Η συμπόρευση της ναυτιλίας με την προστασία του περιβάλλοντος είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τη διεθνή κοινότητα ολοένα και περισσότερο υπό την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Οι νομοθετικές και θεσμικές πρωτοβουλίες για τη βιώσιμη ανάπτυξη στη ναυτιλία θέτουν ένα αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο για τη μείωση της ρύπανσης από τις ναυτιλιακές δραστηριότητες, αλλά κοιτούν και πιο μακροπρόθεσμα προς την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών υψηλότερης ενεργειακής αποδοτικότητας.

Η ναυτιλία αποτελούσε ανέκαθεν κεντρικό μοχλό για το εμπόριο και την καινοτομία τόσο στην ευρωπαϊκή όσο φυσικά και στην ελληνική οικονομία. Όσο, όμως, οι ναυτιλιακές δραστηριότητες συμβάλλουν στην πρόοδο και την ανάπτυξη, άλλο τόσο θέτουν σε κίνδυνο το περιβάλλον. Με την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα να διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και του ΟΗΕ, η σχέση της ναυτιλίας με την αειφορία και οι προσπάθειες για την αποτροπή της ρύπανσης από τις θαλάσσιες δραστηριότητες είναι αναμενόμενο να βρίσκονται στο επίκεντρο.

Οι κίνδυνοι για το περιβάλλον από τη μεταφορά ανθρώπων και, κυρίως, αγαθών είναι ποικίλοι και αφορούν διάφορα επίπεδα επιπτώσεων. Η πιο ευρέως γνωστή μορφή ρύπανσης είναι η λειτουργική, η οποία προέρχεται από τη συνήθη λειτουργία των πλοίων και εκτείνεται τόσο στα ύδατα με τις μεταγγίσεις καυσίμων και πιθανές διαρροές στην φόρτωση, όσο και στον αέρα με την ατμοσφαιρική ρύπανση από τις εκπομπές διοξειδίων του θείου και διοξειδίου του άνθρακα των καυσίμων. Άλλες μορφές ρύπανσης είναι η ρύπανση κατά τη ναυπήγηση, συντήρηση ή διάλυση του πλοίου και η ρύπανση από τα ατυχήματα, όπως η βύθιση, η προσάραξη, η σύγκρουση και η πυρκαγιά στα πλοία.

Η «Γαλάζια Ανάπτυξη» αποτελεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με στόχο τη μείωση της ρύπανσης των πλοίων, μιας από τις κυριότερες πηγές ρύπανσης που οδηγούν στην κλιματική αλλαγή

Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι πώς μπορεί η ναυτιλία να συμβαδίσει με τη βιώσιμη ανάπτυξη, έτσι ώστε η δραστηριότητά της σε παγκόσμιο επίπεδο να μην επιβαρύνει το περιβάλλον. Πρόκειται για τη λεγόμενη «Γαλάζια Ανάπτυξη», η οποία αποτελεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με στόχο τη μείωση μιας από τις κυριότερες πηγές ρύπανσης που οδηγούν στην κλιματική αλλαγή. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία γύρω από το θέμα είναι πλούσια, ενώ έντονη είναι και η δράση που αναπτύσσεται σε επίπεδο αποκεντρωμένων οργανισμών.

Μείωση ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τα καύσιμα

Ως ένας από τους βασικούς τρόπους, με τους οποίους τα πλοία συμβάλλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση, το θείο στα καύσιμα αποτελεί εδώ και καιρό αντικείμενο διαπραγμάτευσης, ώστε να καθοριστεί σε τι ποσοστό θα επιτρέπεται για τα επόμενα χρόνια. Η Οδηγία 2016/802 ενσωματώνει το αναθεωρημένο παράρτημα VI της διεθνούς σύμβασης για την πρόληψη της ρύπανσης από πλοία του 1973, της MARPOLπου κυρώθηκε στην Ελλάδα με το νόμο 1269/1982.

