Συζητήσαμε με την Managing Partner της Machas & Partners, Μαρία Αντωνιάδου, σχετικά με τις προκλήσεις του ρόλου της, την αύξηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος ως παράγοντα ανάπτυξης της χώρας, την επιρροή της πανδημίας στον σύγχρονο δικηγόρο, αλλά και τη σημασία που έχει για τις δικηγορικές εταιρείες ο καθορισμός ξεκάθαρης στρατηγικής.
- Πείτε μας δυο λόγια για εσάς και την επαγγελματική σας πορεία.
Ανέκαθεν πίστευα ότι τη δικηγορία την αφήνεις να σε οδηγήσει και ότι δεν πρέπει να έχεις στεγανά σχετικά με το πώς θα διαμορφωθείς ως επαγγελματίας. Αρκεί να είσαι ανοιχτός στις ευκαιρίες που θα βρεθούν μπροστά σου και να αδράξεις αυτές που ταιριάζουν στον χαρακτήρα και στην προσωπικότητά σου. Κάπως έτσι ασχολήθηκα με το εργατικό δίκαιο, όταν αξιοποίησα την ευκαιρία που μου δόθηκε στα πρώτα βήματά μου να δουλέψω ως δικηγόρος στη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος. Η ΓΣΕΕ αποτέλεσε σταθμό για την μετέπειτα επαγγελματική μου εξέλιξη, καθώς μπόρεσα να αφουγκραστώ τις πραγματικές συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργούν οι εργασιακές σχέσεις και να μην περιοριστώ σε μία αποστειρωμένη από την πραγματικότητα προσέγγιση της δικηγορίας. Οι εμπειρίες αυτές συνέβαλαν ώστε να αντιμετωπίζω το ρόλο μου ως αρωγό της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, αλλά πάντοτε με σεβασμό στα δικαιώματα των εργαζομένων. Η επαγγελματική μου δραστηριότητα, βέβαια, δεν περιορίστηκε στον χειρισμό υποθέσεων εργατικού δικαίου, καθώς δεν εγκατέλειψα ποτέ τη μάχιμη δικηγορία, την οποία έχω την τιμή να υπηρετώ αδιαλείπτως επί 24 χρόνια.
Με τον Πέτρο Μαχά γνωριζόμασταν από τα φοιτητικά μας χρόνια. Η αμοιβαία εκτίμηση και η σύμπτωση των αξιών και των ιδεών μας οδήγησαν στη συνεργασία μας το 2011, όταν ιδρύθηκε η Machas & Partners. Ο Πέτρος αποτέλεσε και αποτελεί έμπνευση για μένα και με τίμησε ιδιαίτερα για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε με την ανάθεση του απαιτητικού ρόλου της Managing Partner.
- Μια γυναίκα Managing Partner δεν είναι κάτι που βλέπουμε συχνά στις δικηγορικές εταιρείες στην Ελλάδα. Θέλετε να μας μιλήσετε για τις προκλήσεις του ρόλου σας και πώς αντιμετωπίζεται από το περιβάλλον;
Θα ξεκινήσω με μία θετική διαπίστωση: ο νομικός κόσμος μας δεν είναι πια ανδροκρατούμενος, όπως ήταν κάποτε. Η πλειοψηφία στις νομικές σχολές της χώρας μας είναι πια γυναίκες, γυναίκες κατακλύζουν τα έδρανα, γυναίκες προΐστανται ανώτατων δικαστηρίων, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας μας είναι γυναίκα. Η μεταστροφή αυτή δεν είναι απλώς συμβολική, αλλά ουσιαστική. Μέσα στην πορεία των χρόνων έχουμε σπάσει πολλά στεγανά κι έχουμε υπερβεί συντηρητικές αγκυλώσεις, φυσικά όλα αυτά τα πετύχαμε με μεγάλους αγώνες. Στο δικό μας επάγγελμα αυτή την αλλαγή νοοτροπίας, την εισπράττουμε και από τους πελάτες μας, στην εμπιστοσύνη που μας δείχνουν, και μάλιστα σε τομείς δικαίου, όπου σχεδόν μονοπωλούσαν κάποτε άνδρες.
