Της Αλεξιάννας Τσότσου
Η Μαργαρίτα Αντωνάκη, Γενική Διευθύντρια της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, μιλάει στο Lawyer για τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο ιδιωτικός ασφαλιστικός κλάδος τα επόμενα χρόνια, εξηγεί γιατί το αυστηρό και συντηρητικό νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τις ασφαλιστικές εταιρείες πρέπει να αναθεωρηθεί άμεσα και προτείνει καίριους τρόπους ανάπτυξης της επαγγελματικής ασφάλισης.
- Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς και την επαγγελματική σας πορεία. Τι είναι αυτό που σας ώθησε, ως μαθηματικό, να ασχοληθείτε με την ιδιωτική ασφάλιση;
Η αγάπη μου για τα μαθηματικά υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την ενασχόλησή μου με την ασφάλιση, έναν τομέα με έντονο το στοιχείο των μαθηματικών μέσω της αναλογιστικής επιστήμης. Το ότι κατόρθωσα να ακολουθήσω μια σταδιοδρομία που είχε συνάφεια με τις σπουδές μου, με την ιδιότητα της αναλογίστριας, ήταν μεγάλο ευτύχημα.
Η διαδρομή μου μέσα από θέσεις διοίκησης και ευθύνης, και ιδίως η θέση μου ως Γενικής Διευθύντριας της Ε.Α.Ε.Ε., μού πρόσφερε αναμφίβολα μια πλούσια εμπειρία που δεν περιορίστηκε στα αυστηρά όρια της αναλογιστικής αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς, καθώς η ασφαλιστική εργασία είναι ομολογουμένως ένα σύνθετο αντικείμενο. Πριν μάλιστα αναλάβω τη θέση της Γενικής Διεύθυνσης στην Ε.Α.Ε.Ε., είχα την τύχη να εργαστώ με την ιδιότητα του επόπτη και στη συνέχεια με την ιδιότητα της Γενικής Διευθύντριας ασφαλιστικής επιχείρησης.
Το γεγονός αυτό μου έδωσε μια σφαιρική εικόνα του χώρου, η οποία με βοήθησε ιδιαίτερα στις υψηλές απατήσεις της σημερινής μου θέσης. Τέλος, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω την ευκαιρία που μου δόθηκε, μέσω κυρίως της συστηματικής ενασχόλησής μου με την Insurance Europe, το ευρωπαϊκό όργανο των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, να γνωρίσω τα σημαντικά ευρωπαϊκά θέματα και πολλούς αξιόλογους ανθρώπους του ευρωπαϊκού ασφαλιστικού χώρου.
- Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο ασφαλιστικός κλάδος τα επόμενα χρόνια; Ποιοι τομείς ασφάλισης θεωρείτε ότι θα ευνοηθούν και ποιοι θα αποκτήσουν δευτερεύουσα σημασία;
Όλοι οι κλάδοι της ασφάλισης είναι εξ ίσου σημαντικοί και απαντούν ο καθένας από αυτούς σε διαφορετικές ασφαλιστικές ανάγκες, θεωρώ άρα ότι υπάρχει προοπτική ανάπτυξης για όλους τους κλάδους, αλλά κυρίως για τις ασφαλίσεις συντάξεων και υγείας, φυσικών καταστροφών και αστικής ευθύνης.
Η πανδημία του Covid-19 ανέδειξε την αναγκαιότητα της ιδιωτικής ασφάλισης σε πολλές εκφάνσεις της αλλά και συγχρόνως το γεγονός ότι πολίτες και επιχειρήσεις στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο προηγμένο κόσμο, είναι εν πολλοίς ανασφάλιστοι. Επομένως, πρόκληση για την αγορά μας στην μετά-Covid εποχή είναι σίγουρα να αναδείξουμε την ιδιωτική ασφάλιση ως αξιόπιστο χρηματοοικονομικό εργαλείο, στο οποίο μπορεί να στηριχθεί ο ασφαλισμένος, είτε πρόκειται για επιχείρηση είτε για οικογενειάρχη ή επαγγελματία.