Η Οδηγία 2016/802 καθορίζει δύο περιοχές θαλάσσιας δραστηριότητας ανάλογα με την περιεκτικότητα θείου που επιτρέπεται στα καύσιμα

Η Οδηγία καθορίζει δύο περιοχές θαλάσσιας δραστηριότητας ανάλογα με την περιεκτικότητα θείου που επιτρέπεται στα καύσιμα. Στις Περιοχές Ελέγχου Εκπομπών (ECA), τα πλοία επιτρέπεται να χρησιμοποιούν μόνο πετρέλαιο εσωτερικής καύσης που περιέχει 0,1% θείο, εκτός αν έχουν εγκατεστημένα βιώσιμα συστήματα καθαρισμού καυσαερίου. Η Μεσόγειος βρίσκεται εκτός περιοχής ελέγχου εκπομπών, στην οποία προς το παρόν, στον ευρωπαϊκό χώρο, ανήκουν η Βόρεια θάλασσα, η Βαλτική θάλασσα και η θάλασσα της Μάγχης. Στις περιοχές εκτός ελέγχου εκπομπών οξειδίου του θείου, το όριο περιεκτικότητας σε θείο έχει οριστεί στο 0,5% από 1^η Ιανουαρίου 2020. Το όριο αυτό έχει οριστεί και ως το ανώτατο παγκόσμιο όριο με απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Ναυτιλίας από τον Οκτώβριο του 2016.

Όσον αφορά στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στις θαλάσσιες μεταφορές, την 1η Ιανουαρίου 2013 τέθηκαν σε ισχύ οι προβλέψεις του νέου Κεφαλαίου 4 του Παραρτήματος VI της MARPOL, το οποίο εισάγει μέτρα που έχουν στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας της ναυτιλίας, ώστε να περιοριστεί η κατανάλωση καυσίμων και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στον Κανονισμό 21 του Κεφαλαίου 4 εισάγεται ο Δείκτης Αποδοτικού Ενεργειακού Σχεδιασμού, ο οποίος αφορά κυρίως τεχνικά μέτρα και είναι υποχρεωτικός για τα νέα πλοία, ενώ στον Κανονισμό 22 εισάγεται και ένα υποχρεωτικό εργαλείο διαχείρισης, το οποίο αφορά λειτουργικά κυρίως μέτρα για όλα τα πλοία (νέα και υπάρχοντα). Για να μπορέσει ένα πλοίο να αποκτήσει το Διεθνές Πιστοποιητικό Ενεργειακής Αποδοτικότητας (IEEC), θα πρέπει να τηρεί τις απαιτήσεις για τον Δείκτη Αποδοτικού Ενεργειακού Σχεδιασμού.

Σε ενωσιακό επίπεδο, στη Λευκή Βίβλο για τις Μεταφορές, που εκδόθηκε το 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει ότι συνολικά οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τη ναυτιλία θα πρέπει να μειωθούν κατά 40% (και αν είναι δυνατό κατά 50%) το 2050. Σε αυτό το πλαίσιο, εκδόθηκε ο Κανονισμός 2015/757, ο οποίος καθορίζει τη διαδικασία για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την επαλήθευση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από θαλάσσιες μεταφορές.

Υποδοχή καταλοίπων

Η Σύμβαση MARPOL για τη θαλάσσια ρύπανση καθορίζει στα Παραρτήματα I, IV, V και VI την υποχρέωση των κρατών για εγκαταστάσεις Ευκολιών Υποδοχής Καταλοίπων πλοίων (ΕΥΚ). Τις διατάξεις αυτές ενσωματώνει η Οδηγία 2000/59 για τη διαχείριση των καταλοίπων των εμπορικών πλοίων, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 2007/71, η οποία κυρώθηκε με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 8111.1/49/09 (ΦΕΚ 412Β/06-03-2009) «Μέτρα και όροι για τις λιµενικές εγκαταστάσεις παραλαβής αποβλήτων που παράγονται στα πλοία και καταλοίπων φορτίου».