Θα έλεγα, ωστόσο, πως οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σήμερα δεν περιορίζονται και δεν περιχαρακώνονται σε συγκεκριμένα επαγγέλματα. Εμείς οι γυναίκες, παρά το γεγονός ότι έχουμε αγωνιστεί πολλά χρόνια κι έχουμε εδραιώσει τη θέση μας στους περισσότερους εργασιακούς τομείς, καλούμαστε ακόμα και σήμερα να ξεπεράσουμε ή να «σπάσουμε» στερεότυπα και προκαταλήψεις. Μια γυναίκα η οποία έχει αποφασίσει να σταδιοδρομήσει, σε κάποια φάση της ζωής της πιθανά να έρθει αντιμέτωπη με διλήμματα και προκλήσεις, αλλά σίγουρα ένα από αυτά δεν είναι επιλογή ενός μονοδιάστατου κοινωνικού ρόλου.
Η γυναίκα σήμερα έχει όλες τις δυνατότητες και τα εφόδια, αλλά και το ηθικό χρέος προς τον ίδιο της τον εαυτό να αναδείξει την πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη φύση της και να κυνηγήσει τα όνειρα και τα θέλω της, να εξελιχθεί τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Η σύγχρονη γυναίκα σταδιοδρομεί, ξεχωρίζει, διοικεί, ηγείται, πρωτοπορεί, καινοτομεί και είναι ταυτόχρονα σεβαστή για τις αξίες της, το μυαλό της και τη διαφορετικότητα της φύσης της. Σε μια ανώτατη διοικητική θέση, σημασία έχει να διαθέτεις ενσυναίσθηση, καλό κριτήριο στην επιλογή μιας ικανής ομάδας, ευαίσθητες κεραίες για να αφουγκράζεσαι και να ακολουθείς τις καινοτομίες της εποχής. Και φυσικά, να διαθέτεις συμμάχους. Χωρίς αυτούς, σίγουρα δε θα πας πολύ μακριά. Κι από τη θέση της Managing Partner στη Machas & Partners, μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι διαθέτω ισχυρούς συμμάχους στα πρόσωπα των ανθρώπων μας, με τους οποίους συνδιαμορφώνουμε καθημερινά ανθρώπινες, προσωπικές σχέσεις.
- Ποια από τα έργα που έχετε αναλάβει σας κάνουν περήφανους;
Στα 10 και πλέον χρόνια που δραστηριοποιείται η δικηγορική μας εταιρεία, η αλήθεια είναι ότι πολλά από τα έργα που έχουμε κατά καιρούς αναλάβει μας δίνουν την αίσθηση της ικανοποίησης και της περηφάνιας. Αυτή τη γεύση στο τέλος της ημέρας, όταν πια μια υπόθεση έχει κλείσει ή όταν έχει υπογραφεί μια συμφωνία, που νιώθουμε ότι συμβάλαμε κι εμείς, με το δικό μας τρόπο, να επιτευχθεί κάτι σημαντικό για τον πελάτη μας ή σπουδαιότερο για τη χώρα μας, συνολικά.
Η σύγχρονη γυναίκα σταδιοδρομεί, ξεχωρίζει, διοικεί, ηγείται, πρωτοπορεί, καινοτομεί και είναι ταυτόχρονα σεβαστή για τις αξίες της, το μυαλό της και τη διαφορετικότητα της φύσης της
Θα εστιάσω και θα μιλήσω ενδεικτικά για δύο μεγάλα έργα για τα οποία οι ομάδες μας εργάστηκαν ώρες ατελείωτες, με συχνά ξενύχτια, πολλή έρευνα και για κάποια, ίσως και χρόνια μέχρι να ευοδωθούν.
