Στο σύστημα διανοητικής ιδιοκτησίας της ΕΕ, οι ονομασίες προϊόντων που έχουν καταχωριστεί ως Γεωγραφικές Ενδείξεις προστατεύονται νομικά ως «οιονεί συλλογικά διακριτικά γνωρίσματα» από την απομίμηση, την κατάχρηση και την επίκληση εντός της ΕΕ και σε τρίτες χώρες. Στις 13 Απριλίου 2022 η Επιτροπή πρότεινε την επέκταση της υπάρχουσας προστασίας μέσα από ένα ενιαίο και αποκλειστικό σύστημα γεωγραφικών ενδείξεων, για τις ονομασίες των βιομηχανικών και βιοτεχνικών προϊόντων των οποίων η ποιότητα, η φήμη, ή άλλα χαρακτηριστικά συνδέονται με τη γεωγραφική καταγωγή τους εντός της Ένωσης.
Οι γεωγραφικές ενδείξεις δεν συνιστούν μία καινούρια έννοια του δικαίου. Χρησιμοποιούνται διαχρονικά από παραγωγούς, εμπόρους και καταναλωτές, δηλώνοντας την ταυτότητα των προϊόντων, ήδη πριν από τη σύναψη διεθνών Συνθηκών για την προστασία τους.
Από τη στιγμή της ενσωμάτωσής τους στο περιεχόμενο, αρχικά, Διεθνών Συμφωνιών (Συμφωνία των Παρισίων, Λισαβόνας, TRIPs), εντάσσονται στην ύλη του δικαίου βιομηχανικής ιδιοκτησίας και χαρακτηρίζονται ως «οιονεί συλλογικά διακριτικά γνωρίσματα» του τυπικού συστήματος, δεδομένου ότι επιτελούν τις ίδιες βασικές οικονομικές λειτουργίες που επιτελούν τα διακριτικά γνωρίσματα εμπορευμάτων, δηλαδή τη διαφημιστική και την εγγυητική λειτουργία από την καταχώρισή τους στο αντίστοιχο τηρούμενο μητρώο.
Η αξία των πωλήσεων ενός προϊόντος με προστατευόμενη ονομασία είναι κατά μέσο όρο διπλάσια από εκείνη ομοειδών προϊόντων χωρίς πιστοποίηση
Τα προϊόντα που φέρουν την επισήμανση γεωγραφικής ένδειξης διαθέτουν, εξ ορισμού, ιδιαίτερα ταυτοποιήσιμα χαρακτηριστικά, που οφείλονται πρωτίστως στη γεωγραφική τους προέλευση, δίδοντας έτσι σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους παραγωγούς τους. Δεδομένης της πληθώρας και πολυπλοκότητας των αμπελοοινικών, και γεωργικών προϊόντων που παράγονται και διατίθενται στο έδαφος της ΕΕ, ο τομέας της γεωργικής παραγωγής συμβάλλει καθοριστικά στην επιδιωκόμενη βιώσιμη ανάπτυξη και την ομαλή λειτουργία της κοινής αγοράς μέσα σε συνθήκες ανόθευτου ανταγωνισμού, συμβάλλοντας σημαντικά στη ζωντανή πολιτιστική και γαστρονομική της παράδοση. Το γεγονός αυτό κατέστησε επιτακτική τη δημιουργία ενός ρυθμιστικού πλαισίου της ΕΕ, παράλληλα με το υπάρχον διεθνές νομικό πλαίσιο προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων.