Συγκεκριμένα, οι λιμένες πρέπει να διαθέτουν εγκαταστάσεις παραλαβής αποβλήτων και καταλοίπων εμπορικών και επιβατικών πλοίων και να έχουν συντάξει σχέδιο, ώστε να τα παραλαμβάνουν και να τα διαχειρίζονται σύμφωνα με τις ισχύουσες περιβαλλοντικές διατάξεις για τη διαχείριση αποβλήτων. Κάθε κατηγορία αποβλήτων εμπίπτει σε διαφορετικά παραρτήματα (Παράρτημα I για τα πετρελαιοειδή, Παράρτημα ΙΙ για τις επιβλαβείς χύδην υγρές ουσίες, Παράρτημα ΙΙΙ για τις επιβλαβείς συσκευασμένες ουσίες, Παράρτημα IV για τα λύματα, Παράρτημα V για τα στερεά απόβλητα και Παράρτημα VI για απόβλητα σχετιζόμενα με αέριες εκπομπές).

Η δράση Elemed για τον εξηλεκτρισμό των πλοίων

Στην πορεία προς τη γαλάζια ανάπτυξη, ενδιαφέρουσα και πολλά υποσχόμενη είναι η Δράση Electrification inthe Eastern Mediterranean (Elemed), η οποία προωθεί τον εξηλεκτρισμό των πλοίων. Πρόκειται για δράση που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει ως στόχο τη μελέτη όλων των τεχνικών, οικονομικών και νομικών ζητημάτων, καθώς και των ζητημάτων ασφαλείας που πρέπει να λυθούν, ώστε να γίνει εφικτή η χρήση του ηλεκτρισμού ως καυσίμου στα πλοία και η καθιέρωση των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων με υβριδικά πλοία.

Η πρώτη υποδομή ηλεκτροδότησης πλοίων εγκαινιάστηκε το Δεκέμβριο του 2018 στο λιμάνι της Κυλλήνης, με επόμενο στόχο το λιμάνι του Πειραιά για την εκτεταμένη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος

Στη δράση συμμετέχουν η Ελλάδα, η Κύπρος και η Σλοβενία και συγκεκριμένα ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς, το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Κυλλήνης, η Αρχή Λιμένων Κύπρου και το Λιμάνι Koper. Μάλιστα, η πρώτη υποδομή ηλεκτροδότησης πλοίων εγκαινιάστηκε το Δεκέμβριο του 2018 στο λιμάνι της Κυλλήνης, ενώ στο επόμενο διάστημα θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο λιμάνι του Πειραιά για την εκτεταμένη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, η οποία θα μειώσει όχι μόνο την ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά και την ηχορύπανση κατά τον ελλιμενισμό των πλοίων.

Πρωτοβουλίες για τη βιώσιμη ανάπτυξη στη ναυτιλία

Οι πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης στη ναυτιλία αυξάνονται με ραγδαίο ρυθμό και στοχεύουν στον έλεγχο εφαρμογής των υπαρχόντων υποχρεωτικών μέτρων του IMO και της Ε.Ε., στην περαιτέρω ανάπτυξη της νομοθεσίας για τη μείωση της ρύπανσης στη θάλασσα, αλλά και στην εξεύρεση καινοτόμων και οικονομικά προσιτών τεχνολογιών, ώστε η ενεργειακή απόδοση των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων να βελτιωθεί με τη συνακόλουθη μείωση των εκπομπών θείου (SOx και SO2), αζώτου (NOx) και σωματιδίων (PM).

Συνοπτικά, αναφέρουμε την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασφάλειας της Ναυσιπλοΐας (European Maritime SafetyAgency), υπό την οποία με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 24 Σεπτεμβρίου 2013 ιδρύθηκε το European Sustainable Shipping Forum, το οποίο έχει ως αποστολή την υποστήριξη προς την Επιτροπή, ώστε να εφαρμοσθούν και να προωθηθούν οι πολιτικές της Ε.Ε. για καθαρή, ανταγωνιστική και βιώσιμη ναυτιλία.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αξίζει να επισημάνουμε, επίσης, τη συνεργασία τριών λιμενικών αρχών, του λιμένα της Βαλένθια, του Πειραιά και του Υπουργείου Ναυτιλίας της Κύπρου με το EIT Climate – KIC, που επιχειρούν να καταδείξουν πώς φιλόδοξοι θαλάσσιοι κόμβοι μπορούν να αποτελέσουν τους καταλύτες για τη μείωση των ρύπων άνθρακα που οφείλονται στη διεθνή ναυτιλία και το εμπόριο χρησιμοποιώντας την προσέγγιση της συστημικής καινοτομίας.

