Η ροπή της χώρας, τόσο πολιτικά όσο και νομοθετικά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, ανεξάρτητα από τη νέα κατάσταση που διαμόρφωσε η επιρροή του Covid-19 σε κάθε επίπεδο και έκφανση της ζωής, είναι η αναζήτηση επενδυτών ανεξαρτήτως προέλευσης, με κοινό στόχο την εισροή χρήματος και την ανάπτυξη νέων και παλαιών project. Ήταν, όμως, έτοιμο το σύστημα να απευθύνει αυτό το call για εναλλακτικές επενδύσεις;
Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, φορείς και Κυβέρνηση έχουν απευθύνει την πρόσκληση για επενδύσεις σε κάθε παραγωγικό τομέα της χώρας. Αναντίρρητα, μια τέτοια προσπάθεια δε θα μπορούσε παρά να ενισχυθεί όχι μόνο πολιτικά αλλά και νομοθετικά/ρυθμιστικά, καθώς το αβέβαιο και πλήρως γραφειοκρατικό ελληνικό περιβάλλον και η ελλιπής νομοθετική παρέμβαση προς τη διαμόρφωση ενός πλαισίου πλήρως ρυθμισμένου και ελκυστικού στον υποψήφιο επενδυτή αποτελούσε αποθαρρυντικό παράγοντα.
Προτού, όμως, φτάσουμε στο σημείο αυτό και στην συνοπτική ανάλυση του νόμου 4706/2020, που αποτελεί την τελευταία προσπάθεια προσέγγισης των Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων και οριοθέτησης μιας εκ των πιο αυστηρά ρυθμιζόμενων αγορών και συστημάτων σε κάθε νομικό σύστημα χάριν και των ευρωπαϊκών οδηγιών, αυτής της Κεφαλαιαγοράς, παρακάτω θα επιχειρηθεί μια επισκόπηση του συνολικού πλαισίου, όπως αυτό διαμορφώνεται σήμερα.
Τα Funds ή άλλως, τα Αμοιβαία Κεφάλαια, ανέκαθεν έφεραν με το άκουσμα τους κάτι το μεγαλοπρεπές, το υποσχετικό και το σίγουρο, κάτι με βαθιές τσέπες και στοχεύσεις κατόπιν αλλεπάλληλων αναλύσεων ρίσκου. Είναι κοινός τόπος ότι όταν ένα Fund θέλει να επενδύσει σε ένα προϊόν ή σε μια Εταιρεία, το added value αυτών εκτοξεύεται και το ενδιαφέρον από μόνο του προκαλεί περαιτέρω ενδιαφέρον και συζήτηση, ίσως και νέες διαπραγματεύσεις με τρίτους που βλέπουν κάτι το οποίο πριν δεν ήταν ευκρινώς ορατό. Πόσο ευέλικτο είναι, όμως, το ελληνικό σύστημα για να λειτουργήσει ένα Fund;
Μια μορφή Fund στην Ελλάδα αποτελεί το Αμοιβαίο Κεφάλαιο Επιχειρηματικών Συμμετοχών κλειστού τύπου (Α.Κ.Ε.Σ.). Αυτό είναι ομάδα περιουσίας, της οποίας τα επί μέρους στοιχεία ανήκουν εξ΄ αδιαιρέτου σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα (μεριδιούχους), με αποκλειστικό σκοπό τη συμμετοχή στο κεφάλαιο άλλων επιχειρήσεων, επενδύοντας κατά κύριο λόγο σε μετοχές και ομολογίες εταιρειών μη εισηγμένων στο χρηματιστήριο. Το Α.Κ.Ε.Σ. ρυθμίζεται στο ν. 2992/2002, όπως αυτός τροποποιήθηκε το 2013 και δύναται να επενδύει σε κινητές αξίες (όπως μετοχές, ομόλογα, warrants κ.α.) και σε καταθέσεις. Ένα Α.Κ.Ε.Σ. συστήνεται ως ομάδα περιουσίας που διαιρείται σε ίσα μερίδια, με την κατάρτιση σύμβασης σύστασης και διαχείρισης που συνάπτεται μεταξύ των μεριδιούχων, ενός θεματοφύλακα και ενός διαχειριστή.