Μεγάλο στοίχημα για τις ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις αποτελεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός τους τόσο στην οργάνωση όσο και ως τρόπος επικοινωνίας με τον πελάτη μέσω καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων (π.χ. αυτοματοποιημένες διαδικασίες ανάληψης κινδύνων ή διακανονισμού αποζημίωσης). Η τεχνολογία και η καινοτομίααποτελούν σήμερα στρατηγικό/ ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα χέρια αυτών που τις διαθέτουν, ίσως ακόμη περισσότερο από την επάρκεια των κεφαλαίων.
Το sustainable finance και η ένταξη των περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων στη λειτουργία της ασφαλιστικής επιχείρησης αποτελούν εξίσου κρίσιμη περιοχή. Κλειδί στην πρωτοβουλία αυτή της Ε.Ε είναι να κατευθυνθεί μέσω του χρηματοπιστωτικού τομέα, άρα και του ασφαλιστικού, μεγάλος όγκος κεφαλαίων σε επενδύσεις περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμες. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ανάγκη για αύξηση της ικανότητας των ασφαλιστών να καλύψουν περιβαλλοντικούς κινδύνους (π.χ. μόλυνση υδάτων από εργοστάσιο) γενικά, αλλά και κινδύνους συνδεδεμένους με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (π.χ. αύξηση δασικών πυρκαγιών λόγω αύξησης της θερμοκρασίας).
- Η ευρωπαϊκή νομοθεσία (Φερεγγυότητα ΙΙ) θέτει ένα αυστηρό πλαίσιο για τη φερεγγυότητα και την αξιοπιστία των ασφαλιστικών εταιρειών με στόχο την προστασία των ασφαλισμένων-καταναλωτών. Είναι επαρκές, για να μπορούν οι ασφαλισμένοι να εμπιστεύονται τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις; Πιστεύετε ότι επιβαρύνει δυσανάλογα τις ασφαλιστικές εταιρείες ή εξισορροπεί δίκαια τα συμφέροντά τους με αυτά των ασφαλισμένων;
Η Φερεγγυότητα ΙΙ, το γνωστό Solvency II, αποτελεί ένα από τα αυστηρότερα πλαίσια εποπτείας που ισχύουν διεθνώς στον χρηματοπιστωτικό τομέα
Η Φερεγγυότητα ΙΙ, το γνωστό Solvency II, αποτελεί ένα από τα αυστηρότερα, εάν όχι το αυστηρότερο, πλαίσια εποπτείας που ισχύουν διεθνώς στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Η Φερεγγυότητα ΙΙ έχει ως στόχο την κεφαλαιακή θωράκιση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων μέσω σύγχρονων κανόνων αποτίμησης βασιζόμενων σε ακραία σενάρια, προκειμένου η πιθανότητα πτώχευσής τους να περιοριστεί για τους επόμενους 12 μήνες σε ποσοστό 0,5%. Μέσω αυτής, η Φερεγγυότητα ΙΙ αποβλέπει στην προστασία των ασφαλισμένων, η οποία και είναι άμεσα συνυφασμένη με την αξιοπιστία της ασφαλιστικής αγοράς.
Την ίδια στιγμή, η Φερεγγυότητα ΙΙ είναι ένα καθεστώς άκρως συντηρητικό, οδηγώντας σε υψηλές κεφαλαιακές απαιτήσεις, οι οποίες, όπως πολλές φορές έχει επισημάνει η Insurance Europe, δεν είναι δικαιολογημένες, Το Δεκέμβριο του 2020, η ΕΙΟΡΑ, η Ευρωπαϊκή Αρχή αρμόδια για τον ασφαλιστικό κλάδο, κατέθεσε την Τεχνική Συμβουλή της για την αναθεώρηση του υφιστάμενου πλαισίου, παραμένοντας προσηλωμένη στην συντηρητική φιλοσοφία της.
Η Insurance Europe εκφράζει την απογοήτευση της ευρωπαϊκής ασφαλιστικής αγοράς. Επισημαίνει ειδικά ότι παρόλο που η αναθεώρηση του Solvency II αποτελεί ευκαιρία για επίλυση προβλημάτων με τρόπο που θα επέτρεπε στους ευρωπαίους ασφαλιστές να επενδύσουν περισσότερο στην οικονομία, να παρέχουν περισσότερα μακροπρόθεσμα αποταμιευτικά προϊόντα και μεγαλύτερη προστασία στους πελάτες τους, καθώς και να είναι πιο ανταγωνιστικοί στη διεθνή σκηνή, εντούτοις η ΕΙΟΡΑ αγνοεί αυτή τη δυναμική.
