ESG και διαχείριση κεφαλαίων: Η ανερχόμενη τάση στις διεθνείς επενδύσεις και οι προκλήσεις της

Στο πεδίο της διαχείρισης κεφαλαίων, ο συνυπολογισμός περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων, αλλά και παραγόντων που σχετίζονται με την εταιρική διακυβέρνηση έχει κάνει την εμφάνισή του ήδη από την προηγουμένη δεκαετία. Πλέον, η επίγνωση της δυναμικής που έχουν τα κριτήρια ESG στην προώθηση υπεύθυνων επενδύσεων κερδίζει ολοένα περισσότερο έδαφος και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες κινητήριες δυνάμεις στις επενδυτικές πρακτικές.

Μεγάλο ρόλο σε αυτή την τάση έχουν διαδραματίσει οι θεσμικοί επενδυτές, οι οποίοι έχουν στραφεί προς μία βιώσιμη και κοινωνικά υπεύθυνη επενδυτική προσέγγιση, καθορίζοντας συνακόλουθα τις στρατηγικές των επιχειρήσεων που διαχειρίζονται κεφάλαια αλλά και αυτών που θέλουν να τα προσελκύσουν. Έχει δημιουργηθεί έτσι μια αμφίδρομη σχέση, με τους διαχειριστές κεφαλαίων να πιέζουν τις εταιρείες για ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG στην πολιτική τους, αλλά αντίστοιχα και τις εταιρείες να πρωτοπορούν στον τομέα αυτό, κατευθύνοντας έτσι τον προορισμό των επενδύσεων.

Αυτή η μετατόπιση του ενδιαφέροντος συνοδεύεται από διάφορες προκλήσεις σε πολλά διαφορετικά επίπεδα και έχει σε μεγάλο βαθμό καθορίσει τον τρόπο, με τον οποίο γίνονται πλέον οι διεθνείς επενδύσεις.

Κανονιστική συμμόρφωση
Ένα από τα κυριότερα ζητήματα που καλούνται να λάβουν υπόψη οι διαχειριστές κεφαλαίων είναι η συμμόρφωσή τους με το αυστηροποιημένο κανονιστικό περιβάλλον που αφορά τις ESG επενδύσεις και το οποίο κατά βάση επιβάλλει την υποχρεωτική γνωστοποίηση ορισμένων πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες που πληρούν τα κριτήρια βιωσιμότητας και το μερίδιό τους στον κύκλο εργασιών της εταιρείας.

Οι περισσότερες χώρες έχουν επιβάλει ή αναμένεται σύντομα να επιβάλλουν υποχρεώσεις με συγκεκριμένο περιεχόμενο που αφορούν τόσο τους διαχειριστές κεφαλαίων όσο και τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, έτσι ώστε να υπάρχει διαφάνεια και επαρκής πληροφόρηση για την προώθηση επενδύσεων που συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη.

Στην ΕΕ, η οποία βρίσκεται στην πρωτοπορία της στήριξης των ESG κριτηρίων, έχει ήδη από το 2019 τεθεί σε ισχύ ο Κανονισμός SFDR που απαιτεί τη γνωστοποίηση πληροφοριών σχετικά με τις αειφόρες επενδύσεις και τους κινδύνους βιωσιμότητας κάθε προϊόντος, ενώ παράλληλα η Οδηγία NFRD για τη μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση ισχύει από το 2014 και επιβάλλει στις εταιρείες δημοσίου συμφέροντος να αναφέρουν στις μη χρηματοοικονομικές εκθέσεις τους πληροφορίες σχετικά με περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα.

Οι περισσότερες χώρες έχουν επιβάλει ή αναμένεται να επιβάλλουν ένα αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο για τις ESG επενδύσεις

Μάλιστα, ο Κανονισμός Taxonomy που ψηφίστηκε το 2020 τροποποιεί τα δύο νομοθετήματα με πρόσθετες υποχρεώσεις γνωστοποίησης ανάλογα με τον στόχο που εξυπηρετεί κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα, ενώ στα μέσα του 2022 αναμένεται και το αναθεωρημένο πλαίσιο για τη μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση και την εταιρική βιωσιμότητα (Οδηγία CSRD).

Το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς πλέον δεν αποτελεί μέλος της ΕΕ, επέλεξε να μην ακολουθήσει το ρυθμιστικό της πλαίσιο και σχεδιάζει τη δική του νομοθετική πρωτοβουλία, η οποία θα βασίζεται στις συστάσεις της Αρχής Χρηματοοικονομικής Συμπεριφοράς (Financial Conduct Authority) της χώρας.