Ελάχιστο ύψος του ενεργητικού είναι τα €3.000.000 και μέγιστη διάρκεια τα 20 έτη. Η ευελιξία εδώ παρέχεται και από το ότι δεν απαιτείται άδεια λειτουργίας από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς – η οποία προκειμένου να εκδοθεί θα χρειαστεί έως και μισό έτος, με τις συνέπειες αυτού για τον κάθε επενδυτή να αποτελούν τροχοπέδη. Τέλος, επιτρέπεται η εισαγωγή των μεριδίων σε οργανωμένη αγορά ή η ένταξη προς διαπραγμάτευση σε Πολυμερή Μηχανισμό Διαπραγμάτευσης, στον ΕΝ.Α. που λειτουργεί με την εποπτεία και τους κανονισμούς του Χρηματιστηρίου Αθηνών.
Παράλληλα, στα επενδυτικά κεφάλαια κλειστού τύπου συγκαταλέγονται και οι Εταιρείες Κεφαλαίου Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Ε.Κ.Ε.Σ.). Συγκεκριμένα, η Ε.Κ.Ε.Σ ρυθμίζεται από τον απαρχαιωμένο νόμο 2367 του 1995, όπως αυτός τροποποιήθηκε με τον ν. 4141/2013 (περί επενδυτικών εργαλείων), και αποτελεί μια ανώνυμη εταιρεία με αποκλειστικό σκοπό τη συμμετοχή στο κεφάλαιο άλλων επιχειρήσεων, επενδύοντας κατά κύριο λόγο σε μετοχές και ομολογίες εταιρειών μη εισηγμένων στο χρηματιστήριο, επενδύοντας σε κινητές αξίες (μετοχές, ομόλογα, κ.α.), μερίδια Ο.Σ.Ε.Κ.Α. (Οργανισμοί Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες – θα αναλυθούν παρακάτω), καθώς και καταθέσεις. Μια Ε.Κ.Ε.Σ. συστήνεται ως μια Ελληνική Α.Ε. με βάση τον νόμο 4548/2018, η οποία είναι ειδικού σκοπού και εκδίδει ονομαστικές μετοχές λειτουργώντας ως κλειστού τύπου επενδυτικό σχήμα.
Επίσης, απαιτείται ελάχιστο ύψος μετοχικού κεφαλαίου €300.000, η φύλαξη των στοιχείων του χαρτοφυλακίου της ανατίθεται σε Θεματοφύλακα και όπως και στα Α.Κ.Ε.Σ. δεν απαιτείται άδεια λειτουργίας από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, αλλά συστήνεται με την προϋπόθεση ότι θα εισαγάγει τις μετοχές της προς διαπραγμάτευση σε Οργανωμένη Αγορά ή σε Πολυμερή Μηχανισμό Διαπραγμάτευσης (όπου πλέον απαιτείται και εποπτεία από την ΕΚ), εντός 24 μηνών από τη σύστασή της (με δυνατότητα παράτασης επιπλέον 24 μηνών). Η Εταιρεία λύεται αυτοδίκαια, αν στο ανωτέρω χρονικό διάστημα δεν εισαχθούν οι μετοχές προς διαπραγμάτευση.