Η προστασία του ασφαλισμένου πρέπει να επιτυγχάνεται με τρόπο που να ανταποκρίνεται συγχρόνως στο επιχειρηματικό μοντέλο και στους κινδύνους που πράγματι και όχι θεωρητικά απειλούν μια ασφαλιστική επιχείρηση
Συμπερασματικά, η άποψη της ασφαλιστικής αγοράς είναι ότι η προστασία του ασφαλισμένου πρέπει να επιτυγχάνεται με τρόπο που να ανταποκρίνεται συγχρόνως στο επιχειρηματικό μοντέλο και στους κινδύνους που πράγματι και όχι θεωρητικά απειλούν μια ασφαλιστική επιχείρηση, ώστε να μην δεσμεύονται κεφάλαια που δεν απαιτούνται και τα οποία κοστίζουν ακριβά.
- Η επαγγελματική ασφάλιση στην Ελλάδα δεν έχει μέχρι σήμερα ιδιαίτερη ανάπτυξη. Πού θεωρείτε ότι οφείλεται το γεγονός αυτό; Ασχολούνται οι ασφαλιστές με επαγγελματική ασφάλιση;
Πράγματι, η επαγγελματική ασφάλιση δεν γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη στην Ελλάδα. Πού οφείλεται αυτή η υστέρηση; Πρώτον, μέχρι και πριν τις περικοπές που υπέστησαν οι συντάξεις την περίοδο της δημοσιονομικής κρίσης, ο δημόσιος πυλώνας ήταν ιδιαίτερα γενναιόδωρος, εξασφαλίζοντας υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης, οπότε δεν υπήρχε ανάγκη στροφής των Ελλήνων σε άλλες συνταξιοδοτικές πηγές. Δεύτερον, όταν λόγω των περικοπών έγινε αντιληπτή η κρατική αδυναμία για παχυλές συντάξεις, δεν υπήρχε επαρκές εισόδημα, για να διατεθεί σε άλλα εργαλεία. Σε αυτό συνέτεινε, βέβαια, και το υψηλό ποσοστό των εισφορών που εξακολουθούν, παρά τις πρόσφατες προσαρμογές προς τα κάτω, να είναι υψηλές.
Δεν υπήρξε ποτέ συγκροτημένη προσέγγιση της Ελληνικής Πολιτείας για τις επαγγελματικές συντάξεις, με αποτέλεσμα η επαγγελματική ασφάλιση να ρυθμίζεται μόνο από τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, αποκλείοντας τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις
Κυρίως, όμως, έχω την άποψη ότι δεν υπήρξε ποτέ συγκροτημένη προσέγγιση της Ελληνικής Πολιτείας στον τομέα των επαγγελματικών συντάξεων. Αποτέλεσμα είναι ουσιαστικά μέχρι σήμερα η επαγγελματική ασφάλιση στην Ελλάδα να ρυθμίζεται από διατάξεις, που εξαντλούν τον θεσμό στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, τα γνωστά ΤΕΑ, αποκλείοντας στην πράξη τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, παρότι αποτελούν ισοδύναμους παρόχους επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών.
Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις ασκούν επαγγελματικές ασφαλίσεις μέσω των ομαδικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων τους, εφαρμόζοντας τους αυστηρότατους κανόνες της Φερεγγυότητας ΙΙ. Πρόκειται για εργασία που ρητά κατοχυρώνεται στην ευρωπαϊκή ασφαλιστική νομοθεσία, κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα εμπεδωμένο από την ελληνική κοινωνία και διοίκηση, παρότι στην υπόλοιπη Ευρώπη θεωρείται αυτονόητο, όπως πρόσφατα καταγράφηκε στην τελική Έκθεση της Ομάδας Εργασίας Ειδικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις συντάξεις.