Σε διεθνές επίπεδο, στα πλαίσια του Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UN Sustainable Development Solutions Network) ανακοινώθηκε το Δεκέμβριο του 2019 το Global Roundtable for SustainableShipping and Ports, το οποίο συγκεντρώνει ερευνητές, φορείς ανάπτυξης τεχνολογιών, ναυπηγούς, πλοιοκτήτες, λιμάνια και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής από όλο τον κόσμο, για να συν-διαμορφώσουν τη στρατηγική για τη μετάβαση στη βιωσιμότητα, επιδιώκοντας καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα στην ναυτιλία έως το 2050.

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η πρωτοβουλία Sustainable Shipping Initiative, η οποία εκκίνησε το 2010 από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Forum for the Future και θέτει ως στόχο τη βιώσιμη ναυτιλία έως το 2040. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία συγκεντρώνει φορείς από όλο το φάσμα της ναυτιλιακής δραστηριότητας, έτσι ώστε να μπορέσει να εφαρμοστεί μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, τις οποίες καλείται να ξεπεράσει η ναυτιλία την εποχή της κλιματικής αλλαγής. Μέλη της είναι όχι μόνο πλοιοκτήτες και ναυπηγοί, αλλά και ναυλωτές, πάροχοι υπηρεσιών και ναυτιλιακού εξοπλισμού, τράπεζες και ασφαλιστές, ακόμα και περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Παγκόσμια Ημέρας Ναυτιλίας

Ενδεικτικός της σημασίας που δίνεται στην ανάπτυξη της ναυτιλίας με τρόπο βιώσιμο για το περιβάλλον είναι και ο βασικός άξονας του εορτασμού της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Ναυτιλίας, η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 24 Σεπτεμβρίου. Για το 2020, κεντρικό θέμα ήταν η «Βιώσιμη Ναυτιλία για έναν Βιώσιμο Πλανήτη» που σκοπό είχε να επισημάνει την ευαισθητοποίηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Ναυτιλίας και, γενικότερα, της ναυτιλιακής κοινότητας στους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι εκδηλώσεις και οι ομιλίες που έλαβαν χώρα στα πλαίσια της Παγκόσμιας Ημέρας Ναυτιλίας τόνισαν τη δυναμική που έχει η ναυτιλία, ως ο πιο αξιόπιστος και χαμηλού κόστους τρόπος μεταφοράς αγαθών, να συμβάλλει όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην καινοτομία που θα οδηγήσει σε αποδοτικές λύσεις με σκοπό την αειφόρο ανάπτυξη.

Συμπερασματικά

Ο συνδυασμός της βιώσιμης ανάπτυξης με τη ναυτιλία μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους. Εκτός από άμεσα, κατασταλτικά και ελεγκτικά κυρίως μέτρα που θέτουν αυστηρούς κανόνες για τη μείωση των εκπομπών των καυσίμων των πλοίων και την ασφαλή διαχείριση των καταλοίπων στους λιμένες, έμφαση δίνεται και στην ανάπτυξη τεχνολογιών που θα αντιμετωπίσουν ριζικά το πρόβλημα. Η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των πλοίων μέσω καινοτόμων σχεδιασμών και ο εξηλεκτρισμός τους αποτελούν προσεγγίσεις που θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα τα επόμενα χρόνια και θα θέσουν τους κανόνες και τις προϋποθέσεις της βιώσιμης ναυτιλίας σε νέα βάση.

Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς, Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων

• Πώς προωθεί ο ΟΛΠ τους στόχους για καθαρή και βιώσιμη ναυτιλία, όπως αυτές έχουν τεθεί από τις διεθνείς συμβάσεις και την ευρωπαϊκή νομοθεσία;

Η ΟΛΠ Α.Ε. αναγνωρίζοντας την μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής, την ανάγκη αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, στηρίζει και προωθεί τις επενδύσεις σε πράσινες τεχνολογίες και βιώσιμες λύσεις με στόχο την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την κοινωνική ευημερία. Η ΟΛΠ Α.Ε. είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου EcoPorts και εφαρμόζει ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Περιβαλλοντικής Ανασκόπησης PERS (Port Environmental Review System), το οποίο επικεντρώνεται στον λιμενικό τομέα.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΟΛΠ ΑΕ έχει αναπτύξει και υλοποιεί συγκεκριμένη περιβαλλοντική πολιτική, εφαρμόζει διαδικασίες και παρακολουθεί συστηματικά τις περιβαλλοντικές παραμέτρους που σχετίζονται με όλες τις δραστηριότητες, ενώ στοχεύει στη συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεών της, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, τις οδηγίες και καλές πρακτικές ESPO και με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση των φυσικών πόρων για τις μελλοντικές γενιές.

Η ΟΛΠ ΑΕ εφαρμόζει Ενιαίο Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας και Περιβάλλοντος, πιστοποιημένο σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα ISO 9001:2015 και ISO 14001:2015, και δεσμεύεται για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης και τη θέσπιση στόχων ποιότητας και περιβάλλοντος για τη διαχείριση των σημαντικών κινδύνων και ευκαιριών και των σημαντικών περιβαλλοντικών πλευρών.

Η μελλοντική περιβαλλοντική και ενεργειακή κατεύθυνση της ΟΛΠ Α.Ε. συμβαδίζει με την  αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης που στοχεύει στην μετατροπή  της Ευρώπης σε μία σύγχρονη, αποδοτική και μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οικονομία έως το 2050. Σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι η ΟΛΠ Α.Ε. έχει αναπτύξει ένα  Σχέδιο Δράσης με στόχο την σταδιακή μετατροπή της σε ένα βιώσιμο και χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος λιμένα. Το Σχέδιο Δράσης της ΟΛΠ Α.Ε. αναπτύχθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού έργου SUPAIR-Sustainable Ports in Adriatic-Ionian Region του συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος Interreg ADRION. Οι βασικοί πυλώνες του Σχεδίου Δράσης για την ΟΛΠ Α.Ε. είναι η βελτίωση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα και η βιώσιμη ενεργειακή κατανάλωση από τις  λιμενικές δραστηριότητες.

• Θεωρείτε ότι η υπάρχουσα νομοθεσία για την παράδοση των αποβλήτων των πλοίων στις λιμενικές εγκαταστάσεις είναι επαρκής ή απαιτείται να αναπτυχθεί περαιτέρω, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος εντός και εκτός λιμένων;

Η Εθνική και Ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος έχει επικεντρωθεί τα τελευταία χρόνια στην λήψη αποτελεσματικών μέτρων, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η προστασία του  περιβάλλοντος εντός και εκτός λιμένων. Στην παρούσα φάση έχει εκδοθεί η νέα Οδηγία ΕΕ 2019/883 με την οποία καταργείται η  οδηγία ΕΕ 2000/59/ΕΚ και αναμορφώνεται το πλαίσιο διαχείρισης των αποβλήτων πλοίων σχετικά με τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής  και διαχείρισης αυτών. Η εν λόγω Οδηγία αναμένεται να ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο εντός του έτους 2021.

• Στα πλαίσια της δράσης Elemedπροωθούνται υποδομές ηλεκτροδότησης των πλοίων στα λιμάνια, με την αρχή να έχει γίνει στο λιμάνι της Κυλλήνης. Είναι στα σχέδια του ΟΛΠ για τα επόμενα χρόνια μια αντίστοιχη επένδυση;

Η ΟΛΠ Α.Ε. σεβόμενη την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας αντιμετωπίζει σοβαρά τη προοπτική υλοποίησης της απαραίτητης υποδομής για την ηλεκτροδότηση των πλοίων. Η ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροδότησης θα  συμβάλει στη μείωση του λειτουργικού κόστους των πλοίων όταν θα βρίσκονται στο λιμάνι και στη μείωση των εκπομπών στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά. Η ΟΛΠ Α.Ε. μετά τη πρώτη συμμετοχή στη δράση ELEMED, η οποία συγχρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα Connecting Europe Facilities (CEF) και εξέτασε σε πιλοτικό επίπεδο την εφαρμογή ενός ηλεκτρικού πλοίου και της αντίστοιχης υποδομής ηλεκτροδότησης, συμμετέχει αυτήν την περίοδο στην επίσης συγχρηματοδοτούμενη δράση EALING. Μέσω του EALING, η ΟΛΠ Α.Ε. θα ολοκληρώσει την εκπόνηση όλων των απαραίτητων μελετών για την ανάπτυξη των υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων σε συγκεκριμένες θέσεις του επιβατικού λιμένα Πειραιά.

