίνονταν αντικείμενο εκμετάλλευσης.

Η Ginsburg αναγνώρισε επίσης ότι όταν πρωτότυπα πνευματικά δημιουργήματα παρουσιάζονται χωρίς άδεια στο διαδίκτυο, οι δημιουργοί τους θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν χρήση των διατάξεων του δικαίου προκειμένου για την προστασία  τους, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε κάθε άλλη περίπτωση, εκτός διαδικτύου.

Στο πλαίσιο αυτό το 2001, σε μια περίοδο στην οποία πολλές δικαστικές αποφάσεις αποδέχονταν την ύπαρξη μιας ‘εξαιρετικής περίπτωσης’, όταν επρόκειτο για ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας στο διαδίκτυο, στην υπόθεση New York Times Co. v. Tasini η Ginsburg απεφάνθη ότι άρθρο σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων θα πρέπει να χαίρει της ίδιας προστασίας με εκείνη ενός άρθρου στο αναλογικό περιβάλλον.

Σύμφωνα με τη δικαστή, στην εν λόγω υπόθεση ‘η ουδετερότητα των μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να προστατεύει τα δικαιώματα των συγγραφέων στα επιμέρους άρθρα στον βαθμό που τα άρθρα αυτά παρουσιάζονται μεμονωμένα εκτός τους συλλογικού έργου, εντός του νέου μέσου της ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων‘. (“[M]edia neutrality should protect the Authors’ rights in the individual Articles to the extent those Articles are now presented individually, outside the collective work context, within the Databases’ new media.”)

Στην υπόθεση Petrella v. MetroGoldwynMayer, Inc., η R.B.G. απεφάνθη ότι οι δημιουργοί είχαν το δικαίωμα σε χρηματική αποζημίωση για παραβίαση, ακόμη και εάν η ζημία από την παραβίαση επήλθε χρόνια μετά το ζημιογόνο γεγονός καθαυτό. H R.B.G. οδήγησε την πλειοψηφία των δικαστών (με ψήφους 6 προς 3) στην απόφαση ότι η παράλογη καθυστέρηση στην άσκηση αγωγής για παραβίαση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν θα πρέπει να εμποδίζει τον ενάγοντα από τη συνέχιση της διεκδίκησης, εκ μέρους του, των δικαιωμάτων του.

Ο θάνατός της Ginsburg ήρθε λίγες μόνο εβδομάδες πριν από την προφορική ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Google LLC v. Oracle America, Inc. Στην εν λόγω υπόθεση, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως ‘η υπόθεση του αιώνα στην πνευματική ιδιοκτησία’ η Google ισχυρίζεται ότι η αντιγραφή κώδικα λογισμικού μιας άλλης εταιρείας για τη δημιουργία του λειτουργικού συστήματος Android καλύπτεται από τον θεσμό του ‘fair use’ και, ως εκ τούτου, δεν συνιστά παραβίαση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Εξαιτίας της πανδημίας covid-19 η επ’ ακροατηρίω συζήτηση έχει οριστεί, έπειτα από αρκετές αναβολές, στις 7.10.20 και αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Κατά κοινή ομολογία, η νίκη της Oracle θα μπορούσε να λειτουργήσει κατασταλτικά στην ανάπτυξη λογισμικού, με τους δικαιούχους δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας να κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους στις διασυνδέσεις προγραμματισμού εφαρμογών, ήτοι στα λογισμικά που επιτρέπουν την επικοινωνία εφαρμογών, για να αποτρέψουν τη χρήση τους στην ανάπτυξη διαλειτουργικών εναλλακτικών λύσεων μέσω αποσυμπίλησης, όπως συνηθίζεται στην ανάπτυξη λογισμικού ανοιχτού κώδικα.

Από την άλλη, μια απόφαση που θα ευνοεί τη Google μπορεί να αποδυναμώσει την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους προγραμματιστές κώδικα λογισμικού, επιτρέποντας σε ανταγωνιστές με περισσότερους πόρους να αναπτύξουν βελτιωμένα προϊόντα σε σχέση με τις μικρότερες εταιρείες και να μειώσουν το κίνητρο για καινοτομία στον συγκεκριμένο κλάδο.

Η R.B. Ginsburg είχε δηλώσει Πολέμησε για τα ζητήματα που θεωρείς σημαντικά, κάνε το όμως με τρόπο που θα εμπνεύσει και άλλους να σε ακολουθήσουν’. (‘Fight for the things that you care about, but do it in a way that will lead others to join you.’). Ο τρόπος που η ίδια έζησε και λειτούργησε στην προσωπική και επαγγελματική της ζωή κινήθηκε σε αυτό το πλαίσιο.

Η απουσία της θα επηρεάσει σίγουρα – πέραν όλων των άλλων – την έκβαση  μελλοντικών υποθέσεων πνευματικής ιδιοκτησίας ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Με ενδιαφέρον θα αναμένουμε εάν ο τρόπος της Ginsburgτελικά θα έχει εμπνεύσει και άλλους να την ακολουθήσουν, μεταξύ άλλων, και στις θέσεις της για την πνευματική ιδιοκτησία.