Σύμφωνα με ανεπίσημη έρευνα της Insurance Europe το 2017 (με στοιχεία 2015), προέκυψε ότι οι ευρωπαίοι ασφαλιστές διαχειρίζονται στοιχεία ενεργητικού συνδεδεμένα με επαγγελματική ασφάλιση της τάξης των €2,5 τρις. έναντι €3,6 τρις των επαγγελματικών ταμείων. Τα στοιχεία αυτά είναι ενδεικτικά της δυναμικής που αναπτύσσεται στο χώρο της επαγγελματικής σύνταξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις διαδραματίζουν έναν εξίσου ισχυρό ρόλο με τα ταμεία.
- Ποιες είναι οι στοχευμένες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να αναληφθούν από το κράτος, έτσι ώστε να οδηγηθούμε σε μια πράγματι ανεπτυγμένη επαγγελματική ασφάλιση στην Ελλάδα; Τι βελτιώσεις θα μπορούσαν να γίνουν;
Η ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διαμόρφωση στην Ελλάδα ενός ολοκληρωμένου συστήματος τριών πυλώνων (1ος κοινωνική ασφάλιση-2ος επαγγελματική ασφάλιση- 3ος ιδιωτική ασφάλιση). Πρόκειται για ένα διεθνώς αναγνωρισμένο σύστημα συντάξεων που αποτελείται από κοινωνικούς και ιδιωτικούς φορείς, συνδυάζει διανεμητικό και κεφαλαιοποιητικό σύστημα και επιτρέπει καλύτερη διασπορά δημογραφικών και οικονομικών κινδύνων, διασφαλίζοντας συμπληρωματικότητα μεταξύ των διαφορετικών πηγών σύνταξης αλλά και σώρευση κεφαλαίων που η οικονομία έχει ανάγκη. Στην Ελλάδα, έχουμε θεωρητικά Σύστημα 3 Πυλώνων, πρακτικά όμως μόνο ενός, της Κοινωνικής Ασφάλισης.
Για την ανάπτυξη της Επαγγελματικής Ασφάλισης, απαιτείται ένα μίγμα παρεμβάσεων, σε θεσμικό και φορολογικό επίπεδο. Οι προτάσεις μας κινούνται σε δύο άξονες:
- Ρητή αναγνώριση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων εντός της νομοθεσίας για την επαγγελματική ασφάλιση ως παρόχων επαγγελματικής σύνταξης μέσω των ομαδικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων που προσφέρουν. Παρότι η Ε.Α.Ε.Ε. με αφορμή την ενσωμάτωση της οδηγίας 2016/2341 (IORP II) είχε ζητήσει για την ενότητα της κείμενης νομοθεσίας να περιληφθεί σχετική πρόβλεψη, ο ν. 4680/2020 δεν την περιέλαβε.
- Άρση των φορολογικών διαφορών που υπάρχουν σήμερα μεταξύ ΤΕΑ και ασφαλιστικών επιχειρήσεων στον τομέα της επαγγελματικής ασφάλισης ιδιαίτερα στις παροχές και πιο συγκεκριμένα στις εφάπαξ. Κατά την άποψή μας, πρόκειται για ασυμμετρία που πρέπει να ελεγχθεί από νομική άποψη, αλλά και από την οπτική ότι οδηγεί σε αδικαιολόγητο περιορισμό των ανταγωνιστικών επιλογών που πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους οι Έλληνες πολίτες στην επαγγελματική ασφάλισή τους.
Αξίζει, πάντως, να σημειώσω ως ένα θετικό πρώτο βήμα ότι στην Τελική Έκθεση Πισσαρίδη υπήρξε επισήμανση αυτής της διαφοροποίησης καθώς και της ανάγκης να διορθωθεί. Ανάλογη αναφορά υπάρχει στο κείμενο των προτάσεων της Ελληνικής Πολιτείας για τις ανάγκες χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανασυγκρότησης (Recovery Fund) της Ε.Ε.
- Ποιος είναι ο ρόλος των ασφαλιστικών επιχειρήσεων στον πυλώνα της επαγγελματικής ασφάλισης;
Όπως προανέφερα, σε ολόκληρη την Ε.Ε. επαγγελματική ασφάλιση παρέχουν αδιακρίτως τόσο τα Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ) όσο και ασφαλιστικές επιχειρήσεις ζωής. Η παροχή επαγγελματικών συντάξεων συνιστά φυσικό χώρο δραστηριοποίησης των ασφαλιστικών επιχειρήσεων μέσω των ομαδικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων τους.
