- Πείτε μας δυο λόγια για εσάς. Ποια ορόσημα θα ξεχωρίζατε στην επαγγελματική σας πορεία μέχρι σήμερα;
Μετά το πέρας των σπουδών μου είχα δύο επιλογές. Είτε θα άνοιγα το δικό μου γραφείο, είτε θα δούλευα για κάποιο άλλο γραφείο. Ενήργησα με τόλμη και ρίσκο και άνοιξα αμέσως το δικό μου δικηγορικό γραφείο, αντιμετωπίζοντας όλες τις δυσκολίες ενός νέου επαγγελματία, ο οποίος ξεκινά χωρίς στήριξη από το μηδέν. Πάντα, όμως, πίστευα ότι όποιος εργάζεται σκληρά, είναι τολμηρός και ασυμβίβαστος, θα πετύχει. Άσκησα επί χρόνια ανεξάρτητη μαχόμενη δικηγορία, ασχολούμενος κυρίως με ποινικές υποθέσεις, αλλά υπήρξα και εξωτερικός συνεργάτης και σύμβουλος σε εταιρείες.
Η εμπειρία των πολλών δικών, η δράση των ακροατηρίων και του χειρισμού διαφορετικών υποθέσεων μεγάλου αριθμού εντολέων είναι απαραίτητα στοιχεία για την επαγγελματική εξέλιξη και ωριμότητα ενός δικηγόρου. Μόνον έτσι αποκτά ο δικηγόρος σφαιρική άποψη της νομικής, αλλά ιδίως της κοινωνικής πραγματικότητας. Ο δικηγόρος που δεν έχει πραγματική αίσθηση και εμπειρία της κοινωνίας και της αγοράς είναι, μοιραίως, περιορισμένων δυνατοτήτων.
Έχοντας αυτήν την πολύτιμη εμπειρία ως εφόδιο, το 2005 ξεκίνησε η συνεργασία μου με τη METRO. Τα επόμενα χρόνια καλλιεργήθηκε μια σχέση εμπιστοσύνης, η οποία είναι πάνω και πέρα από μία συνηθισμένη σχέση δικηγόρου – εντολέα. Σήμερα, είμαι επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας της εταιρείας (Head of Legal) και ταυτόχρονα είμαι εκτελεστικό μέλος της ηγετικής διοικητικής ομάδας της εταιρείας (Executive Committee).
- Τι σας ώθησε στη μετάβαση από τη μαχόμενη δικηγορία στην ανάληψη ενός ρόλου in-house; Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ ενός δικηγορικού γραφείου και ενός in-house νομικού τμήματος;
Το δικηγορικό μου γραφείο εξελίχθηκε σε δικηγορική εταιρεία το 2007 (Smirnis & Associates Law Firm), η οποία λειτουργεί και σήμερα, στελεχωμένη με πολύτιμους συνεργάτες εμπιστοσύνης. Εγώ πράγματι επικεντρώθηκα στον in-house ρόλο μου, διότι η ένταξή μου σε μία δυναμική και διαρκώς ανερχόμενη επιχείρηση, όπως η METRO, έκρινα ότι θα συνέβαλε ουσιαστικά στην επαγγελματική μου εξέλιξη. Η βασικότερη διαφορά ενός δικηγορικού γραφείου και ενός in house Νομικού τμήματος είναι ότι, εντός του εταιρικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ο in-house δικηγόρος είναι ενεργό μέλος μια πολυδιάστατης ομάδας και χρειάζεται να ενεργεί ταυτόχρονα ως επιχειρηματικός συνεργάτης, αλλά και ως σύμβουλος.
- Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει ένας νομικός σύμβουλος, ώστε να ανταπεξέλθει στις επιχειρηματικές ανάγκες μιας εταιρείας;
Τα δύο κρισιμότερα χαρακτηριστικά είναι τα εξής: 1. Να έχει πάντα το αίσθημα ευθύνης απέναντι στον εντολέα-πελάτη του, όπως ακριβώς θα το έπραττε ως δικηγόρος της ανεξάρτητης δικηγορίας. Στο εταιρικό περιβάλλον, οι εσωτερικοί πελάτες μας είναι οι διαφορετικές διευθύνσεις και τα τμήματα της εταιρείας, με τα οποία όμως μας συνδέει και ο πολύ σημαντικός δεσμός της ομάδας. 2. Να διαθέτει επιχειρηματική και ευρεία ματιά, ώστε να κατανοεί και να συναισθάνεται τους συνεργάτες του εντός της εταιρείας και να προάγεται ο σκοπός της.