Μια ιδιαίτερη και διαρκώς προτιμητέα μορφή Fund, λόγω του landscape της αγοράς ακινήτων στην Ελλάδα, είναι οι Ανώνυμες Εταιρίες Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία (Α.Ε.Ε.Α.Π.). Αποκλειστικός σκοπός του εν λόγω Fund είναι η διαχείριση χαρτοφυλακίου κινητών αξιών και ακίνητης περιουσίας, κατά την έννοια του νόμου 2778/1999. Πιο συγκεκριμένα, η Εταιρεία Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία (Α.Ε.Ε.Α.Π.) επιτρέπεται να επενδύει με τους παρακάτω περιορισμούς σε: ακίνητη περιουσία σε ποσοστό τουλάχιστον 80% του ενεργητικού της, τουλάχιστον 80% των μετοχών Α.Ε. με αποκλειστικό σκοπό την εκμετάλλευση ακινήτων, τουλάχιστον 80% των μετοχών εταιρίας συμμετοχών που επενδύει αποκλειστικά σε εκμετάλλευση ακινήτων, τουλάχιστον 25% των μετοχών εταιρίας με την οποία η Α.Ε.Ε.Α.Π. συνδέεται με σχέση μητρικής ή θυγατρικής, σκοπός της οποίας είναι η απόκτηση, διαχείριση και εκμετάλλευση ακινήτων.
Ως προς τη σύστασή αυτής, μια Α.Ε.Ε.Α.Π. συστήνεται ως μια Ελληνική Α.Ε. ειδικού σκοπού, η οποία εκδίδει ονομαστικές μετοχές, με ελάχιστο ύψος μετοχικού κεφαλαίου €25.000.000, της οποίας οι επενδύσεις σε κινητές αξίες ανατίθενται προς φύλαξη σε Θεματοφύλακα (ο οποίος λειτουργεί με βάση τον ν. 4209/2013 και τον Κανονισμό 2013/231). Το μετοχικό κεφάλαιο μπορεί να αποτελείται από εισφορές μετρητών, μέσων χρηματαγοράς, κινητών αξιών και ακινήτων. Η άδεια σύστασης δίδεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η οποία αποτελεί και την εποπτεύουσα αρχή. Απαραίτητή προϋπόθεση είναι ότι το σχήμα θα εισαγάγει τις μετοχές της προς διαπραγμάτευση σε μια Οργανωμένη Αγορά, εντός 24 μηνών από τη σύστασή της (με δυνατότητα παράτασης 24 μηνών) επί ποινή ανακλήσεως της άδειας από την Επιτροπή.
Το ανωτέρω πλαίσιο αδιαμφισβήτητα αποτελούσε μέχρι την ψήφιση του 4706/2020 για τους Οργανισμούς Εναλλακτικών Επενδύσεων (Ο.Ε.Ε), το πλέον ρυθμισμένο πλαίσιο της Κεφαλαιαγοράς. Ο εν λόγω νόμος ρύθμισε πλήρως τα Funds αυτού του είδους, ενσωματώνοντας την Οδηγία 2017/828 και εκσυγχρονίζοντας τις ισχύουσες μέχρι τότε διατάξεις. Ο Ο.Ε.Ε. είναι ομάδα περιουσίας που αποτελεί αντικείμενο διαχείρισης προς όφελος των μεριδιούχων, με ελάχιστο ύψος ενεργητικού το €1.000.000 και μπορεί να αποτελείται από κινητές αξίες, ενσώματες ή άυλες, εταιρικά μερίδια, χρηματοπιστωτικά μέσα, μετρητά, ακίνητη περιουσία, καθώς και άλλα συναφή περιουσιακά στοιχεία.
