Συζητήσαμε με την Αλεξία Τροκούδη για τις προτεραιότητες του Ομίλου HELLENiQ ENERGY στο πεδίο της ενεργειακής μετάβασης, τις προκλήσεις και τον ρόλο του νομικού τμήματος κατά την υλοποίηση του έργου της εξαγοράς και αδειοδότησης του μεγαλύτερου Φωτοβολταϊκού Πάρκου στην Κοζάνη για την ΕΛΠΕ Ανανεώσιμες ΑΕ, καθώς και τη σημασία καθορισμού συγκεκριμένων στόχων προς επίτευξη.
- Πείτε μας δυο λόγια για εσάς και την επαγγελματική σας πορεία. Τι είναι αυτό που σας προσέλκυσε ως νομικό στον χώρο της ενέργειας;
Σπούδασα στη Νομική των Αθηνών και έλαβα το πρώτο μου μεταπτυχιακό στο Εμπορικό και Τραπεζικό Δίκαιο στο Bristol της Μεγάλης Βρετανίας. Ξεκίνησα ως νέα δικηγόρος κάνοντας την πρακτική μου μέσα από την ελεύθερη δικηγορία σε δικηγορικά γραφεία ασκώντας σε υποθέσεις εταιρικού και γενικώς εμπορικού δικαίου, ενώ ταυτόχρονα είχα συνεργασία με τράπεζα και, στη συνέχεια, με εταιρεία τηλεπικοινωνιών. Αυτή η πολυποίκιλη άσκηση δικηγορίας μου έδωσε την εμπειρία του αστικού και εμπορικού δικαίου που θεωρώ ότι ένας πρακτικός δικηγόρος πρέπει να έχει. Παράλληλα, η ενασχόλησή μου με τον τραπεζικό κλάδο και τις τηλεπικοινωνίες μου έδωσε την ευκαιρία να εξοικειωθώ με τον ειδικό δικαιϊκό χώρο της «ρύθμισης». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, όταν το 2000 η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), προκήρυξε θέσεις δικηγόρων για να την υποστηρίξουν στη διαμόρφωση του πλαισίου της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας και της «ρύθμισης» της μονοπωλιακής αγοράς, αυτό να παρακινήσει έντονα το επαγγελματικό μου ενδιαφέρον, να υποβάλλω τα χαρτιά μου και τελικώς να επιλεγώ για να υποστηρίξω τη ΡΑΕ από τη σύστασή της. Η εμβάθυνση και η εξειδίκευση στο ευρωπαϊκό δίκαιο της ενέργειας, η εξ αρχής επεξεργασία των πρώτων νομοθετικών κειμένων για την απελευθέρωση, η συγγραφή των Κανονισμών και Κωδίκων για την αγορά του ηλεκτρισμού, φυσικού αερίου και ανανεώσιμων πηγών σε ομάδες που αποτελούνταν από μηχανικούς, οικονομολόγους και νομικούς, αλλά και επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων ήταν μία επίπονη και πολύ-παραγοντική εργασία που μου έδωσε σύντομα και τη θέση της Επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας του Ρυθμιστή. Η συνεργασία με τους stakeholders της ελληνικής αγοράς, τους λοιπούς ευρωπαίους «παίκτες», την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα τα σχετικά fora αποτελεί μια μοναδική εμπειρία που σχημάτισαν στο μυαλό μου τη «μεγάλη εικόνα» της Ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς και ρύθμισης.
Μας απασχολεί η νομική διάσταση της διερεύνησης έργων νέων τεχνολογιών (μπλε και πράσινο υδρογόνο) που θα μειώσουν το ανθρακικό αποτύπωμα του Ομίλου HELLENiQ ENERGY
Η μετάβασή μου στον μεγάλο ενεργειακό Όμιλο της HELLENiQ ENERGY μου έχει δώσει την ευκαιρία να εφαρμόσω τις γνώσεις που προανέφερα, τόσο στον εν γένει κλάδο της ρύθμισης που αφορά όλες τις εταιρείες του Ομίλου, αλλά και στους ειδικότερους τομείς του ηλεκτρισμού, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του φυσικού αερίου. Ειλικρινά θέλω να ευχαριστήσω τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας κ. Ανδρέα Σιάμισιη, ο οποίος με παρακίνησε και με υποστήριξε στο να αποκτήσω έτι περαιτέρω τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, παρακολουθώντας μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη διοίκηση επιχειρήσεων και στο energy management στο ALBA. Και φυσικά δεν μπορώ να μην ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον κ. Ιωάννη Αψούρη, Γενικό Διευθυντή Νομικών Υπηρεσιών Ομίλου για την υποστήριξή του από την πρώτη μέρα μου στον Όμιλο, την άριστη συνεργασία, την καθοδήγηση, και την αλληλοϋποστήριξη που υπάρχει μεταξύ μας, μια επαγγελματική σχέση που ως έχει θεμέλιο τον αμοιβαίο σεβασμό.