Στη Machas & Partners είμαστε περήφανοι που συνεργαστήκαμε με το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και τη LAMDA Development SA για το Hellinikon, ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα της χώρας μας. Ο ιδρυτής και Πρόεδρός μας, ο Πέτρος Μαχάς έχει κάθε λόγο να καμαρώνει για αυτό το επίτευγμα. Η εταιρεία μας ενήργησε ως εξωτερικός νομικός σύμβουλος του ΤΑΙΠΕΔ, σε ένα από τα μεγαλύτερα έργα αστικής ανάπτυξης στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και είχε καθοριστική συμβολή στη διαμόρφωση όλων των νομικών εγγράφων της συναλλαγής που περιλάμβαναν σύνθετα ζητήματα δημοσίου δικαίου, εμπραγμάτου δικαίου, εταιρικού δικαίου και δικαίου τραπεζικών συναλλαγών.
Η συναλλαγή-ορόσημο της εξαγοράς του συνόλου του μετοχικού κεφαλαίου του Ελληνικού από την LAMDA Development ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 2021 και η ολοκλήρωση της συναλλαγής ήταν το αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας από την ομάδα των δικηγόρων της εταιρείας μας που εργάστηκαν με αφοσίωση, για μια περίοδο δύο ετών, υπερβαίνοντας πολλαπλές προκλήσεις. Μέσα στα επόμενα χρόνια, οι πολίτες θα απολαμβάνουν μία πόλη του μέλλοντος, όπου θα θέλουν να ζουν, να εργάζονται και να επισκέπτονται.
Πολύ πρόσφατα, γιορτάσαμε την υπογραφή ενός ακόμα σπουδαίου έργου για τη χώρα μας. Η δικηγορική εταιρεία μας, από το ρόλο του νομικού συμβούλου, συνέβαλε σε μια σημαντική και ταυτόχρονα ιστορική και πολυεπίπεδη συνεργασία μεταξύ του Κράτους και της Εκκλησίας της Ελλάδος στην περιοχή του Σχιστού-Σκαραμαγκά που έρχεται να ενισχύσει την ανάπτυξη ολόκληρης της Δυτικής Αττικής. Το έργο «Green Σχιστό», όπως ονομάζεται, έχει ως στόχο την ανάπτυξη ενός υπερσύγχρονου και φιλικού προς το περιβάλλον κέντρου logistics λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη σημασία και τη δυναμική η οποία αναπτύσσεται στο λιμάνι του Πειραιά.
Η συμφωνία-ορόσημο μεταξύ της Εκκλησίας της Ελλάδος και του ΤΑΙΠΕΔ υποδηλώνει τη βούληση της Εκκλησίας να αξιοποιήσει την ακίνητη περιουσία που διαθέτει προς όφελος του ελληνικού λαού. Θεωρούμε ότι είναι επιτυχία μας που ως δικηγορική εταιρεία είχαμε καθοριστική συμβολή στο να χαρακτηρισθεί το έργο ως στρατηγικής σημασίας.
- Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον για τη χώρα μας, κι αυτός είναι σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης της χώρας – ως δικηγορική εταιρεία πώς συμβαδίζετε με αυτή την τάση της αγοράς;
Η γεωγραφική και γεωπολιτική θέση της Ελλάδας προσέλκυε ανέκαθεν διεθνείς επενδυτές για επιχειρηματικά εγχειρήματα, καθώς και ιδιώτες επενδυτές, υψηλού εισοδήματος, να επενδύσουν στην Ελλάδα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η ελληνική αγορά αποτελεί πόλο έλξης επενδυτών με έμφαση στην αγορά των ακινήτων, αλλά και στους τομείς της ενέργειας και των υποδομών, αλλά και εν γένει της νεοφυούς και καινοτόμου επιχειρηματικότητας.
