“The law, like art, is always vainly racing to catch up with experience” Rebecca West
Πώς συνδέεται η πώληση ύψους 23.2 εκατομμυρίων δολαρίων του πίνακα του Banksy που απετέλεσε φόρο τιμής προς τους Βρετανούς επαγγελματίες της υγείας για την αντιμετώπιση της πανδημίας με τον νομικό κλάδο;
Ποια νομικά ζητήματα χρειάστηκε να αντιμετωπιστούν κατά την πώληση του πίνακα Salvator Mundi του Leonardo da Vinci, στον πρίγκιπα Badr bin Abdullah που κατέχει το ρεκόρ του πιο ακριβού πίνακα που πωλήθηκε σε δημόσια δημοπρασία για το ποσό των 450,3 εκατομμύριων δολαρίων;
Πόσο σύνθετη είναι η αντιμετώπιση των εν λόγω ζητημάτων και σε τι βαθμό αλληλεπιδρά το δίκαιο με τον χώρο της τέχνης;
Η διασύνδεση δικαίου και τέχνης είναι ορατή σε πλήθος νομικών κλάδων. Ως «δίκαιο της τέχνης» εννοούμε το σύνολο της νομοθεσίας και των κανόνων δικαίου που μπορούν να εφαρμοστούν στην εικαστική τέχνη και περιλαμβάνουν τόσο τα έργα τέχνης, τα πολιτιστικά αγαθά, τις καλλιτεχνικές ιδιωτικές ή δημόσιες συλλογές, όσο και τα νομικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες.
Ο δικηγόρος που θα αποφασίσει να δραστηριοποιηθεί στον πολύπλοκο και ιδιαίτερο χώρο της τέχνης θα κληθεί να αντιμετωπίσει ζητήματα που εμπλέκουν ένα ευρύ πεδίο ενδιαφερομένων και μπορούν να είναι συλλέκτες, έμποροι ή καλλιτέχνες, αλλά θα κληθεί και να εφαρμόσει ένα ευρύ πεδίο τομέων του δικαίου.
Από το ενοχικό δίκαιο και τη διαχείριση των σχετικών συμβάσεων, μέχρι το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, τη φορολογική αντιμετώπιση των καλλιτεχνικών συναλλαγών, το συνταγματικό δίκαιο και τους τελωνειακούς νόμους, καθίσταται σαφές πως η ενασχόληση με το δίκαιο της τέχνης απαιτεί μια ολιστική αντιμετώπιση των ανακυπτόντων νομικών ζητημάτων, εντός μιας μη ρυθμιζόμενης και αδιαφανούς αγοράς, όπως αυτής των έργων τέχνης.
Ο δικηγόρος τέχνης καλείται να προστατέψει τον πελάτη του από πλήθος πιθανών επιπλοκών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η προστασία τόσο των εμπλεκομένων φυσικών ή νομικών προσώπων, όσο και των ίδιων των έργων τέχνης.
Μεταξύ των πελατών ενός δικηγόρου τέχνης θα συναντήσει κανείς ιδιώτες συλλέκτες, καλλιτέχνες, καλλιτεχνικά ιδρύματα, μουσεία, γκαλέρι και εμπόρους τέχνης, οι οποίοι ζητούν νομικές συμβουλές που σχετίζονται με τη δημιουργία, την καταστροφή, την αγοραπωλησία, την ασφάλιση, την εξαγωγή/εισαγωγή, τη δημοπρασία, τη χρηματοδότηση, την έκθεση, τη φορολόγηση, την αποθήκευση, τη δωρεά, την κλοπή, την αποκατάσταση και την ανάκτηση έργων τέχνης. Σημαντικά ζητήματα ανακύπτουν ακόμη και από απάτες, πλαστογραφήσεις, κλοπές ή λεηλασίας έργων τέχνης, τα οποία θα κληθεί να αντιμετωπίσει ιδίως ο δικηγόρος που ασχολείται με τις δικαστικές αξιώσεις που απορρέουν από τα ανωτέρω.
Ο διεθνής χαρακτήρας της τέχνης, η αγορά των καλλιτεχνικών έργων που ανέκαθεν ξεπερνούσε τα εθνικά σύνορα, αλλά και το οικονομικό μέγεθος των καλλιτεχνικών συναλλαγών, καθιστούν την ενασχόληση με το δίκαιο της τέχνης έναν κλάδο που συνδυάζει όχι μόνο ευρύ πεδίο τομέων δικαίου, αλλά και μεγάλο αριθμό εμπλεκομένων δικαιοδοσιών, με αποτέλεσμα να θεωρείται αυτή τη στιγμή ένας από τους πιο ιδιαίτερους τομείς ενασχόλησης για έναν νομικό.