Τα περιουσιακά στοιχεία, στα οποία επενδύει ο Ο.Ε.Ε., προβλέπονται στον Κανονισμό του, οποίος καταρτίζεται από τον Διαχειριστή του, με τη σύμφωνη γνώμη του Θεματοφύλακα. Για τον Θεματοφύλακα και τη λειτουργία του ισχύουν όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, ενώ διαχειριστής του Ο.Ε.Ε. είναι μόνο αδειοδοτημένη Ανώνυμη Εταιρεία από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (η Α.Ε.Δ.Ο.Ε.Ε), με αποκλειστικό σκοπό τη διαχείριση του Ο.Ε.Ε., με βάση τον 4209/2013 και κατόπιν της ενσωμάτωσης της οδηγίας 2011/61 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με ελάχιστο κεφάλαιο τις €300.000. Όπως και οι Α.Ε.Ε.Α.Π., οι Οργανισμοί Εναλλακτικών Επενδύσεων αδειοδοτούνται και εποπτεύονται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Επιπροσθέτως, στα ανωτέρω αναφερόμενα Funds κλειστού τύπου θα πρέπει να προστεθεί και το πλαίσιο λειτουργίας των Αμοιβαίων Κεφαλαίων ανοικτού τύπου, των Οργανισμών Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες (Ο.Σ.Ε.Κ.Α.). Το Αμοιβαίο Κεφάλαιο Ο.Σ.Ε.Κ.Α. είναι ένας οργανισμός συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες, όπως ορίζεται από τις διατάξεις του νόμου 4099/2012, κατόπιν ενσωμάτωσης της οδηγίας 2009/65/ΕΚ (περί UCITS). Το Αμοιβαίο Κεφάλαιο δεν αποτελεί νομικό πρόσωπο, αλλά είναι ομάδα περιουσίας, της οποίας τα επιμέρους στοιχεία ανήκουν εξ’ αδιαιρέτου σε περισσότερους του ενός μεριδιούχους.
Οι μεριδιούχοι εκπροσωπούνται ως προς τις έννομες σχέσεις και τα δικαιώματά τους από την εταιρεία διαχείρισής του. Στην Ελλάδα, οι εν λόγω οργανισμοί λαμβάνουν τη μορφή Ανωνύμων Εταιρειών Επενδύσεων Μεταβλητού Κεφαλαίου και τους διαχειρίζεται Ανώνυμη Εταιρεία με αποκλειστικό σκοπό τη διαχείριση του Αμοιβαίου Κεφαλαίου (Α.Ε.Δ.Α.Κ.). Αποκλειστικός σκοπός του Αμοιβαίου Κεφαλαίου είναι να επενδύει συλλογικά τα κεφάλαια που συγκεντρώνει από το κοινό σε κινητές αξίες, μερίδια Ο.Σ.Ε.Κ.Α., παράγωγα χρηματοπιστωτικά μέσα και καταθέσεις και μέσα χρηματαγοράς. Όσον αφορά στο ενεργητικό του Αμοιβαίου Κεφαλαίου, αυτό διαιρείται σε ίσης αξίας ονομαστικά μερίδια, τα οποία κατόπιν αίτησης των μεριδιούχων, εξαγοράζονται ή εξοφλούνται άμεσα ή έμμεσα με στοιχεία του ενεργητικού του.
Ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου λειτουργίας των Funds ήταν η μόνη οδός, προκειμένου να αποτελέσει η Ελλάδα πόλο έλξης επενδύσεων και ανάπτυξης έργων
Εν κατακλείδι, αποτελεί γεγονός ότι η θέση των Funds, ανοικτού και κλειστού τύπου, στην Κεφαλαιαγορά και την Οργανωμένη Αγορά είναι κυρίαρχη, με αυτά να αποτελούν πυλώνα επενδύσεων. Επομένως, ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου λειτουργίας τους ήταν η μόνη οδός, προκειμένου να αποτελέσει η Ελλάδα πόλο έλξης επενδύσεων και ανάπτυξης έργων. Ορισμένα και απολύτως απαραίτητα βήματα ήδη έγιναν ως προς το να τεθεί η νομοθετική βάση, για να ανοίξει η πόρτα σύστασης και λειτουργίας των Funds με τη μορφή εναλλακτικών και συλλογικών οργανισμών επενδύσεων στην ελληνική αγορά, με τη δημιουργία και ανάπτυξη του προς επένδυση προϊόντος να αποτελεί πλέον τον ουσιαστικό στόχο του σήμερα.