Την επαύριον της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας, παρατηρείται έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον σε όλους τους τομείς της οικονομίας και των υποδομών, με τη χώρα να δίνει έμφαση στην εξωστρέφεια, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, αναπτύσσονται ποικίλα χρηματοδοτικά εργαλεία για την υλοποίηση νέων επενδύσεων που πρόκειται να ενισχύσουν την ανάπτυξη κρίσιμων τομέων.
Oι κατηγορίες των χρηματοδοτικών εργαλείων που έχουν θεσπιστεί τα τελευταία τρία χρόνια είναι ποικίλες, έτσι ώστε να καλύψουν διαφορετικές ανάγκες και μεγέθη επιχειρήσεων. Κοινό τους σημείο, ωστόσο, είναι ότι επικεντρώνονται στην προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού, της πράσινης μετάβασης αλλά και στη γενικότερη βελτίωση των υποδομών και της καινοτομίας στη χώρα.
Αναπτυξιακός Νόμος 4887/2022
Ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος (4887/2022) δίνει έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη μέσω της χορήγησης κινήτρων σε συγκεκριμένους κλάδους. Οι βασικότεροι πυλώνες που συνιστούν την επιλογή των επιχορηγούμενων επιχειρήσεων είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων, η πράσινη μετάβαση και η στήριξη της καινοτομίας. Η γενικότερη στόχευση του ν. 4887/2022 είναι να δώσει ευκαιρίες για ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων, να επιταχύνει τις διαδικασίες έγκρισης των επενδυτικών σχεδίων, να εξασφαλίσει ρευστότητα για τις επιχειρήσεις και να χρηματοδοτήσει (ακόμα και στο σύνολό τους) επενδυτικά σχέδια που συμβάλλουν στην οικονομική, κοινωνική και επιχειρησιακή ανάπτυξη της χώρας.
Οι μορφές ενίσχυσης μπορεί να είναι η φορολογική απαλλαγή, η επιχορήγηση για δαπάνες επενδυτικού σχεδίου, η επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης για την απόκτηση εξοπλισμού, η επιδότηση μισθολογικού κόστους καθώς και η χρηματοδότηση του επιχειρηματικού κινδύνου. Πρόκειται για ενισχύσεις που ξεκινούν από 15% και μπορούν να φτάσουν ακόμα και το 100% για πολύ μικρές επιχειρήσεις σε συγκεκριμένες περιοχές.
Τα καθεστώτα ενίσχυσης είναι δεκατρία και αφορούν τη μεταποίηση και την εφοδιαστική αλυσίδα, τον τουρισμό (τουριστικές επενδύσεις και εναλλακτικές μορφές τουρισμού), τις μεγάλες επενδύσεις, την έρευνα και την καινοτομία, την επιχειρηματική εξωστρέφεια, τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση, το νέο επιχειρείν, την περιβαλλοντική αναβάθμιση των επιχειρήσεων, τον τεχνολογικό τους μετασχηματισμό, την πρωτογενή παραγωγή, την επιχειρηματικότητα 360ο και τις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας.
Αυτή τη στιγμή είναι ενεργά τα καθεστώτα της ενίσχυσης τουριστικών επενδύσεων και της μεταποίησης και εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ έχουν προκηρυχθεί και ολοκληρωθεί οι ενισχύσεις στην πρωτογενή παραγωγή και την επιχειρηματικότητα 360º.
Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 εγκρίθηκε στις 13 Ιουλίου 2021 από το Συμβούλιο Οικονομικών Δημοσιονομικών Θεμάτων της ΕΕ. Πρόκειται για σχέδιο που περιλαμβάνει 106 επενδύσεις και 68 μεταρρυθμίσεις, κατανεμημένες σε 4 πυλώνες και συγκεντρώνει 31,16 δισ. ευρώ, εκ των οποίων ευρωπαϊκοί πόροι 30,5 δισ. ευρώ (18,43 δισ. ευρώ ενισχύσεις και 12,73 δισ. ευρώ δάνεια), για να κινητοποιήσει 60 δισ. ευρώ συνολικές επενδύσεις στη χώρα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Αν και το συγκεκριμένο σχέδιο ξεκίνησε αρχικά με στόχο να περιορίσει τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας, εξελίχθηκε σε ένα συνολικό σχέδιο που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των υπαρχόντων παραγωγικών και επενδυτικών κενών, την ενίσχυση της ανάπτυξης, τη δημιουργία νέων και ποιοτικών θέσεων εργασίας και την αύξηση του ΑΕΠ.
Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καλύπτουν έως και το 50% του επενδυτικού σχεδίου και προσανατολίζονται και αυτά στη στήριξη σχεδίων που σχετίζονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την πράσινη μετάβαση, την επιχειρηματική εξωστρέφεια, την καινοτομία και την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας μέσω εξαγορών και συνεργασιών. Έτσι, χρηματοδοτούνται επενδύσεις με ένα πλέγμα κεφαλαίων, καθώς το 50% κατά το μέγιστο προέρχεται από το Ταμείο και τα υπόλοιπο ποσό καλύπτεται από ιδιωτικά κεφάλαια και δάνεια συγχρηματοδότησης από τις συμβεβλημένες εμπορικές τράπεζες.
Η στόχευση του ν. 4887/2022 είναι να επιταχύνει τις διαδικασίες έγκρισης των επενδυτικών σχεδίων και να εξασφαλίσει ρευστότητα για τις επιχειρήσεις
Τα Προγράμματα ΕΣΠΑ 2021 – 2027
Τα νέα προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027 αναμένεται να αποτελέσουν ισχυρά εργαλεία για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τα επόμενα χρόνια. Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται στα 26,2 δισ. ευρώ, ενώ το βασικό χαρακτηριστικό του νέου ΕΣΠΑ είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσκλήσεις αλλά μεγάλες προσκλήσεις οριζόντιου χαρακτήρα, έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα ταυτόχρονης πρόσβασης στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων από διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας.
Οι πόροι κατανέμονται με συγκεκριμένα ποσοστά ανά συγκεκριμένη δράση, ήτοι 20% για δράσεις που στοχεύουν σε «πιο έξυπνη» Ελλάδα, 27% για δράσεις για «πιο πράσινη» Ελλάδα, 8% για «πιο διασυνδεδεμένη» Ελλάδα, 30% για «πιο κοινωνική» Ελλάδα, 6% για Ελλάδα «πιο κοντά στους πολίτες της» και 7% για τη δίκαιη μετάβαση των περιοχών μετά την απολιγνιτοποίηση.
Ο πρώτος πυλώνας αφορά την ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας με την παροχή κινήτρων για αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων και νέων ιδεών από υφιστάμενες και νεοφυείς επιχειρήσεις, αλλά και την έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Αυτός θα επιτευχθεί μέσω της ενίσχυσης των παραγωγικών επενδύσεων σε αυτόν, τη διασύνδεση των επιχειρήσεων και την υποστήριξη του δημοσίου τομέα για παροχή ψηφιακών υπηρεσιών.
Ο δεύτερος πυλώνας στοχεύει στη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών κινδύνων, τη διαχείριση των αποβλήτων καθώς και την προστασία και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων.
Ο τρίτος πυλώνας δίνει έμφαση στη διασύνδεση των οδικών, εναέριων, θαλάσσιων και σιδηροδρομικών μεταφορών, αλλά και στην ισότιμη πρόσβαση σε άτομα μειωμένης κινητικότητας. Από την άλλη, ο τέταρτος πυλώνας υιοθετεί δράσεις για τη βελτίωση των συνθηκών και τύπων απασχόλησης του ανθρώπινου δυναμικού, την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και της υγειονομικής περίθαλψης καθώς και την ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Η βιώσιμη ανάπτυξη για τη διασφάλιση ποιοτικών συνθηκών διαβίωσης και οι παρεμβάσεις στις αστικές αλλά και τις αγροτικές και νησιωτικές περιοχές συνιστούν τον πέμπτο πυλώνα για ένα κράτος που είναι πιο κοντά στους πολίτες του. Ο ειδικός στόχος της δίκαιης μετάβασης για τις λιγνιτικές περιοχές περιλαμβάνει δράσεις για καθαρή ενέργεια, έξυπνη αγροτική παραγωγή, βιώσιμο τουρισμό και ανάπτυξη της βιομηχανίας και του εμπορίου.
Ενίσχυση των στρατηγικών επενδύσεων
Στρατηγικές είναι οι επενδύσεις που χαρακτηρίζονται από τέτοια βαρύτητα για την τοπική ή την εθνική οικονομία που έχουν θετικές συνέπειες στην απασχόληση, την παραγωγική ανασυγκρότηση και το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Τέτοιου επιπέδου επενδύσεις απαιτούσαν ενιαίο και σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο, έτσι ώστε να απλοποιηθούν και επιταχυνθούν οι διαδικασίες αξιολόγησης, έγκρισης και υλοποίησης και να ενισχυθεί η ασφάλεια των στρατηγικών επενδυτών. Πλέον, το εν λόγω νομοθετικό πλαίσιο αποτελείται από τον ν. 4864/2021, ο οποίος παρέχει συγκεκριμένα κίνητρα ανά κατηγορία.
