- Πείτε μας δυο λόγια για την επαγγελματική σας πορεία και τους τομείς εξειδίκευσής της.
Είμαι Associate στον τομέα Technology, Procurement & Outsourcing στη δικηγορική ελβετική εταιρεία Schifferli & Associes με έδρα τη Γενεύη. Η πρακτική ενασχόληση καλύπτει όλο σχεδόν το φάσμα των νομικών υπηρεσιών TMT, με έμφαση στις συμβάσεις, το Διαδίκτυο και τις τηλεπικοινωνίες. Οι εντολείς μας είναι κυρίως εταιρείες (IT editors και πάροχοι υπηρεσιών, τραπεζικές, ασφαλιστικές, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, λιανική πώληση) η δραστηριότητα των οποίων εκτείνεται σε όλες τις πτυχές των μεγάλων εμπορικών συμβάσεων και των σύνθετων συναλλαγών προμηθειών, όπως e-business και IT security, telecoms και media projects.
- Τι οδήγησε, κατά την γνώμη σας, στην κατάρτιση του Σχεδίου για την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Τους τελευταίους μήνες οι νομοθετικές και ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο έχουν καταστήσει σαφές ένα πράγμα: Νέοι νόμοι θα διαμορφώσουν σύντομα τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις και εταιρείες χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ). Στα τέλη Μαρτίου, οι πέντε μεγαλύτεροι ομοσπονδιακοί χρηματοπιστωτικοί ρυθμιστές στις ΗΠΑ εξέδωσαν ένα αίτημα για πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες χρησιμοποιούν την ΤΝ, σηματοδοτώντας ένα νέο καθοδηγητικό πλαίσιο για τον χρηματοοικονομικό τομέα.
Λίγες εβδομάδες μετά από αυτό, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ (Federal Trade Commission – FTC) δημοσίευσε ένα ασυνήθιστα τολμηρό σύνολο κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με την «Αλήθεια, Δικαιοσύνη και Ισοτιμία» στην ΤΝ, που ορίζει την αδικία και, συνεπώς, την παράνομη χρήση της ΤΝ, σε γενικές γραμμές ως οποιαδήποτε πράξη που «προκαλεί περισσότερο κακό παρά καλό».
Στο ανωτέρω πλαίσιο και στην προσπάθειά της να αποκτήσει προβάδισμα στον τομέα της ΤΝ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Επιτροπή) δημοσίευσε στις 21 Απριλίου 2021 το Σχέδιο Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), με το οποίο στοχεύει να παράσχει ένα οριζόντιο πλαίσιο για όλες τις διαφορετικές εφαρμογές της ΤΝ. Η πρόταση αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Επιτροπής για την ψηφιακή τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου συντονισμένου σχεδίου για την ΤΝ για το 2021. Στο Σχέδιο Κανονισμού ακολουθούνται οι στρατηγικές που περιγράφονται στη Λευκή Βίβλο (White Paper) της Επιτροπής, που εκδόθηκε το Φεβρουάριο 2020 για την ΤN.
- Πότε θα τεθεί σε εφαρμογή το εν λόγω σχέδιο; Θα δοθεί ικανός χρόνος στις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς, για να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις και να διαχειριστούν το «βάρος» της συμμόρφωσης;
Η πρόταση της Επιτροπής έχει ήδη περάσει στο στάδιο της διαβούλευσης, όπου όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορούσαν να υποβάλουν τα σχόλια και παρατηρήσεις τους έως τις 30 Ιουνίου 2021, ενώ παράλληλα υπόκειται σε τυποποιημένες νομοθετικές διαδικασίες στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ (πιθανότατα χρονοβόρες και περίπλοκες), οι οποίες περιλαμβάνουν την εξέταση, τροποποίηση και πιθανή έγκρισή της. Μόλις εγκριθεί το τελικό κείμενο και τεθεί σε ισχύ, οι διατάξεις του θα αρχίσουν να ισχύουν 24 μήνες αργότερα.