Είναι γεγονός ότι οι επενδύσεις από ξένους αγοραστές έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, επιτρέποντας σε πολλούς να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους να αποκτήσουν ένα θέρετρο καλοκαιρινών διακοπών στην Ελλάδα. Η πενταετής άδεια παραμονής μέσω του προγράμματος ‘Golden Visa’ που υιοθέτησε η Ελλάδα, βοήθησε προς αυτή την κατεύθυνση και επιτάχυνε τις διαδικασίες. Υπολογίζεται ότι 1 δις ευρώ έχουν επενδυθεί στη συνολική αγορά ακινήτων στην Ελλάδα, από την έναρξη του προγράμματος το 2013.
Σε πρόσφατη έκθεσή της, η Τράπεζα της Ελλάδος επαινεί τη θετική ανάπτυξη της ελληνικής αγοράς ακινήτων και τη διατήρηση των υψηλών προδιαγραφών της, παρά τις κρίσιμες αλλαγές στο status quo της διεθνούς σκηνής – ας μην ξεχνάμε την παγκόσμια υγειονομική κρίση με τον COVID-19, τον πόλεμο στην Ουκρανία που μαίνεται, μία ενεργειακή κρίση, την κορύφωση της οποίας έχουμε ακόμη μπροστά μας, την εκτόξευση του κόστους ζωής. Όλες αυτές οι εξελίξεις, έχουν διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα στην αγορά, οι συνέπειες της οποίας, ωστόσο, δεν είχαν καταλυτική επίδραση στην αγορά.
Εν μέσω αυτού του επενδυτικού κύματος, θα λέγαμε πως η εταιρεία μας έχει “ride the wave” όπως λένε στη γλώσσα τους οι σέρφερς. Κι έχει σημασία τη δεδομένη χρονική συγκυρία, να είσαι στην αιχμή του κύματος.
Η εταιρεία μας με τη δυναμική ομάδα του Real Estate μας, έχει συμβάλει σε έργα εθνικής σημασίας, με πιο αξιοσημείωτο το έργο στο Ελληνικό, το μεγαλύτερο έργο αστικής ανάπτυξης στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Ταυτόχρονα, έχουμε μακρά ιστορία συνεργασιών με ισραηλινές κτηματομεσιτικές εταιρείες ή μεμονωμένους επενδυτές, διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη και αξιοποίηση επιχειρηματικών ευκαιριών στην Ελλάδα προς όφελος των πελατών μας.
Επιπλέον, οι εξειδικευμένες ομάδες εταιρικών συναλλαγών της εταιρείας μας (Corporate and M&A, Banking, Finance and Capital Markets, Start-up & Investment Funds, Energy & Project Development) διαχειρίζονται καθημερινά εγχώριες και διασυνοριακές συναλλαγές εξαγορών, εταιρικών μετασχηματισμών, ιδιωτικών και τραπεζικών χρηματοδοτήσεων, ανάπτυξης έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων υποδομών, αλλά και γενικά, επενδύσεων σε νεοφυείς ή καινοτόμες επιχειρήσεις, με υψηλή εξειδίκευση και «business oriented» προσέγγιση για τη δημιουργία υπεραξιών σε κάθε συναλλαγή.
Βλέποντας μακριά τις τάσεις της αγοράς έτσι όπως διαμορφώνονται, καθώς και τις ευκαιρίες που αυτές δημιουργούν, ένα από τα πιο δυνατά μας σημεία ήταν και είναι οι ισχυρές, στρατηγικές συμμαχίες που έχουμε δημιουργήσει όλα αυτά τα χρόνια. Κερδίζοντας και εμβαθύνοντας τις σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες μας, φιλοδοξούμε να είμαστε δίπλα τους ως πολύτιμοι και αξιόπιστοι επιχειρηματικοί εταίροι. Να εντοπίζουμε για λογαριασμό τους τις καλύτερες δυνατές ευκαιρίες στην αγορά και να τους καθοδηγούμε αξιόπιστα και με ασφάλεια στις επενδύσεις τους, δίνοντας προστιθέμενη αξία στις υποθέσεις τους.