- Ποιες είναι οι κυριότερες ιδιαιτερότητες στο κανονιστικό πλαίσιο των ΑΠΕ που απασχόλησαν το νομικό σας τμήμα τους τελευταίους μήνες;
Θα ξεκινήσω λέγοντας ότι το «μότο» μου είναι να μπορούμε να μετατρέπουμε κάθε ρυθμιστική ιδιαιτερότητα σε σύννομη επιχειρηματική ευκαιρία. Έτσι, μέσα στο πλαίσιο της σοφής απόφασης της Πολιτείας να συμβαδίσει με την ΕΕ τάχιστα στην ενεργειακή μετάβαση, κύριος πυλώνας της οποίας είναι η αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ, και προς υλοποίηση της φιλόδοξης απόφασης του Ομίλου HELLENiQ ENERGY να διαθέτει το 2030 άνω των 2 GW έργων σε λειτουργία, κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα η νομική μας υπηρεσία, συνέβαλε σημαντικά –στο μέτρο που της αναλογούσε– στις επιτυχείς εξαγορές φωτοβολταϊκών και αιολικών έργων ΑΠΕ από τον Όμιλο HELLENiQ ENERGY. Πιο συγκεκριμένα, ο Όμιλος HELLENiQ ENERGY στα τέλη του 2021 εξαγόρασε δύο εν λειτουργία αιολικά πάρκα στην Εύβοια εγκατεστημένης ισχύος περί των 38 MW, και στις αρχές του 2022 απέκτησε εν λειτουργία φ/β πάρκα στην περιοχή της Βοιωτίας ισχύος 16 MW. Παράλληλα, κατέχει χαρτοφυλάκιο άνω των 2 GW σε έργα ΑΠΕ σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, το οποίο εμπλούτισε πρόσφατα με την εξαγορά εταιρείας που έχει αδειοδοτηθεί για την ανάπτυξη 300 MW περίπου στην περιοχή της Φλώρινας. Τα ανωτέρω έλαβαν χώρα εντός διαστήματος περίπου έξι (6) μηνών, κατά το οποίο η νομική μας διεύθυνση – σε συνεργασία με τα στελέχη της ΕΛΠΕ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ΑΕ, τις οικονομικές και φορολογικές διευθύνσεις του Ομίλου, ανταποκρίθηκε με αρτιότητα και αμεσότητα υποστηρίζοντας νομικά τις εξαγορές, οι οποίες παρουσίαζαν διαφορετικού είδους προκλήσεις και σύνθετα προς επίλυση ζητήματα. Την ίδια περίοδο έχουμε υποστηρίξει νομικά τις στενές διαπραγματεύσεις της εταιρείας με μεγάλους ομίλους του εξωτερικού προκειμένου να ευρεθεί ο εταίρος με τον οποίο θα συνεργαστούμε στον χώρο των παράκτιων αιολικών πάρκων, το νομικό πλαίσιο των οποίων στην Ελλάδα αναμένεται να διαμορφωθεί στο πολύ άμεσο μέλλον. Παράλληλα, μας απασχολεί η νομική διάσταση της διερεύνησης έργων νέων τεχνολογιών (μπλε και πράσινο υδρογόνο) που θα μειώσουν το ανθρακικό αποτύπωμα του Ομίλου της HELLENiQ ENERGY, καθώς και όλα τα νομικά θέματα της ανάπτυξης και λειτουργίας της δραστηριοποίησης του Ομίλου στην ηλεκτροκίνηση, η οποία ως τομέας αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για όλο το φάσμα της ελληνικής οικονομίας.