Αναφορικά με τον επιχειρησιακό αντίκτυπο, θα χρειαστεί χρόνος για να γίνει αισθητός, αλλά υπάρχει ήδη ανησυχία ως προς το ρυθμιστικό βάρος που θα κληθούν να σηκώσουν οι επιχειρήσεις και οργανισμοί. Αναγνωρίζοντας το βάρος συμμόρφωσης που επιβάλλεται στις επιχειρήσεις, περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Κανονισμού ορισμένες παραχωρήσεις για μικρές και μεσαίες καθώς και νεοσύστατες επιχειρήσεις, όπως η δημιουργία ρυθμιστικών “sandboxes” TN, δηλαδή το να καθορίζονται απομονωμένα και ελεγχόμενα περιβάλλοντα για τη δοκιμή καινοτόμων τεχνολογιών για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
- Ποιους τομείς αφορά η επιβολή υποχρεώσεων σύμφωνα με το προτεινόμενο νομικό πλαίσιο για την ΤΝ;
Το μεγαλύτερο μέρος των προτεινόμενων υποχρεώσεων επιβάλλεται σε παρόχους και χρήστες της ΤΝ. «Πάροχος» μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο ή οργανισμός που αναπτύσσει ή έχει αναπτύξει ένα σύστημα ΤΝ με σκοπό είτε τη διάθεσή του στην αγορά ή τη χρησιμοποίησή του υπό το δικό του όνομα ή εμπορικό σήμα, αντί πληρωμής ή δωρεάν. Αλλά και οποιοσδήποτε χρήστης, διανομέας, εισαγωγέας ή άλλο τρίτο μέρος τροποποιήσει τον επιδιωκόμενο σκοπό ενός συστήματος ΤΝ «υψηλού κινδύνου», τότε μπορεί να θεωρηθεί «Πάροχος» και υπόκειται στις υποχρεώσεις που επιβάλλονται στους παρόχους.
Ο όρος «Χρήστης» στο Σχέδιο Κανονισμού αναφέρεται σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή, οργανισμό ή άλλο φορέα που χρησιμοποιεί ένα Σύστημα ΤΝ υπό την εποπτεία του, εκτός από την περίπτωση που το Σύστημα ΤΝ χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια μιας προσωπικής μη επαγγελματικής δραστηριότητας. Επιπλέον υποχρεώσεις επιβάλλονται και σε κατασκευαστές προϊόντων, εισαγωγείς, διανομείς και εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους.
Το Σχέδιο Κανονισμού δεν εφαρμόζεται αποκλειστικά σε παρόχους και χρήστες ΤΝ εντός της ΕΕ, αλλά έχει εξωεδαφική εμβέλεια. Συγκεκριμένα, ισχύει για οποιονδήποτε πάροχο, που διαθέτει Σύστημα ΤΝ στην αγορά ή θέτει σε λειτουργία Σύστημα ΤΝ στην ΕΕ, ανεξάρτητα από το πού είναι εγκατεστημένος αυτός ο πάροχος. Περαιτέρω, οι πάροχοι και χρήστες που είναι εγκατεστημένοι εκτός της ΕΕ υπόκεινται και αυτοί στο Σχέδιο Κανονισμού στο βαθμό που το αποτέλεσμα που έχει παραχθεί από το σύστημα ΤΝ χρησιμοποιείται εντός της ΕΕ. Το Σχέδιο Κανονισμού δεν εφαρμόζεται σε συστήματα ΤΝ που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την παραγωγή και λειτουργία όπλων ή για άλλους στρατιωτικούς σκοπούς ή σε δημόσιες αρχές τρίτων χωρών ή διεθνών οργανισμών που χρησιμοποιούν συστήματα ΤΝ βάσει διεθνών συμφωνιών.