Το εν λόγω πλαίσιο θα αφορά όλες τις εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων και χαρτοφυλακίων επενδύσεων, εκτός από αυτές που διαχειρίζονται λιγότερο από 5 δισεκατομμύρια λίρες σε τριετή βάση, και θα επιβάλλει γνωστοποιήσεις σε επίπεδο οντότητας σχετικά με τον συνυπολογισμό των ρίσκων και των ευκαιριών που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα, αλλά και σε επίπεδο προϊόντων με ετήσιες εκθέσεις αναφορικά με συγκεκριμένους δείκτες των χαρτοφυλακίων. Οι απαιτήσεις αυτές γνωστοποίησης αναμένεται να ισχύσουν από το 2023 για τις μεγάλες εταιρείες και από το 2024 για τις υπόλοιπες.

Στις ΗΠΑ δεν έχει ακόμα υιοθετηθεί κάποιο επίσημο νομοθέτημα, το οποίο θα καθορίζει τα κριτήρια και τις υποχρεωτικές γνωστοποιήσεις για τις επενδύσεις ESG. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ, Gary Gensler, έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι αποτελεί στόχο του να δημιουργηθεί ένα συνεκτικό κανονιστικό περιβάλλον, το οποίο θα επιβάλλει συγκεκριμένες υποχρεώσεις γνωστοποίησης στους διαχειριστές κεφαλαίων, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων και των δεδομένων που χρησιμοποιούν, για να ορίσουν κεντρικούς όρους στις επενδύσεις ESG, όπως η βιωσιμότητα, η διαφορετικότητα και η ένταξη.

Με δεδομένο ότι ο Gensler δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους διαχειριστές κεφαλαίων που απευθύνονται στο κοινό, για να αντλήσουν κεφάλαια, τα οποία θα κατευθυνθούν σε εταιρείες με περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς, αναμένεται το προσεχές διάστημα η οριστικοποίηση του νομοθετικού πλαισίου που θα ορίζει τα κριτήρια καθορισμού μιας ESG επένδυσης και των παρεπόμενων υποχρεώσεων γνωστοποίησης.

Στην αγορά της Ασίας, το Χονγκ Κόνγκ τροποποίησε πρόσφατα των Κώδικα Δεοντολογίας των Διαχειριστών Κεφαλαίων, επιβάλλοντας υποχρεώσεις που θα ισχύσουν σταδιακά από τον Αύγουστο του 2022. Οι υποχρεώσεις αυτές δημιουργούν ένα κανονιστικό περιβάλλον που αφορά την εταιρική διακυβέρνηση, τη διαχείριση των κινδύνων και τις γνωστοποιήσεις σχετικά με την επίπτωση κάθε επένδυσης στο περιβάλλον.

Αντίστοιχα, στη Σιγκαπούρη η Νομισματική Αρχή (MAS) έχει συστήσει Oμάδα Eργασίας για την Πράσινη Οικονομία, με στόχο να προωθηθούν νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα περιλαμβάνουν την ταξινόμηση των επενδύσεων σε βιώσιμες και μη, πρακτικές διαχείρισης των περιβαλλοντικών κινδύνων και τις αντίστοιχες γνωστοποιήσεις.

Πέρα, πάντως, από τις εθνικές δικαιοδοσίες, γίνονται προσπάθειες και σε διεθνές επίπεδο να καθοριστούν παγκόσμια πρότυπα γνωστοποιήσεων, έτσι ώστε να υπάρχει συνέπεια και ενότητα στις πληροφορίες, οι οποίες έτσι θα μπορούν εύκολα να συγκριθούν μεταξύ τους. Η βασικότερη πρωτοβουλία έχει ληφθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Προμηθειών Κινητών Αξιών (IOSCO), ο οποίος τον Ιούνιο του 2021 δημοσίευσε τις προτάσεις του σχετικά με τις πρακτικές, τις πολιτικές, τις διαδικασίες και τις γνωστοποιήσεις για τις βιώσιμες επενδύσεις.

Οι προτάσεις αυτές απευθύνονται στις εθνικές ρυθμιστικές αρχές, οι οποίες ενθαρρύνονται να θεσπίσουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τους διαχειριστές κεφαλαίων αναφορικά με την αντιμετώπιση των κινδύνων και ευκαιριών βιωσιμότητας, να τροποποιήσουν και να επεκτείνουν τις υποχρεώσεις γνωστοποίησης, έτσι ώστε οι επενδυτές να μπορούν να αντιληφθούν καλύτερα ποια προϊόντα σέβονται τους δείκτες ESG, και να εισάγουν συγκεκριμένα εργαλεία ελέγχου και επιβολής με στόχο την επαρκή συμμόρφωση των διαχειριστών κεφαλαίων στις ανωτέρω υποχρεώσεις.

Μάλιστα, η προτροπή προς τα κράτη είναι οι υποχρεώσεις γνωστοποίησης να ακολουθούν τα πρότυπα του TCFD (Task Force on Climate-Related Financial Disclosures), έτσι ώστε να επιτευχθεί ένα όσο το δυνατόν πιο συνεκτικό πλαίσιο παγκοσμίως.