Το σχέδιο Ελλάδα 2.0 φιλοδοξεί να κινητοποιήσει συνολικές επενδύσεις 60 δισ. ευρώ
Για να υλοποιηθεί η στρατηγική επένδυση μέσω του νόμου αυτού, θα πρέπει ο ενδιαφερόμενος φορέας να υποβάλει αίτηση προς την «Ελληνική Εταιρεία Επενδύσεων και Εξωτερικού Εμπορίου Α.Ε.» (Enterprise Greece), ώστε το επενδυτικό του σχέδιο να χαρακτηριστεί στρατηγική επένδυση και να ενταχθεί σε μία από τις κατηγορίες του άρθρου 2 του ν. 4864/2021.
Τα κίνητρα που παρέχονται είναι τα εξής:
- Ταχεία αδειοδότηση: Το κίνητρο της ταχείας αδειοδότησης αφορά στην επιτάχυνση της έκδοσης των απαιτούμενων αδειών ή εγκρίσεων για την εκτέλεση των έργων και τη λειτουργία της στρατηγικής επένδυσης, συμπεριλαμβανομένων των χωροταξικών αδειών. Ειδικότερα, ορίζεται προθεσμία 45 ημερών από την ημερομηνία υποβολής του φακέλου για την έκδοση της αιτούμενης άδειας.
- Χωροθέτηση: Για την πραγματοποίηση στρατηγικών επενδύσεων, το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων δύναται να καταρτίζει Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων, ορίζοντας μέγιστα όρια συντελεστών δόμησης και ποσοστών κάλυψης ανά τομέα δραστηριότητας.
- Φορολογικά κίνητρα: Οι επενδύσεις που εντάσσονται στο πλαίσιο του ν. 4864/2021 δύνανται να λάβουν φορολογικά κίνητρα, όπως σταθεροποίηση του φορολογικού συντελεστή εισοδήματος για διάστημα έως 12 έτη από την ολοκλήρωση της επένδυσης, απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος και επιτάχυνση των φορολογικών αποσβέσεων των παγίων, που αξιοποιούνται στην επένδυση.
- Ενίσχυση δαπανών: Οι ενισχύσεις με τη μορφή επιχορήγησης συνίστανται στην παροχή χρηματικού ποσού για την κάλυψη τμήματος των ενισχυόμενων δαπανών και προσδιορίζονται ως ποσοστό επί αυτών. Οι επιλέξιμες δαπάνες αφορούν την πρόσληψη εργαζομένων σε μειονεκτική θέση, έργα Έρευνας & Ανάπτυξης, επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης και κόστους δημιουργούμενης απασχόλησης.
Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα
Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ) έχει ως κύρια λειτουργία τη συμβολή της στην πρόσβαση των επιχειρήσεων στην τραπεζική χρηματοδότηση, αντιμετωπίζοντας τις δυσλειτουργίες της αγοράς και ενθαρρύνοντας τις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, διαχειριζόμενη δάνεια που ξεπερνούν τα 8 δισ. ευρώ. Στη δραστηριοποίηση της ΕΑΤ εμπίπτει τόσο ο σχεδιασμός χρηματοδοτικών εργαλείων για τη βέλτιστη διοχέτευση εθνικών και διεθνών κονδυλίων όσο και η προσέλκυση κεφαλαίων στη χώρα.
Το νέο ΕΣΠΑ προκηρύσσει προσκλήσεις οριζόντιου χαρακτήρα, έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα ταυτόχρονης πρόσβασης στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων από διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας
Έτσι, αποτελεί ουσιαστικά τον πόλο έλξης διεθνών χρηματοδοτικών οργανισμών, διασυνδέοντάς τους με τις ελληνικές επιχειρήσεις. Περαιτέρω, η ΕΑΤ διαχειρίζεται και συγκεκριμένα χαρτοφυλάκια, τα οποία συγχρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους, όπως το Ταμείο Επιχειρηματικότητας Ι και ΙΙ, το Equifund και το Ταμείο Αγροτικής Επιχειρηματικότητας.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα των διευκολύνσεων που παρέχει η ΕΑΤ είναι τα πράσινα συγχρηματοδοτούμενα δάνεια, τα δάνεια ψηφιακής αναβάθμισης και τα δάνεια ρευστότητας των επιχειρήσεων. Πρόκειται για ενισχύσεις κυρίως προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όπου σημαντικό μέρος του παρεχόμενου δανείου (40%) είναι άτοκο και το υπόλοιπο με ευνοϊκό επιτόκιο μέσω συνεργασίας με πιστωτικά ιδρύματα. Αν και ο προϋπολογισμός τέτοιων προγραμμάτων είναι χαμηλός και εξαντλείται σχετικά σύντομα, προκηρύσσονται σε τακτική βάση προσκλήσεις ενδιαφέροντος, με έμφαση στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον.