Είναι πολύ σημαντικό να εμπνέει εμπιστοσύνη, εκτίμηση και σεβασμό, τόσο στους μετόχους της εταιρείας όσο και στους εργαζομένους της, ανεξαρτήτως ιεραρχίας. Φυσικά, χρειάζεται, επίσης, να μπορεί να ηγείται και να ενεργεί με ψυχραιμία, τόλμη και πάθος. Τόσο στην κοινωνία όσο και στις επιχειρήσεις, υπήρχε η πεποίθηση ότι «καλός» είναι ο δικηγόρος που δημιουργεί θόρυβο και εντυπώσεις. Πρόκειται ασφαλώς για μια παλαιά/παρωχημένη και απολύτως εσφαλμένη πεποίθηση, βασιζόμενη κυρίως σε κριτήρια θυμικού της στιγμής.
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια φθίνει διαρκώς, ιδίως στις σύγχρονες επιχειρήσεις. Είναι προφανές ότι ο δικηγόρος, ο Νομικός Σύμβουλος της εταιρείας, οφείλει να είναι ψύχραιμος, νηφάλιος και αποτελεσματικός. Φυσικά, θα χρειαστεί και να αντιπαρατεθεί, υπερασπιζόμενος τα συμφέροντα της εταιρείας, όμως αυτό που προέχει είναι η πρόοδος των εργασιών της εταιρείας και η δημιουργία συνθηκών ασφάλειας και επιτυχών αποτελεσμάτων. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν «καλό» δικηγόρο και σύμβουλο.
- Πώς θα περιγράφατε το ρόλο και τη συμβολή του νομικού τμήματος στο έργο της εξαγοράς της Βερόπουλος το 2016 και στο άνοιγμα των νέων καταστημάτων My Market;
Η Νομική Υπηρεσία στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων αυτής της πολύ μεγάλης πρόκλησης. Επρόκειτο για ένα πολυσύνθετο και εξαιρετικά απαιτητικό έργο, ένα επιχειρηματικό και ταυτόχρονα νομικό άλμα, κατά τη διάρκεια του οποίου χειριστήκαμε όλα τα θέματα της αρμοδιότητάς μας, χωρίς εξωτερικούς συμβούλους, και πετύχαμε κρινόμενοι εκ του αποτελέσματος. Αναρωτιέμαι εάν υπάρχει προηγούμενο, δηλαδή αν έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία άλλη, τόσο σημαντική εξαγορά χωρίς εξωτερικούς Νομικούς Συμβούλους, αλλά ας κρίνουμε τα ίδια τα γεγονότα. Σήμερα, αισίως, η METRO παρουσιάζει διαρκή κερδοφορία και ανάπτυξη, είναι από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, απασχολεί πάνω από 11.000 εργαζομένους πανελλαδικώς και είμαστε όλοι υπερήφανοι για το παρόν και πολύ αισιόδοξοι για το μέλλον της.
- Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετώπισε η METRO κατά τη διάρκεια της πανδημίας; Θα μπορούσατε να μοιρασθείτε μαζί μας κάποια επιτυχημένη πρακτική που εφάρμοσε το νομικό σας τμήμα για τη διαχείριση των έκτακτων συνθηκών;
Η πανδημία δημιούργησε πρωτοφανείς συνθήκες από κάθε άποψη. Ωστόσο, όλες οι υπηρεσίες της METRO, και ιδίως τα καταστήματά μας λειτουργούσαν κανονικά καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας. Έπρεπε όλοι να ξεπερνούμε καθημερινά τον εαυτό μας, ώστε να καταστεί αυτό δυνατό, υπό τις συνθήκες που ζούσαμε. Στις μεγάλες κρίσεις, στις έκτακτες συνθήκες δοκιμάζονται αλλά και κρίνονται οι άνθρωποι. Είναι οι στιγμές που πρέπει να βγούμε μπροστά και να προσφέρουμε αυτό που πραγματικά μπορούμε.
Το κανονιστικό περιβάλλον ήταν ρευστό και διαρκώς μεταβαλλόμενο, συχνά αντιφατικό και προβληματικό, όμως η εταιρεία έπρεπε να λειτουργήσει. Για να γίνει αυτό, ο ρόλος της Νομικής Υπηρεσίας ήταν κρίσιμος, διότι όλοι ανεξαιρέτως μέσα στην εταιρεία έπρεπε να έχουν την έγκαιρη, ψύχραιμη και ορθή κατεύθυνσή μας για την εφαρμογή των μέτρων, τα οποία άλλαζαν συνεχώς. Η επιτυχημένη πρακτική ήταν απλή και ουσιαστική. Διαρκής παρουσία, επικοινωνία και διαθεσιμότητα.
