Καθώς οι ταχύτατες μεταβολές στο διεθνές οικονομικό προσκήνιο ασκούν άμεση επιρροή στην συντριπτική πλειοψηφία των σύγχρονων αγορών, οι αποκρατικοποιήσεις και οι στόχοι τους αλληλεπιδρούν άμεσα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικονομία ενός κράτους και με τις παραμέτρους που σχετίζονται με το δημοσιονομικό έλλειμμα. Στην Ελλάδα, σε μία εποχή επιτάχυνσης της υλοποίησης του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων από το ΤΑΙΠΕΔ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ήδη από την 11η έκθεση εποπτείας της ελληνικής οικονομίας του 2021, έδινε τα εύσημα στη χώρα για τη «σημαντική και ουσιαστική πρόοδο» που έχει επιτύχει.
Μεταμνημονιακή εποπτεία και στόχοι του Υπερταμείου
Σήμερα, έχοντας φτάσει στην 14η έκθεση μεταμνημονιακής εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προτείνεται πλέον η έξοδος της Ελλάδας από το Καθεστώς Ενισχυμένης Εποπτείας, στο οποίο είχε εισέλθει- μόνη στην Ευρώπη- το 2018. Όπως αναφέρει η έκθεση, η Ελλάδα έχει εκπληρώσει επιτυχώς τις περισσότερες από τις δεσμεύσεις και τις μεταρρυθμίσεις, παρά τις δύσκολες συνθήκες που προκλήθηκαν από τις οικονομικές επιπτώσεις των νέων κυμάτων της πανδημίας, καθώς και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η υλοποίηση των δεσμεύσεων έχει ως αποτέλεσμα η ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας και η χρηματοοικονομική σταθερότητα να έχουν φτάσει σε σημείο όπου ο κίνδυνος μετάδοσης μιας κρίσης σε άλλες χώρες-μέλη να έχει μειωθεί σημαντικά. Καθώς, λοιπόν, οι ελληνικές αρχές παραμένουν αφοσιωμένες στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και την ολοκλήρωση όσων εκκρεμούν, προτείνεται να μην παραταθεί η ενισχυμένη επιτήρηση. Εάν η ενισχυμένη επιτήρηση δεν παραταθεί, η εποπτεία της οικονομικής, δημοσιονομικής και χρηματοοικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα θα συνεχιστεί στο πλαίσιο της μεταμνημονιακής εποπτείας και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η παρακολούθηση των συγκεκριμένων δεσμεύσεων για την τελική δόση των μέτρων για το χρέος θα γίνει στο πλαίσιο της πρώτης μεταμνημονιακής έκθεσης εποπτείας, που θα δημοσιευτεί τον Νοέμβριο του 2022.
Ο στόχος του Υπερταμείου είναι να βελτιώσει την απόδοση μερισμάτων προς το Ελληνικό Δημόσιο κατά 60% την τριετία 2022-2024 και να επιτύχει αύξηση της καθαρής αξίας των περιουσιακών στοιχείων κατά 15% έως το 2024. Αυτό προβλέπει το στρατηγικό σχέδιο του Υπερταμείου που παρουσίασε η διοίκηση του ομίλου υπό τον τίτλο «ΥΠΕΡαξία για την οικονομία, το περιβάλλον και τους πολίτες». Αξίζει να σημειωθεί πως το Υπερταμείο, μέσω των θυγατρικών του, απασχολεί περισσότερους από 31.000 εργαζόμενους, ενώ η αξία των περιουσιακών στοιχείων που διαχειρίζεται υπερβαίνει τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ.
Παράλληλα, το Υπερταμείο μετατρέπεται σε ενεργό μέτοχο, πραγματοποιώντας επενδύσεις της τάξης των 50 εκατ. ευρώ έως το 2024, ενώ σχεδιάζει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις των δημοσίων επιχειρήσεων στις οποίες συμμετέχει. Παράλληλα επιδιώκει να εξορθολογήσει τα λειτουργικά έξοδα και να σταθεροποιήσει την κερδοφορία όλου του Ομίλου σε ποσοστό πάνω από 30%. Τέλος, η συνολική συνεισφορά στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων αναμένεται να ανέλθει στα 85 εκατ. ευρώ.
Αναλυτικά οι δείκτες απόδοσης του Υπερταμείου – που είναι συνδεδεμένοι άρρηκτα με την οικονομία, το περιβάλλον και τους πολίτες αφορούν: για την οικονομία, στην αύξηση της καθαρής αξίας των περιουσιακών στοιχείων κατά +15%, για το περιβάλλον στη μείωση εκπομπών άνθρακα κατά -15% και για τους πολίτες στην αύξηση της εμπιστοσύνης των πολιτών κατά +40% από τις τιμές βάσης του 2021.
Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων
Με αμείωτους ρυθμούς προχωρά το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων που έχει ανακοινώσει το ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο και είναι θυγατρική εταιρεία του Υπερταμείου. Συγκεκριμένα, όπως έχει ανακοινωθεί, μέσα στον επόμενο μήνα θα προχωρήσει η διαδικασία αποκρατικοποίησης των λιμένων της Αλεξανδρούπολης και της Ηγουμενίτσας. Ως προς τα αεροδρόμια, έχει ξεκινήσει η διαδικασία διαγωνισμού για το αεροδρόμιο της Καλαμάτας, ενώ εξετάζεται η βέλτιστη δυνατή λύση για την αξιοποίηση των υπολοίπων 22 αεροδρομίων, που κατά πάσα πιθανότητα θα αξιοποιηθούν με το μορφή «πακέτου».
Όσον αφορά την Εγνατία Οδό, η διαδικασία βρίσκεται στη φάση της ολοκλήρωσης των χρηματοδοτικών και κατασκευαστικών συμφωνιών και κατάθεσής τους μαζί με τα υπόλοιπα έγγραφα του διαγωνισμού στο Ελεγκτικό Συνέδριο για έλεγχο, προκειμένου να προχωρήσουν οι διαδικασίες για την υπογραφή της Σύμβασης Παραχώρησης. Ως προς τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, η συνεχιζόμενη ανάκαμψη της επιβατικής κίνησης σε συνδυασμό με την απρόσκοπτη λειτουργία του αεροδρομίου, οδηγεί στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης των εναλλακτικών σεναρίων αξιοποίησης της μετοχικής συμμετοχής στην εταιρεία παραχώρησης. Όσον αφορά την Αττική Οδό, στόχος είναι ο διαγωνισμός να «βγει» στον αέρα στις αρχές του 2023, με τη σχετική σύμβαση να ολοκληρώνεται αμέσως μετά το καλοκαίρι. Σε κάθε περίπτωση, το έργο έχει ξεκινήσει έγκαιρα ώστε η διαδικασία του διαγωνισμού να έχει ολοκληρωθεί πριν τη λήξη της τρέχουσας συμφωνίας παραχώρησης, προκειμένου να μην υπάρχουν καθυστερήσεις. Επιπλέον, το Υπερταμείο σχεδιάζει την αποτίμηση των ακινήτων της θυγατρικής του ΕΤΑΔ, αρχής γενομένης με ένα πιλοτικό πακέτο 1.000 ακινήτων ώστε εν συνεχεία να αξιοποιήσει την ακίνητη περιουσία του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Την ίδια στιγμή, το σύνολο της κυβερνητικής πλειοψηφίας ενέκρινε τις ρυθμίσεις που προβλέπουν την αποκρατικοποίηση της ΛΑΡΚΟ. Συγκεκριμένα, στην ονομαστική ψηφοφορία επί της επίμαχης τροπολογίας επί του νομοσχεδίου του υπουργείου Οικονομικών, θετικά ψήφισαν οι 157 βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας ενώ η αντιπολίτευση (147 βουλευτές) είπαν «όχι».
Ανεξάρτητη Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης – Κεντρικό Μητρώο πιστώσεων
Οι τιθέμενες διατάξεις του πολυνομοσχεδίου του υπουργείου Οικονομικών που κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή, φέρεται να επικαιροποιούν και να εκσυγχρονίζουν το νομοθετικό πλαίσιο για την οργάνωση, τη διοίκηση και τη λειτουργία των ανωνύμων εταιρειών του Δημοσίου και των λοιπών θυγατρικών της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας ανωνύμων εταιρειών. Παράλληλα, εισάγονται σημαντικές καινοτομίες, όπως η σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης και η σύσταση του Κεντρικού Μητρώου Πιστώσεων. Βασικός σκοπός της Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης είναι η βελτίωση και επιτάχυνση της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας φυσικών και νομικών προσώπων. Βασικό της έργο είναι η συλλογή και αξιολόγηση πρωτογενών πληροφοριών του δημοσίου και τραπεζικού τομέα και ο υπολογισμός της πιθανότητας αθέτησης πληρωμής για φυσικά και νομικά πρόσωπα. Έτσι, κάθε ενδιαφερόμενος πολίτης, επιχείρηση και φορέας δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα θα μπορεί κατόπιν αιτήσεως του, να λαμβάνει δωρεάν από την Αρχή την πιστοληπτική του βαθμολόγηση, η οποία θα αποτελεί τη βάση για ευκαιρίες νέας χρηματοδότησης.