- Πώς θα γίνει η επιβολή στα κράτη-μέλη του ρυθμιστικού αυτού πλαισίου και ποιες κυρώσεις προβλέπονται;
Προβλέπεται ότι κάθε κράτος μέλος της ΕΕ θα ορίσει μία ή περισσότερες εθνικές αρμόδιες αρχές και μεταξύ αυτών μία εθνική εποπτική αρχή, για τους σκοπούς της εποπτείας της τήρησης και εφαρμογής των νέων κανόνων. Σε επίπεδο ΕΕ προβλέπεται η δημιουργία ενός νεοσύστατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τεχνητής Νοημοσύνης, το οποίο θα συνεργαστεί με την Επιτροπή, για να διασφαλίσει τόσο την αποτελεσματική εφαρμογή του Κανονισμού ΤΝ, καθώς και την υποστήριξη νέων και αναδυόμενων θεμάτων.
Το Σχέδιο Κανονισμού προβλέπει επίσης σημαντικά πρόστιμα σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης ως εξής:
- Ανάπτυξη και διάθεση απαγορευμένου συστήματος ΤΝ στην αγορά ή θέση του σε λειτουργία (έως 30 εκατομμύρια ευρώ ή 6% του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους, όποιο από τα δύο είναι υψηλότερο).
- Μη εκπλήρωση της υποχρέωσης συνεργασίας με τις εθνικές αρμόδιες αρχές (έως 20 εκατομμύρια ευρώ ή 4% του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους, όποιο από τα δύο είναι υψηλότερο).
- Παροχή λανθασμένων, ελλιπών ή ψευδών πληροφοριών στους εξουσιοδοτημένους, βάσει ενωσιακού δικαίου, να επιβλέπουν και να αξιολογούν τη συμμόρφωση με τον Κανονισμό οργανισμούς, καθώς και στις εθνικές αρμόδιες αρχές σε απάντηση επί αιτήματος (έως 10 εκατομμύρια ευρώ ή 2% του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους, όποιο από τα δύο είναι υψηλότερο).
- Πώς αποτιμάτε τελικά το σχέδιο αυτό της Επιτροπής; Θεωρείτε ότι κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση;
Με το παρόν σχέδιο σηματοδοτείται ένα σημαντικό ορόσημο για την ΤΝ, μιας και πρόκειται για «το πρώτο νομικό πλαίσιο για την Τεχνητή Νοημοσύνη». Το Σχέδιο Κανονισμού είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τους χρήστες όσο και τους παρόχους ΤΝ, όχι μόνο επειδή είναι η πρώτη προσπάθεια για ολοκληρωμένη ρύθμιση της ΤΝ, αλλά και επειδή διαθέτει τη δυναμική να εξελιχθεί σε παγκόσμιο πρότυπο, καθόσον έχει εξωεδαφική εμβέλεια, επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις μη συμμόρφωσης και ισχύει για όλα τα εμπλεκόμενα στην αλυσίδα αξίας της ΤΝ μέρη.
Με τη νέα νομοθετική της πρόταση, η ΕΕ καθιστά σαφές – για άλλη μια φορά – ότι η ΤΝ διαθέτει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει τον κόσμο μας προς το καλύτερο μιας και τίθεται πλέον ένα σαφές και ασφαλές πλαίσιο για τις εταιρείες να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν συστήματα ΤΝ, διευκολύνοντας την καινοτομία και την εμπιστοσύνη για τους πελάτες και τους χρήστες. Με το παρόν σχέδιο κανονισμού, η ΕΕ προωθεί την καινοτομία στον τομέα της ΤΝ, υποστηρίζοντας παράλληλα την ανάπτυξη και την υιοθέτηση ηθικής και αξιόπιστης ΤΝ σε ολόκληρη την οικονομία της. Η στρατηγική που υιοθετεί η ΕΕ είναι σαφής και θέτει τους ανθρώπους στο επίκεντρο της ανάπτυξης της ΤΝ, σχεδιάζοντας έτσι μια ανθρωποκεντρική ΤΝ.
Η ΕΕ προωθεί την καινοτομία, υποστηρίζοντας παράλληλα την υιοθέτηση ηθικής, αξιόπιστης και ανθρωποκεντρικής ΤΝ σε ολόκληρη την οικονομία της
Φυσικά η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της προστασίας των θεμελιωδών ελευθεριών των πολιτών και της οικονομικής ανταγωνιστικότητας της ΕΕ συνιστά μία νέα πρόκληση και απαιτεί πολύπλοκες αξιολογήσεις.