Φοίβη Κουντούρη, Καθηγήτρια Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών & Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Ένωσης Οικονομολόγων Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων & Συν-επικεφαλής στο Ελληνικό Δίκτυο Λύσεων για την Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (UN Sustainable DevelopmentSolutions Network)

• Πρωτοβουλία του Ελληνικού Δικτύου Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών, στο οποίο είστε συν-επικεφαλής, αποτελεί το Global Roundtable for Sustainable Shipping and Ports, το οποίο έχει ξεκινήσει τη δράση του από το Δεκέμβριο του 2019. Σε ποια κατεύθυνση πρέπει, κατά τη γνώμη σας, να κινηθεί η ευρωπαϊκή νομοθεσία τα επόμενα χρόνια, ώστε να προωθηθεί η βιώσιμη ναυτιλία;

Στόχος μας είναι να φέρουμε κοντά όλους τους φορείς που σχεδιάζουν το μέλλον της βιώσιμης ναυτιλίας, από τους ερευνητές και τους ναυπηγούς μέχρι τους πλοιοκτήτες, τα λιμάνια τον IMO και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε όλο τον κόσμο, ώστε όλοι μαζί να συν-διαμορφώσουμε τη στρατηγική για τη μετάβαση στη βιωσιμότητα, επιδιώκοντας καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα στη ναυτιλία έως το 2050. Θέλουμε να καταστήσουμε σαφές ότι όσοι καταβάλλουμε προσπάθειες για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης δεν ανταγωνιζόμαστε τη ναυτιλία. Κάθε άλλο, λαμβάνουμε ιδιαιτέρως υπόψη ότι η ναυτιλία στηρίζει το παγκόσμιο εμπόριο και δημιουργεί εκατομμύρια θέσεις εργασίας.

Από την άλλη, είναι δεδομένο ότι to 2,6% των παγκοσμίων εκπομπών σε CO2 αποδίδεται στη ναυτιλία, κάτι που συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην κλιματική αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή όχι μόνο στοιχίζει ανθρώπινες ζωές και δισεκατομμύρια κάθε χρόνο, αλλά επηρεάζει και την ίδια τη δραστηριότητα της υπερπόντιας ναυτιλίας. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τη ναυτιλία, τα λιμάνια και όλο το σύστημα της μπλε ανάπτυξης, ώστε να τους δείξουμε πώς μπορούν να χρησιμοποιούν καινοτόμες πρακτικές βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς να υπομονεύουν τον κλάδο τους. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε τεχνολογικά μονοπάτια και σχέδια χρηματοδότησης, για να υποστηριχθεί η δίκαιη μετάβαση που θα ενισχύσει την οικονομική αειφορία του ναυτιλιακού κλάδου.

• Πώς συμβάλλει η ελληνική ναυτιλία στη βιώσιμη ανάπτυξη;

H ναυτιλιακή βιομηχανία συμβάλει με ουσιαστικό τρόπο  στην επίτευξη των στόχων περί περιβαλλοντικής βιωσιμότητας που έχει θέσει ο ΟΗΕ, στο πλαίσιο των «Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας». Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η ναυτιλία έχει εξασφαλίσει έναν αξιόπιστο και χαμηλού κόστους τρόπο μεταφοράς του 90% του παγκόσμιου εμπορίου παρέχοντας τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε σημαντικά αγαθά και προϊόντα  και συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην παροχή βασικών ειδών επιβίωσης σε χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρές καταστάσεις ανέχειας.