Στο σύστημα διανοητικής ιδιοκτησίας της ΕΕ, οι ονομασίες προϊόντων που έχουν καταχωριστεί ως ΓΕ προστατεύονται νομικά από την απομίμηση, την κατάχρηση και την επίκληση εντός της ΕΕ και σε τρίτες χώρες όπου έχει υπογραφεί ειδική συμφωνία προστασίας. Tέσσερις είναι οι Κανονισμοί της ΕΕ που συνθέτουν το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο των ΠΟΠ και ΠΓΕ. Ο Κανονισμός (ΕΕ) 1151/2012 για τα «Συστήματα ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων», αφορά αποκλειστικά γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα στενά συνδεδεμένα με την αγροτική οικονομία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα αλκοολούχα ποτά αντιπροσωπεύουν σημαντική διέξοδο για τον γεωργικό τομέα της Ένωσης, ο δεύτερος Κανονισμός (ΕΕ) 787/2019 ρυθμίζει αποκλειστικά την προστασία για τα αλκοολούχα ποτά που φέρουν ΠΓΕ όπως Cognac, Μαστίχα, Τσικουδιά, Τσίπουρο, Τεντούρα. Δεδομένης δε, της ιστορικής σημασίας τους για την ευρωπαϊκή οικονομία και της μακραίωνης παράδοσης των Ευρωπαίων παραγωγών, οι οίνοι και τα αμπελοοινικά προϊόντα τυγχάνουν ξεχωριστής ρύθμισης μέσω του Κανονισμού (ΕΕ) 1308/2013 και του ακόμη ειδικότερου Κανονισμού (ΕΕ) 251/2014 για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων των αρωματισμένων αμπελοοινικών προϊόντων.
Προβλέπεται ένα σύστημα γεωγραφικών ενδείξεων, βιομηχανικών και βιοτεχνικών προϊόντων των οποίων η ποιότητα, η φήμη, ή άλλα χαρακτηριστικά συνδέονται με τη γεωγραφική καταγωγή τους
Σήμερα η Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει Πρόταση για την αναθεώρηση του συστήματος γεωγραφικών ενδείξεων (ΓΕ) για τον οίνο, τα αλκοολούχα ποτά και τα γεωργικά προϊόντα. Με τις νέες ρυθμίσεις αναμένεται ότι θα αυξηθεί η χρήση των γεωγραφικών ενδείξεων σε ολόκληρη την Ένωση προς όφελος της αγροτικής οικονομίας, καθώς και ότι θα επιτευχθεί υψηλότερο επίπεδο προστασίας, ιδίως στο διαδίκτυο. Σκοπός είναι να διασφαλιστούν η υψηλή ποιότητα και τα υψηλά πρότυπα της ΕΕ, και να εξασφαλιστεί ότι η πολιτιστική, γαστρονομική και τοπική κληρονομιά μας διατηρείται και πιστοποιείται ως αυθεντική εντός της ΕΕ και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Κατά την πλέον πρόσφατη μελέτη σχετικά με τις γεωγραφικές ενδείξεις που δημοσιεύτηκε το 2020, η ετήσια αξία των πωλήσεων των προϊόντων που προστατεύονται με ΓΕ, ανήλθε σε 74,76 δισ. EUR ετησίως, με πάνω από το ένα πέμπτο του ποσού αυτού να προέρχεται από εξαγωγές εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Μάρτιο 2022, καταχωρίστηκαν 3.458 ονομασίες εκ των οποίων: 1.624 ονομασίες οίνων, 1.576 ονομασίες τροφίμων και γεωργικών τροφίμων και 258 ονομασίες αλκοολούχων ποτών. Σύμφωνα, μάλιστα, με τα αποτελέσματα των ίδιων ερευνών, η αξία των πωλήσεων προϊόντων που φέρουν προστατευόμενη ονομασία είναι κατά μέσο όρο διπλάσια από εκείνη ομοειδών προϊόντων χωρίς πιστοποίηση. Έτσι, διευκολύνεται η διείσδυση ποιοτικών προϊόντων με μεγάλες εξαγωγικές δυνατότητες στις διεθνείς αγορές, αλλά και η επέκταση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων επιχειρήσεων που είναι ήδη παρούσες στην αγορά.