Βασικό έργο της Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης είναι η συλλογή και αξιολόγηση πρωτογενών πληροφοριών του δημοσίου και τραπεζικού τομέα και ο υπολογισμός της πιθανότητας αθέτησης πληρωμής για φυσικά και νομικά πρόσωπα
Το Κεντρικό Μητρώο Πιστώσεων από την άλλη, αποτελεί κύριο μεταρρυθμιστικό έργο του υπουργείου Οικονομικών, που εντάσσεται στον 4ο Πυλώνα του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμός της οικονομίας», με στόχο την ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού τομέα και των κεφαλαιαγορών και αποτελεί πληροφοριακό σύστημα, που θα ανήκει και θα τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος. Το Μητρώο θα καταγράφει σε αναλυτική βάση το ιστορικό πληρωμών, τα είδη των παρεχόμενων εξασφαλίσεων, ή κάθε άλλη πληροφορία που σχετίζεται με κάθε μορφή πίστωσης προς φυσικά ή νομικά πρόσωπα, από πιστωτικά και εν γένει χρηματοδοτικά ιδρύματα. Η δημιουργία Κεντρικού Μητρώου είναι το πρώτο εθνικό σύστημα αρχειοθέτησης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και αποτελεί βέλτιστη διεθνή πρακτική, η οποία έχει υιοθετηθεί από την πλειοψηφία των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα στοιχεία του Μητρώου θα είναι διαθέσιμα στους πιστοδοτούμενους και στους πιστωτές, μετά από αίτησή τους με ηλεκτρονικό τρόπο, μέσω των πιστωτικών εκθέσεων. Οι πιστωτές θα χρησιμοποιούν τις πιστωτικές εκθέσεις για την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των δυνητικών δανειοληπτών. Το Κεντρικό Μητρώο θα είναι συμπληρωματικό και σε πλήρη εναρμόνιση και σχέση διαλειτουργικότητας με το Μητρώο Παρακολούθησης του Ιδιωτικού Χρέους, την Ανεξάρτητη Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης και το υφιστάμενο σύστημα επεξεργασίας δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς, της Τειρεσίας ΑΕ. Επίσης, για τις ανάγκες διασταύρωσης και επιβεβαίωσης της ακρίβειας των πληροφοριών, ταυτοποίησης και των γενικών πληροφοριών, όπως αυτές ορίζονται στο νομοσχέδιο, το μητρώο θα μπορεί να προσφεύγει στα πληροφοριακά συστήματα της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων του Γενικού Εμπορικού Μητρώου, καθώς και στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ.
Αποκρατικοποιήσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τουλάχιστον για το ορατό μέλλον, στην πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ, οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν ακόμα πολλές προοπτικές εξέλιξης λόγω της παρουσίας ενός αρκετά εκτεταμένου ακόμα δημόσιου τομέα. Οι συνθήκες των οικονομιών και των αγορών φαίνεται να συντελούν στην υιοθέτηση ενός μικτού μοντέλου δημόσιας και ιδιωτικής επιχείρησης, παρά του μοντέλου της καθαρά ιδιωτικοποιημένης επιχείρησης, δεδομένης της ανάγκης εκπλήρωσης μη οικονομικών στόχων με την άμβλυνση των αρνητικών εξωγενειών (negative externalities), γεγονός που προϋποθέτει ένα σαφώς ορισμένο και αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο.
Ένας ιδιότυπος «προστατευτισμός» έχει αρχίσει να αναδύεται στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με θεαματική στροφή προς τις δημόσιες επενδύσεις για τη βελτίωση των ευρωπαϊκών υποδομών
Παρά την αναντίρρητη τάση για απε-λευθέρωση των αγορών, ένας ιδιότυπος «προστατευτισμός» έχει αρχίσει να αναδύεται στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με θεαματική στροφή προς τις δημόσιες επενδύσεις για τη βελτίωση των ευρωπαϊκών υποδομών, εν μέσω της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας που έχει φέρει πολύ κοντά στην ύφεση όλες τις μεγάλες οικονομίες και με αιτιάσεις κατά του Συμφώνου Σταθερότητας. Τέλος, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ο προβληματισμός για την εκχώρηση στρατηγικών τομέων της οικονομίας στον ιδιωτικό τομέα, όταν μάλιστα πολλές φορές τα αποτελέσματα είναι άκρως αμφίσημα και δεν διακυβεύονται μόνο οικονομικά, αλλά και μείζονα κοινωνικά αγαθά.
Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι προφανές ότι η ιδιωτικοποίηση δεν αποτελεί συμβατική υποχρέωση της χώρας έναντι της Ε.Ε., αλλά εναπόκειται στην ευχέρεια του ελληνικού κράτους, η δε σχέση της με την αναδιάρθρωση δεν είναι τόσο μονοσήμαντη όσο ενδεχομένως προσλαμβάνεται. Η έκβαση της πολιτικής ιδιωτικοποιήσεων εξαρτάται, τελικά, από το ευρύτερο συστημικό περιβάλλον εντός του οποίου επιχειρείται η υλοποίησή της. Το εν λόγω περιβάλλον συγκροτείται από τη λειτουργία των αγορών, τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς και τις θεσμικές αποκρυσταλλώσεις, τη δυναμική της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης και τη στρατηγική των ομάδων που τη δρομολογούν, τον ηγεμονικό δηλαδή πυρήνα που χαράζει και υλοποιεί την κρατική πολιτική.