Ο ρόλος των δικηγόρων δεν είναι μόνο η σύνταξη των κειμένων στη βάση μιας τετελεσμένης εμπορικής συμφωνίας και η, στη συνέχεια, εμπλοκή τους σε τυχόν δικαστικές ή διαιτητικές διενέξεις
Είχαμε συνεισφορά στη δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο της δεύτερης φάσης της αδειοδότησης και της αποθήκευσης ενέργειας, η θέσπιση του οποίου αποτελεί -θέλω να πιστεύω- αίτημα όλης της αγοράς, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούμε και όλες τις εξελίξεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ενέργειας [ενδεικτικά RePower, αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας (CEEAG)], στον βαθμό που αφορούν όλες τις δραστηριότητες του Ομίλου της HELLENiQ ENERGY και ιδιαίτερα τον τομέα των ΑΠΕ και των νέων τεχνολογιών, προκειμένου να είμαστε κάθε φορά σε θέση να απαντήσουμε στα ζητήματα που τίθενται από όλα τα επιχειρηματικά τμήματα του ομίλου.
Τέλος, η νομική μας ομάδα, συνεχίζει να είναι παρούσα και έντονα ενεργή στην ολοκλήρωση της πώλησης, σε συνεργασία με το ΤΑΙΠΕΔ, της ΔΕΠΑ Υποδομών τόσο μέσα από την συμμετοχή μας στα διοικητικά συμβούλια της εν λόγω εταιρείας και των θυγατρικών της, αλλά και με τη στενή παρακολούθηση κάθε βήματος του διαγωνισμού, ολοκληρώνοντας με αυτόν τον τρόπο το εγχείρημα της διαγωνιστικής διαδικασίας που ξεκίνησε πριν από περισσότερα από 2,5 έτη.
- Το 2021 η ομάδα σας βραβεύθηκε στο πλαίσιο των Business Law Awards της BOUSSIAS, για την εξαγορά και αδειοδότηση του μεγαλύτερου Φωτοβολταϊκού Πάρκου στην Κοζάνη για την ΕΛΠΕ Ανανεώσιμες ΑΕ. Ποιοι θεωρείτε ότι είναι οι παράγοντες που οδήγησαν στην εν λόγω διάκριση και ποια best practices αναδείχθηκαν μέσω του συγκεκριμένου έργου;
Εισαγωγικά θα ήθελα να αναφέρω ότι το έργο αυτό ήταν πρωτοπόρο κατά την εποχή που ο Όμιλος HELLENiQ ENERGY σχεδίασε την απόκτηση και αδειοδότησή του, καθώς ήταν το μεγαλύτερο φ/β πάρκο όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, και ένα από τα μεγαλύτερα πάρκα συνολικά στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, οι προκλήσεις που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε συνολικά ως εταιρεία, αλλά και ειδικότερα η νομική υπηρεσία για έργο τέτοιας κλίμακας ήταν καινοτόμες και ιδιαίτερα περίπλοκες, και δη έναντι του βαρέως μηχανισμού που λέγεται δημόσια διοίκηση αδειοδοτήσεων. Ο βασικός παράγοντας που θεωρώ ότι οδήγησε στη βράβευσή μας ήταν, εν ολίγοις, η αναγνώριση της συμβολής της νομικής υπηρεσίας του Ομίλου της HELLENiQ ENERGY στην επίλυση των πολυπαραγοντικών ζητημάτων που συνεπαγόταν η εν λόγω εξαγορά 18 διακριτών εταιρειών και πάρκων, και αφορούσε όλο το φάσμα από την απόκτηση των εταιρειών του Project, την απόκτηση της κείμενης γης, έως τη διαχείριση των κινδύνων αδειοδότησης και υλοποίησης του έργου, αλλά εν συνεχεία και την ασφαλή λειτουργία και συντήρηση αυτού. Τα ανωτέρω κατέστησαν εφικτά και συμφωνήθηκαν ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με τους αντισυμβαλλόμενους, οι οποίες κατέληξαν στην υπογραφή περίπου 40 συμβατικών κειμένων που κάλυπταν όλες τις κρίσιμες πτυχές του εγχειρήματος αυτού. Κατά τη διάρκεια αυτών, η νομική μας ομάδα, μέσα από την εξειδίκευση και εμπειρία της σε θέματα εμπορικού δικαίου, ενέργειας, και δικαίου περιβάλλοντος, σε συνεργασία με αξιόλογους εξωτερικούς Δικηγόρους, ήταν μονίμως παρούσα στις διαπραγματεύσεις και αναδείκνυε τα θέματα τα οποία έπρεπε να συζητηθούν και συμφωνηθούν, και παρέμβαινε προτείνοντας λύσεις, όπου και όταν ο κίνδυνος αδιεξόδου ήταν ορατός και έπρεπε να προληφθεί. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, συνέβαλλε προκειμένου να επιτευχθεί η οριστική συμφωνία.