Πρέπει να προσθέσω ότι καθ’ όλο το χρονικό διάστημα της πανδημίας, αφενός βρισκόμουν καθημερινώς στο γραφείο μου στην εταιρεία, αφετέρου ήμουν πάντα διαθέσιμος όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας στους συνεργάτες της εταιρείας. Ήταν τέτοιες οι συνθήκες, ώστε δε μπορούσαμε να καταστρώσουμε μακροπρόθεσμα σχέδια. Αυτό, όμως, που πετύχαμε ήταν να αισθανθούμε και να εκμεταλλευτούμε τη δυναμική της κατάστασης και να συντονιστούμε με την πορεία των πραγμάτων. Έτσι τα καταφέραμε.
- Ποιες είναι εκείνες οι δεξιότητες και τα χαρακτηριστικά που αναζητάτε στους συνεργάτες σας;
Πρωτίστως είναι απαραίτητο να μπορούν να λειτουργήσουν με ομαδικό πνεύμα, διότι ανήκουν σε μία ομάδα. Φυσικά, χρειάζονται ειδικές γνώσεις, ευρύτερη παιδεία και δυνατότητα ενασχόλησης με πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Επιπροσθέτως, χρειάζεται ευσυνειδησία, ταχύτητα και ευγένεια. Επικοινωνιακή δεξιότητα, προσοχή στη λεπτομέρεια, δημιουργικό και ανήσυχο πνεύμα. Ο άξιος συνεργάτης της νομικής ομάδας πρέπει να είναι πολυπράγμων και αποτελεσματικός. Όλα αυτά, βέβαια, εξελίσσονται και δοκιμάζονται στην πράξη.
- Πώς κρίνετε την εξέλιξη της τεχνολογίας και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει την άσκηση της δικηγορίας;
Η τεχνολογία είναι μέρος της καθημερινότητάς μας και διευκολύνει πολύ την καθημερινή άσκηση της δικηγορίας και την επικοινωνιακή διασύνδεση του δικηγόρου με όλους τους συνεργάτες του. Προβλέπω ότι τα επόμενα χρόνια, θα έχουμε ψηφιοποίηση όλο και περισσότερων δικών, το οποίο είναι καλοδεχούμενο για αρκετούς τομείς του δικαίου. Επίσης, θεωρώ πολύ πιθανή την αλγοριθμική αυτοματοποίηση κατά τη σύνταξη συμβάσεων και δικογράφων. Αυτό όχι μόνο δεν θα υποβαθμίσει τον ρόλο του δικηγόρου, αλλά θα τον αναδείξει ουσιαστικότερα, διότι εκείνος θα είναι σε θέση να επικεντρωθεί καλύτερα στην πρόληψη αλλά και στην επίλυση των πάσης φύσεως νομικών ζητημάτων.
- Ποια είναι εκείνα τα «διδάγματα» που θα κρατήσετε από την πανδημία του Covid-19;
Η πανδημία μας υπενθύμισε κάτι πολύ σημαντικό. Πάντα συμβαίνουν και θα συμβαίνουν ανατροπές που αλλάζουν άρδην τη ζωή μας. Όταν συμβαίνουν τα γεγονότα αυτά, αναδεικνύονται οι θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες, οι οποίες μας επιτρέπουν να προσαρμοστούμε με κουράγιο στις νέες συνθήκες και να συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε. Θέτω ως παράδειγμα την παραδειγματική συλλογική προσπάθεια και το φιλότιμο που επέδειξαν οι άνθρωποι της METRO, η οποία όφειλε να λειτουργεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Θα έλεγα, τέλος, ότι οι αιφνίδιες αυτές ανατροπές, οι ιστορικές δηλαδή αλλαγές, συνιστούν την ώρα της αλήθειας, τόσο σε προσωπικό όσο και σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο. Είναι μια ευκαιρία αυτογνωσίας και εξέλιξης.
- Μοιραστείτε μαζί μας ένα βιβλίο που ξεχωρίσατε τους τελευταίους 12 μήνες και γιατί.
Ξεχωρίζω το «Ζεν και η τέχνη συντήρησης της μοτοσικλέτας» του Robert Μ. Pirsig. Μην παρασυρθείτε από τον τίτλο, είναι επιτυχώς παραπλανητικός. Πρόκειται για μια φιλοσοφική περιπλάνηση προς την πνευματική ελευθερία, ένα αληθινό αλλά και αλληγορικό ταξίδι προς την ψυχική λύτρωση. Αξίζει να το διαβάσετε.