Όλα τα παραπάνω ώθησαν για πρώτη φορά, στις 13 Απριλίου 2022, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάσει ένα πλαίσιο της ΕΕ για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας των ευρωπαϊκών βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων που βασίζονται στην πρωτοτυπία και την αυθεντικότητα των παραδοσιακών πρακτικών της περιοχής τους. Με τον τρόπο αυτό, η Επιτροπή «δικαίωσε» ουσιαστικά ένα πάγιο αίτημα των παραγωγών προϊόντων τα οποία χαίρουν διαχρονικά φήμης και κύρους στην Ευρώπη και ενίοτε σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ οι ίδιοι μέχρι σήμερα δεν απολάμβαναν κανενός είδους ενωσιακή προστασία των προϊόντων τους. Η πρόταση διασφαλίζει ότι τα παραδοσιακά βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα θα τεθούν σε ισότιμη βάση με τις προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις των γεωργικών προϊόντων με στόχο να δώσει τη δυνατότητα στους παραγωγούς να προστατεύουν, τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης, προϊόντα που συνδέονται με την περιφέρειά τους, καθώς και την παραδοσιακή τεχνογνωσία τους.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη Γνωμοδότηση της 8ης Ιουλίου της Επιτροπής, η Πρόταση του Κανονισμού προβλέπει ένα ενιαίο και αποκλειστικό σύστημα γεωγραφικών ενδείξεων, το οποίο προστατεύει τις ονομασίες των βιομηχανικών και βιοτεχνικών προϊόντων των οποίων η ποιότητα, η φήμη, ή άλλα χαρακτηριστικά συνδέονται με τη γεωγραφική καταγωγή τους.
Μέσω του συστήματος αυτού θα διασφαλίζεται ότι οι παραγωγοί που ενεργούν συλλογικά, διαθέτουν τις αναγκαίες εξουσίες και αρμοδιότητες για να διαχειρίζονται τη γεωγραφική τους ένδειξη, προκειμένου να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του καταναλωτικού κοινού για γνήσια προϊόντα με πατρογονική αξία που προκύπτουν από τη βιώσιμη παραγωγή στις τρεις διαστάσεις της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής αξίας, καθώς και για να δραστηριοποιούνται στην αγορά. Επιπλέον, ενισχύεται ο θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ των παραγωγών στην αλυσίδα εμπορίας, ενώ ταυτόχρονα οι καταναλωτές λαμβάνουν αξιόπιστες πληροφορίες και εγγύηση της γνησιότητας των εν λόγω προϊόντων και μπορούν να τα εντοπίζουν εύκολα στην αγορά, συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Περαιτέρω για τους σκοπούς του Κανονισμού ως «γεωγραφική ένδειξη» θα ορίζεται η ονομασία που ταυτοποιεί ένα βιομηχανικό ή βιοτεχνικό προϊόν:
i) ως καταγόμενο από συγκεκριμένο τόπο, περιοχή ή χώρα·
ii) του οποίου ένα συγκεκριμένο ποιοτικό χαρακτηριστικό, η φήμη, ή άλλο χαρακτηριστικό μπορεί να αποδοθεί κυρίως στη γεωγραφική του καταγωγή· και
iii) του οποίου ένα τουλάχιστον από τα στάδια της παραγωγής εκτελείται εντός της οριοθετημένης γεωγραφικής περιοχής.
Στο πλαίσιο αυτό θα καλύπτονται προϊόντα όπως το γυαλί Murano, το ύφασμα τουίντ Donegal, η πορσελάνη Limoges, τα μαχαιροπίρουνα Solingen και τα κεραμικά Boleslawiec.
Αναμένεται, συνεπώς, άμεσα η οριστική ψήφιση και υιοθέτηση από την ΕΕ ενός τόσο πρωτότυπου όσο και παραδοσιακού – στο εσωτερικό του – πλαισίου που όχι μόνον θα τονώσει την τοπική οικονομική ανάπτυξη μέσω της προστασίας της τεχνογνωσίας και της κοινής κληρονομιάς, αλλά και θα καταστήσει δυνατή την πλήρη συμβατότητα με τη διεθνή προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων. Θα παρέχεται, η δυνατότητα στους παραγωγούς καταχωρισμένων βιοτεχνικών και βιομηχανικών γεωγραφικών ενδείξεων να προστατεύουν τα προϊόντα τους σε όλες τις χώρες που έχουν υπογράψει την Πράξη της Γενεύης της Συμφωνίας της Λισαβόνας για τις ονομασίες προέλευσης και τις γεωγραφικές ενδείξεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ), στην οποία προσχώρησε η ΕΕ τον Νοέμβριο του 2019 και η οποία καλύπτει βιοτεχνικές και βιομηχανικές γεωγραφικές ενδείξεις.