Τα best practices που αναδείχθηκαν, κατά τη γνώμη μου, ήταν πρωτίστως η ανάδειξη της σημασίας της συμμετοχής των νομικών σε όλο το φάσμα των διαπραγματεύσεων, αλλά και των συμβατικών κειμένων από κοινού με τα εμπορικά στελέχη. Συνεπώς, αποδείχθηκε για ακόμα μία φορά, ότι ο ρόλος των δικηγόρων δεν είναι μόνο η σύνταξη των κειμένων στη βάση μιας τετελεσμένης εμπορικής συμφωνίας και η, στη συνέχεια, εμπλοκή τους σε τυχόν δικαστικές ή διαιτητικές διενέξεις. Αντίθετα, η εξ΄αρχής συνεχής εμπλοκή των νομικών σε ομάδες, από κοινού με τους αρμόδιους τεχνικούς και χρηματοοικονομικούς συμβούλους αναδεικνύει όλα τα ζητήματα που πρέπει να τεθούν προς διαπραγμάτευση και προβάλλονται από μια συντονισμένη ομάδα με στόχο τον διάλογο και την επιτυχή ολοκλήρωση του στόχου.
- Στην αγορά της ενέργειας παρατηρούμε ότι είναι λίγες οι γυναίκες που κατέχουν ‘νευραλγικές’ θέσεις. Πού οφείλεται αυτό, κατά τη γνώμη σας, και ποια είναι τα βήματα που θεωρείτε ότι πρέπει να γίνουν για την ανάληψη υψηλότερων διοικητικών θέσεων από γυναίκες;
Σε διεθνές επίπεδο, έχω συνεργαστεί με σημαντικές γυναίκες που κατέχουν νευραλγικές θέσεις στην ενέργεια. Στη χώρα μας έχουμε ακόμη σημαντικά βήματα να κάνουμε για να φτάσουμε στα επίπεδα επαγγελματικής ισότητας που θέλουμε, αλλά πρέπει να σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει πρόοδος και βλέπουμε περισσότερες γυναίκες τόσο να συμμετέχουν σε διοικητικά συμβούλια, όσο και να στελεχώνουν σημαντικές διοικητικές θέσεις. Εκτιμώ πως για να γίνει πιο γρήγορα αυτή η μεταβολή και να επιτευχθεί πραγματική επαγγελματική ισότητα είναι σημαντικό για τις επιχειρήσεις να δημιουργούν ένα εργασιακό περιβάλλον στο οποίο οι αξίες της ενσωμάτωσης και της ίσης εκπροσώπησης των φύλων να είναι τμήμα της φιλοσοφίας και της εταιρικής τους κουλτούρας.
Οι επιχειρήσεις πρέπει να δημιουργούν ένα εργασιακό περιβάλλον στο οποίο οι αξίες της ενσωμάτωσης και της ίσης εκπροσώπησης των φύλων να είναι τμήμα της φιλοσοφίας και της εταιρικής τους κουλτούρας
- Ποιες είναι εκείνες οι δεξιότητες που αναζητάτε στους συνεργάτες σας; Πόσο σημαντικά είναι για εσάς τα soft skills και ποια η αξία τους σε μια επιχείρηση;
Τα βασικά στοιχεία που αναζητώ σε έναν υποψήφιο συνεργάτη είναι η προηγούμενή του εμπειρία στο αντικείμενο της ενεργειακής ρύθμισης, του ηλεκτρισμού, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και φυσικού αερίου, αλλά στα πλεονεκτήματα είναι να υπάρχει και προηγούμενη ενασχόληση με βασικές αρχές αστικού και εμπορικού δικαίου που θεωρώ το «αλφαβητάρι» της δικηγορίας. Πλην όμως, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω ότι στο σημερινό δυναμικό περιβάλλον μίας επιχείρησης του τομέα της ενέργειας τα soft skills αποτελούν κρίσιμες δεξιότητες με ιδιαίτερη αξία. Πιο συγκεκριμένα, η προσαρμοστικότητα, οι επικοινωνιακές δεξιότητες και η κριτική σκέψη αποτελούν πολύ βασικά soft skills, τα