Η εμπειρία και τεχνογνωσία των ασφαλιστικών επιχειρήσεων στον τομέα των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών είναι μακρά και δεδομένη. Πολύ νωρίτερα από τη θέσπιση των ΤΕΑ στην Ελλάδα το 2002, οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα χρησιμοποιούσαν τα ομαδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα των ασφαλιστικών επιχειρήσεων ως κίνητρο παραμονής των εργαζομένων τους και προέλκυσης νέων ικανών στελεχών.
Παρότι με το ν. 4680/2020, ενισχύθηκαν οι απαιτήσεις λειτουργίας των ΤΕΑ, ιδίως στον τομέα της διακυβέρνησης, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις υπόκεινται στο πολύ αυστηρότερο πλαίσιο του Solvency II, κυρίως από την άποψη των κεφαλαιακών απαιτήσεων.
Επιπλέον, η σύναψη ενός ομαδικού προγράμματος για μια επιχείρηση ή για μια επαγγελματική ομάδα έχει το πλεονέκτημα ότι συνιστά μια διαδικασία σχετικά απλή που δεν προϋποθέτει τη δημιουργία ξεχωριστού νομικού προσώπου με διακριτή διοίκηση για κάθε ασφαλισμένη ομάδα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της ίδρυσης ενός ΤΕΑ.
Και βέβαια, μέσω της συλλογικής διαχείρισης της ασφαλιστικής επιχείρησης για το σύνολο των αντίστοιχων προγραμμάτων που διαθέτει, είναι προφανές ότι επιτυγχάνονται σημαντικές οικονομίες κλίμακος προς όφελος των ασφαλισμένων.
Βασικό, τέλος, πλεονέκτημα των ασφαλιστικών επιχειρήσεων είναι ότι διαθέτουν εξειδικευμένα και καταρτισμένα δίκτυα και ανθρώπινο δυναμικό για την ενημέρωση και συνεχή εξυπηρέτηση των ασφαλισμένων τους με βάση τις υψηλές απαιτήσεις επαγγελματικής δεοντολογίας της νομοθεσίας (ν. 4583/2018) για τη διανομή των ασφαλιστικών προϊόντων και την υποχρέωση επανεκπαίδευσης.
Πρέπει να υπάρξει πρόνοια από την Πολιτεία, έτσι ώστε να ορισθεί επιτέλους τι είναι επαγγελματική ασφάλιση, ποιοι την ασκούν, αλλά και να καθοριστούν οι ελάχιστες προδιαγραφές που θα την διέπουν
Συμπερασματικά, θα ήθελα να σημειώσω, ότι παρόλο που ο ν. 4680/2020 είχε σαν αποτέλεσμα την ενίσχυση των κανόνων που αφορούν τα ΤΕΑ, η οποία ήταν επιβεβλημένο να γίνει, ωστόσο δεν οδήγησε σε μια συνολική θεώρηση του πλαισίου. Θεωρούμε ότι θα πρέπει να υπάρξει πρόνοια από την πλευρά Πολιτείας έτσι ώστε να ορισθεί επιτέλους τι είναι επαγγελματική ασφάλιση, ποιοι την ασκούν, αλλά και να καθοριστούν οι ελάχιστες προδιαγραφές που θα την διέπουν (π.χ. ελάχιστος χρόνος παραμονής, προϋποθέσεις άσκησης του δικαιώματος εξαγοράς).
Η θεσμική υπόσταση του 2ου πυλώνα προϋποθέτει ένα ελάχιστο πλέγμα ενιαίων κανόνων, τους οποίους θα οφείλουν να ακολουθούν όλοι ανεξαιρέτως οι φορείς, είτε πρόκειται για ΤΕΑ είτε για ασφαλιστικές επιχειρήσεις με γνώμονα πάντα την προστασία των ασφαλισμένων και την διασφάλιση υγιούς ανταγωνισμού στον κοινωνικά ευαίσθητο χώρο των επαγγελματικών ασφαλίσεων.