Λειτουργικές προκλήσεις
Η δυναμική εισαγωγή των κριτηρίων ESG ως παραγόντων για την επιλογή και προώθηση συγκεκριμένων επενδύσεων έναντι άλλων δημιουργεί και λειτουργικές προκλήσεις κατά τη διαχείριση κεφαλαίων πέρα από το ζήτημα της κανονιστικής συμμόρφωσης. Οι διαχειριστές κεφαλαίων θα πρέπει να αναθεωρήσουν ολόκληρη την επενδυτική στρατηγική τους και να αναπτύξουν πολιτικές που θα στηρίζουν αυτή τη στρατηγική. Αυτές οι πολιτικές μπορεί να περιλαμβάνουν την ενεργή συνεργασία με εταιρείες που επενδύουν στους ESG δείκτες αλλά και την εκποίηση χαρτοφυλακίων επενδύσεων που δεν τους συνυπολογίζουν.

Περαιτέρω, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη συγκέντρωση και αξιολόγηση των δεδομένων των επενδύσεων, προκειμένου να αποφευχθεί το φαινόμενο του “greenwashing”. Το πράσινο “ξέπλυμα” αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους σε μια εποχή, στην οποία πολλές επιχειρήσεις προβάλλουν έντονα την εικόνα της κοινωνικής και περιβαλλοντικής υπευθυνότητάς τους, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφού έχει μοναδικό στόχο την παραπλάνηση του κοινού και την αποκόμιση κέρδους.

Παρόλο που οι εκτεταμένες υποχρεώσεις γνωστοποίησης έχουν και ως επικουρικό στόχο την καταπολέμηση του φαινομένου, δεν επαρκούν από μόνες τους, οπότε απαιτείται από τους ίδιους τους διαχειριστές και τις εταιρείες να επιτύχουν την προσβασιμότητα σε πληθώρα δεδομένων που αφορούν τον κύκλο ζωής μιας επένδυσης.

Ένα ζήτημα, επίσης, που περιπλέκει αρκετά την επιχειρησιακή λειτουργία των διαχειριστών κεφαλαίων είναι η συνεργασία με τους θεσμικούς επενδυτές, οι οποίοι θέτουν τους δικούς τους όρους και έχουν τις δικές τους πολιτικές για τις επενδύσεις ESG. Παρόλο που, όπως προαναφέρθηκε, παρουσιάζεται παγκοσμίως μια σαφής τάση ρύθμισης του κανονιστικού πλαισίου σχετικά με τους δείκτες ESG, απέχουμε ακόμα πολύ από το να υπάρξει διεθνής ομοιομορφία.

Η συνεργασία, λοιπόν, με θεσμικούς επενδυτές περιλαμβάνει πρόσθετες υποχρεώσεις επιμέλειας και υποβολή προσαρμοσμένων εκθέσεων, με αποτέλεσμα η επενδυτική δραστηριότητα του δημοσίου τομέα σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνα προϊόντα να καθίσταται εξαιρετικά περίπλοκη.

Συμπερασματικά
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η αγορά προσανατολίζεται ολοένα και περισσότερο σε επενδύσεις σε εταιρείες που προωθούν την περιβαλλοντική και κοινωνική υπευθυνότητα, ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν την υγιή πορεία τους μέσω μιας αυστηρής πολιτικής εταιρικής διακυβέρνησης. Υπό αυτό το πρίσμα, η πίεση προς τους επενδυτές και τους διαχειριστές κεφαλαίων είναι τεράστια, διαμορφώνοντας τελικά το διεθνές επενδυτικό τοπίο για τα επόμενα χρόνια.

Η εξέλιξη αυτή, όμως, συνοδεύεται και από ένα σύμπλεγμα προκλήσεων που αφορούν τις απαιτήσεις των επενδυτών, τους στόχους των διαχειριστών κεφαλαίων και το κανονιστικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο πρέπει να δρουν. Η μετάβαση στη νέα εποχή της βιώσιμης και υπεύθυνης επενδυτικής δραστηριότητας θα απαιτήσει τη λειτουργία ενός νέου επιχειρησιακού μοντέλου που θα δίνει μεγάλη έμφαση στη διαχείριση των δεδομένων και την κανονιστική συμμόρφωση.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι όσο αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο η πίεση για μετριασμό των περιβαλλοντικών κινδύνων, η σημασία των επενδύσεων ESG θα επιτείνεται. Αν και ακόμα δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο που ρυθμίζει τις διεθνείς επενδύσεις σε αυτό τον τομέα, η πρόθεση των μεγαλύτερων παικτών στην αγορά είναι σαφής και δίνει πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις που πρωτοπορούν και ενσωματώνουν ενεργητικά τις πρακτικές ESG στη στρατηγική τους.