οποία αναζητώ και θεωρώ ότι αποτελούν προστιθέμενη αξία για την επιχείρηση, σε συνδυασμό με τη διάθεση για ποιοτική δουλειά. Συγκεκριμένα, το δίκαιο της ενέργειας και των ΑΠΕ αποτελούν μια ενότητα δικαίου με πάρα πολλές πτυχές, συνεπώς η προσαρμοστικότητα ενός συνεργάτη προκειμένου να μπορεί να χειρίζεται ετερόκλητες υποθέσεις με διαφορετικό αντικείμενο εντός του εν λόγω πλαισίου είναι μία πολύ σημαντική δεξιότητα. Επίσης, σε ένα εταιρικό περιβάλλον όπου εργάζονται άνθρωποι διαφόρων ειδικοτήτων, είναι απολύτως αναγκαίο για την αποτελεσματική εκτέλεση των εργασιών που του ανατίθενται, ο συνεργάτης δικηγόρος να μπορεί να επικοινωνήσει αποτελεσματικά με μη νομικούς, τεχνικούς και οικονομικούς κατ΄ ελάχιστον, ώστε να καταλαβαίνει τα ζητήματα που τίθενται υπόψη του με ακρίβεια και συνολικά, προκειμένου να παρέχει, εν συνεχεία, με σαφήνεια, ξεκάθαρα και αποτελεσματικά τις υπηρεσίες του. Παράλληλα, η κριτική σκέψη είναι μια πολύτιμη δεξιότητα που αναζητείται, πιστεύω, από όλους τους εργοδότες και βοηθά στην αποτελεσματικότερη επίλυση των εκτάκτων ή μη προβλημάτων που προκύπτουν. Τέλος, θεωρώ ότι η δυνατότητα αποτελεσματικής συνεισφοράς μέσα από ομαδική εργασία είναι το καλύτερο προσόν που μπορεί να αναδείξει ένας συνεργάτης σε έναν μεγάλο όμιλο.
- Μοιραστείτε μαζί μας μια καλή πρακτική που εφαρμόζετε για την καλύτερη οργάνωση της εργασίας σας και την επίτευξη των στόχων και της στρατηγικής της ομάδας σας.
Έχω την τύχη να συνεργάζομαι με επαγγελματίες του χώρου της ενέργειας με πολύ υψηλό επιστημονικό επίπεδο, όπου ο ένας λειτουργεί συμπληρωματικά προς τον άλλον. Μια πολύ καλή πρακτική που βοηθά είναι ο καθορισμός στόχων προς επίτευξη επί των οποίων κρινόμεθα. Κάθε στόχος που καθορίζεται είτε αμιγώς από τη νομική υπηρεσία, είτε σε συνεργασία με εμπορικές διευθύνσεις, πρέπει να τίθεται με ξεκάθαρο και αντιληπτό τρόπο ως προς το αντικείμενό του, αλλά και των ρόλων των εμπλεκομένων, με καθορισμό των σχετικών ποσοστών συμμετοχής.
Θεωρώ ότι η δυνατότητα αποτελεσματικής συνεισφοράς μέσα από ομαδική εργασία είναι το καλύτερο προσόν που μπορεί να αναδείξει ένας συνεργάτης σε έναν μεγάλο όμιλο
Απολύτως κρίσιμη πρακτική που εφαρμόζω είναι να κρατώ συνεχώς ενήμερους τους εμπλεκόμενους συνεργάτες, ανεξαρτήτως αν ορισμένες πληροφορίες ενδεχομένως δεν αφορούν άμεσα την εργασία τους. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η διάχυση της πληροφορίας με αποτέλεσμα όλοι οι εμπλεκόμενοι να έχουν το ίδιο επίπεδο πληροφόρησης. Περαιτέρω, ασκώ ενεργή επίβλεψη στον τομέα που διευθύνω και η «πόρτα του γραφείου μου» είναι πάντα ανοικτή για τους συνεργάτες μου. Με την ανωτέρω πρακτική, θεωρώ ότι επιτυγχάνονται πιο εύκολα, ταχύτερα και αποτελεσματικότερα τα διάφορα στάδια μέχρι την υλοποίηση των τελικών στόχων ενώ, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι, εντοπίζονται γρηγορότερα και τυχόν προβλήματα.