- Τεχνητή νοημοσύνη και δικηγορία: πιστεύετε ότι οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης «απειλούν» το επάγγελμα του δικηγόρου;
Η τεχνητή νοημοσύνη ενισχύει το νομικό επάγγελμα με πολλούς τρόπους αυξάνοντας την πρόσβαση σε πληροφορίες, βελτιστοποιώντας τη διαχείριση του χρόνου και βελτιώνοντας έτσι την κερδοφορία. Αυτοματοποιεί χρόνο και νομική εργασία, επιτρέποντας στους δικηγόρους να αναλάβουν πιο κρίσιμα καθήκοντα, όπως παροχή συμβουλών στους πελάτες τους, διαπραγματεύσεις και εκπροσώπηση στο δικαστήριο.
Μέσω της χρήσης συστημάτων αυτοματισμού, επαναλαμβανόμενα νομικά καθήκοντα θα εκτελούνται από τεχνολογίες ΤΝ με αυξημένη ταχύτητα και ακρίβεια, επιτρέποντας στους paralegals και τους δικηγόρους να επικεντρωθούν στο γνωστικό και πνευματικό κομμάτι των εργασιών τους. Οι ανωτέρω τεχνολογικές καινοτομίες θα επιτρέψουν στις δικηγορικές εταιρείες και στα τμήματα που τις εφαρμόζουν και αξιοποιούν να προσφέρουν καλύτερες νομικές υπηρεσίες και εκπροσώπηση για τους πελάτες τους.
Από την άλλη πλευρά, η ευρεία υιοθέτηση της τεχνολογίας ΤΝ αναπόφευκτα πρόκειται να μεταμορφώσει τον νομικό τομέα και να αναστατώσει το μέλλον της νομικής εργασίας. Ως αποτέλεσμα, ορισμένα προφίλ θέσεων εργασίας στον νομικό τομέα είναι πιθανό να μην περιλαμβάνουν πλέον τα παραδοσιακά σύνολα δεξιοτήτων, καθώς οι δικηγορικές εταιρείες ίσως στοχεύσουν στην πρόσληψη εσωτερικών data scientists και innovation managers, οι οποίοι θα τις βοηθήσουν να ανταποκριθούν στις εξελίξεις του τεχνολογικού R&D (Research & Development) σε μια άκρως ανταγωνιστική αγορά.
Η χρήση συστημάτων ΤΝ είναι πιθανό, λοιπόν, να οδηγήσει στο άμεσο ή απώτερο μέλλον σε εξειδικευμένες απαιτήσεις και για τους δικηγόρους. Οι ειδικές απαιτήσεις και εξειδικεύσεις βέβαια δεν είναι ανήκουστες στη νομική κοινότητα, μιας και το νομικό επάγγελμα είναι συνυφασμένο με τη συνεχή επιμόρφωση και παρακολούθηση των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων.
Η υιοθέτηση της ΤΝ στο νομικό επάγγελμα ίσως ανατρέψει αιώνες νομικών αρχών, αλλά είναι και μια συναρπαστική ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι δικηγόροι εργάζονται και συναλλάσσονται
Είναι σαφές ότι αυτή η εκρηκτική υιοθέτηση μιας ψηφιοποιημένης νομικής υποδομής στο άμεσο ή απώτερο μέλλον ίσως ανατρέψει αιώνες νομικών αρχών, ωστόσο ίσως είναι παράλληλα και μια συναρπαστική ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι δικηγόροι εργάζονται και συναλλάσσονται . Η αποδοχή αυτής της αλλαγής φαίνεται να είναι αργά ή γρήγορα η μόνη επιλογή και πιστεύω ότι με εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μερών της νομικής κοινότητας, κάθε σθεναρή αντίσταση στην τεχνολογική αλλαγή θα αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