‘Όσον αφορά στην προστασία του πλανήτη, την μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης  και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η ναυτιλία αποτελεί ήδη  την πιο αποτελεσματική μορφή εμπορικής μεταφοράς σε συνάρτηση  των  εκπομπών CO2 ανά τόνο-μίλι φορτίου που μεταφέρεται. Χαρακτηριστικά, η θαλάσσια μεταφορά διενεργεί  περίπου το 90% των παγκόσμιων εμπορευματικών μεταφορών και αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 3% των παγκόσμιων εκπομπών CO2. Η Ναυτιλία ήταν από τις πρώτες βιομηχανίες σε παγκόσμιο επίπεδο που ανέλαβε πρωτοβουλίες το 2011 μέσα από ένα παγκόσμιο ρυθμιστικό πλαίσιο των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, από την 1η Ιανουαρίου του 2020, οι εκπομπές οξειδίου του θείου από τα πλοία μειώθηκαν, με σημαντικά οφέλη για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, γεγονός που δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την ουσιαστική  δέσμευση της ναυτιλιακής βιομηχανίας και των βασικών εμπλεκόμενων μερών σε όλο το εύρος της μεταφορικής αλυσίδας.

Το έτος 2020 αφιερώνεται στη “βιώσιμη ναυτιλία για έναν βιώσιμο πλανήτη”, παρέχοντας μια ακόμα ευκαιρία στην ναυτιλιακή κοινότητα και τον ΙΜΟ να εργαστεί με συνέπεια για την επίτευξη των Στόχων  Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), όπως αυτοί υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο της 70ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2015. Οι ΣΒΑ αναφέρονται σε παγκόσμιο επίπεδο και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης τους είναι το 2030.

Ο ουσιαστικός στόχος είναι η προστασία του πλανήτη και η εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης  για όλους τους ανθρώπους, με γνώμονα  την διαμόρφωση επαρκών συνθηκών οικονομικής ανάπτυξης   χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, ο IMO έχει υιοθετήσει και εξακολουθεί να αναπτύσσει μέτρα για τη μείωση της ρύπανσης από τα πλοία, την προστασία των πολικών περιοχών, τον περιορισμό των απορριμμάτων από τα πλοία και την  ασφαλή ηλεκτρονική ανταλλαγή πληροφοριών, ώστε να ανταπεξέλθει η ναυτιλία στις προκλήσεις της ψηφιοποίησης και την ενίσχυση της δυναμικής και αξιοκρατικής συμμετοχής των γυναικών στη ναυτιλιακή κοινότητα.

Η Ελλάδα και η ελληνόκτητη ναυτιλία έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεθνή ναυτιλιακή αρένα, παραμένοντας σταθερά η πρώτη ναυτιλιακή δύναμη σε παγκόσμιο επίπεδο, και συμβάλλουν ουσιαστικά στην προσπάθεια της ευρύτερης ναυτιλιακής κοινότητας για την εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης και την πραγματοποίηση των επιμέρους στόχων αυτής.

Μέσα στα πλαίσια για την εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης, ουσιαστικός  είναι και ο ρόλος των Αλληλοασφαλιστικών Συνεταιρισμών – P&I Clubs- οι οποίοι παρέχουν στα μέλη τους, που αντιπροσωπεύουν σήμερα περισσότερο από το 90% του διεθνούς στόλου, ευρεία ασφαλιστική κάλυψη για απαιτήσεις που σχετίζονται με την αστική ευθύνη προς τρίτους, εξυπηρετώντας έτσι το διεθνές εμπόριο και παρέχοντας παράλληλα ουσιαστική προστασία στο περιβάλλον, στους ναυτικούς καθώς και στην  ευρεία ναυτιλιακή κοινότητα μέσα από την παροχή πολλαπλών υπηρεσιών για την  αποτελεσματική αντιμετώπιση, αλλά και την έγκαιρη πρόληψη πρόκλησης θαλασσίων ατυχημάτων. Το Αmerican P&I Club έχει υιοθετήσει ως βασική προτεραιότητα την εφαρμογή των στόχων βιωσιμότητας των Ηνωμένων Εθνών και τις έχει ενσωματώσει στις εσωτερικές διαδικασίες, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και τον αμέριστο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.