Eίμαστε περήφανοι που συνεργαστήκαμε με το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και τη LAMDA Development SA για το Hellinikon, ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα της χώρας μας
- Πώς επηρέασε η πανδημία του Covid-19 την εταιρεία σας, ποιες ήταν οι προκλήσεις/αλλαγές στο ρόλο του δικηγόρου και πώς τις διαχειριστήκατε;
Η πανδημία του COVID-19 μας επηρέασε με τον ίδιο τρόπο που επηρέασε όλη την Ελλάδα! Δηλαδή, επιδείξαμε ιδιαίτερα γρήγορα αντανακλαστικά στη διαχείριση της κρίσης. Η κρίση επαναπροσδιόρισε το ρόλο του δικηγόρου και «επανίδρυσε» τη σχέση μας με τον πελάτη μέσα από τις νέες συνθήκες. Αντιμέτωποι με μια πρωτόγνωρη κατάσταση και πρωτοφανείς προκλήσεις, ως εταιρεία επικεντρωθήκαμε σε τρεις βασικούς άξονες:
Προστασία – των ανθρώπων μας, των εργαζομένων μας, γιατί πρώτο μας μέλημα ήταν και είναι να παραμείνουν υγιείς, ασφαλείς, μειώνοντας τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού. Και το κερδίσαμε αυτό το στοίχημα. Η εργασία από το σπίτι εφαρμόστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς αυτό να επηρεάσει την παραγωγικότητα των ομάδων μας και στην μετά-COVID εποχή συνεχίζουμε εφαρμόζοντας αυστηρά πρωτόκολλα υγείας (τεστ για το προσωπικό κλπ.).
Σταθεροποίηση – δε χάσαμε την επαφή και την εμπιστοσύνη των πελατών μας. Αυτό για εμάς είναι το άλφα και το ωμέγα στη διασφάλιση της απρόσκοπτης παροχής των υπηρεσιών μας. Προχωρήσαμε πολύ γρήγορα, τολμώ να πω πολύ πιο ομαλά απ’ όσο μπορούσαμε να φανταστούμε, στην «ψηφιακή μας ενηλικίωση», κάνοντας την αναγκαία στροφή προς τις διαδικτυακές συναντήσεις με τους πελάτες: Zoom, Teams, Webex μπήκαν πολύ γρήγορα στην επαγγελματική μας καθημερινότητα (και όχι μόνο). Σχεδόν αδυνατούμε να σκεφτούμε πώς ήταν να δουλεύουμε χωρίς αυτές! Ήρθαν για να μείνουν. Αυτή η κρίση ήταν και μια τεράστια ευκαιρία: μας δίδαξε, εκτός των άλλων, την οικονομία του χρόνου. Φυσικά, η δια ζώσης επαφή με τον πελάτη διατηρήθηκε, καθώς αποτελεί τον πυρήνα των υπηρεσιών που παρέχουμε.
Ανάπτυξη – ως ομάδα διατηρήσαμε τη συνοχή, τη δυναμικότητά μας και την προσήλωσή μας στις αξίες μας: να προσφέρουμε τις νομικές υπηρεσίες μας με προστιθέμενη αξία για τον πελάτη μας, να λειτουργούμε στη βάση της ηθικής ακεραιότητας. Όπως η οικονομία βασίζεται σε μια ισορροπία δυνάμεων, έτσι και στην εταιρεία μας, εμπιστευθήκαμε, ενεργοποιήσαμε και ενδυναμώσαμε τις διαφορετικές δυναμικές μας σε μια εποχή ραγδαίων εξελίξεων και αλλαγών. Φανήκαμε ευέλικτοι, ανθεκτικοί, γρήγοροι, δημιουργικοί, ευπροσάρμοστοι, διορατικοί, αναγνωρίσαμε τις νέες ευκαιρίες αξιοποιώντας τα εργαλεία που μας παρέχει η τεχνολογία και οι καινούργιες συνθήκες. Το σήμερα μάς βρίσκει πιο ώριμους, πιο σοφούς και σίγουρα πιο δυνατούς: στο διάστημα αυτό μεγαλώσαμε την ομάδα μας, 5 partners και περισσότεροι από 25 δικηγόροι σε διαφορετικούς τομείς δικαίου, μετακομίσαμε στα νέα γραφεία μας που μας δίνουν έναν αέρα ανάπτυξης και αισιοδοξίας. Παράλληλα, ενισχύσαμε τη διοικητική δομή της εταιρείας μας με εξειδικευμένους επαγγελματίες της αγοράς στους τομείς του Planning/Financial/Performance management, του HR, της Επικοινωνίας και του Marketing. Ανασυντάξαμε δυνάμεις και προχωράμε μετατρέποντας την αβεβαιότητα του περιβάλλοντος σε αποδοτικότητα και κέρδος, για τους συνεργάτες και τους πελάτες μας.
- Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της εταιρικής κουλτούρας σας; Πόσο σημαντικός είναι, κατά τη γνώμη σας, ο καθορισμός στρατηγικής με μετρήσιμους στόχους, για μια δικηγορική εταιρεία;
Οι ρίζες μιας εταιρείας είναι η κουλτούρα της. Ως δικηγορική εταιρεία αναπτυχθήκαμε στον αντίποδα του μοντέλου της «οικογενειακής επιχείρησης». Με ό, τι αυτό συνεπάγεται. Οι προσλήψεις μας γίνονται με ανοιχτές, διαφανείς διαδικασίες, κι αυτό είναι πάγια αρχή μας. Σταθερός στόχος μας είναι να επενδύουμε και να προσελκύουμε εξαίρετους εταίρους και συνεργάτες – καταρτισμένους δικηγόρους, γιατί χρειάζεσαι την πολυετή εμπειρία τους και τη βαθιά τους γνώση στα νομικά θέματα και τη δικηγορία, αλλά ταυτόχρονα χρειάζεσαι και νέα, φρέσκα μυαλά δικηγόρων που έχουν την ορμή και τη διάθεση να εργαστούν στον νομικό κλάδο, να διδαχθούν και ταυτόχρονα να χαράξουν καινούργιους δρόμους.
Κοινός τόπος μας η αγάπη και το πάθος για τη δουλειά μας. Σας διαβεβαιώνω γι’ αυτό. Ενστερνιζόμαστε την ομαδικότητα, τη συνεργατικότητα, τη συναδελφικότητα, την επαγγελματική ηθική.
Όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης και εξέλιξης και επιδιώκουμε όλοι να απολαμβάνουν τη δουλειά τους, αλλά να έχουν και χρόνο για να απολαμβάνουν τη ζωή τους έξω από το γραφείο.
Ας μην ξεχνάμε, οι πελάτες μας είναι άνθρωποι που μας εμπιστεύονται τα ακίνητά τους, τις μετοχές τους, την επιχείρησή τους, τις αποταμιεύσεις τους, το μέλλον τους, σημαντικά κομμάτια της ζωής τους. Για το λόγο αυτό, αν η αποστολή της δικηγορικής εταιρείας -που για εμάς είναι να ανταποκριθούμε με επιτυχία στις ανάγκες των πελατών μας- δεν μεταφραστεί σε συγκεκριμένα μετρήσιμα αποτελέσματα, τότε η αποστολή μας είναι σαν μην υπάρχει.
Για αυτό μας αρέσει να λέμε ότι είμαστε μια ιδιότυπη επιχείρηση, που έχει στη βάση της τη νομική και τη δικηγορία για να βιοποριστεί (οι εταίροι, οι δικηγόροι, το προσωπικό), αλλά χρειάζεται και αποτελεσματικό μάνατζμεντ για να πετύχει και να αναπτυχθεί. Κι εμείς έχουμε επενδύσει σε εργαλεία και υποδομές ώστε όχι μόνο να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα, αλλά κυρίως, για να επιτευχθεί μια συνετή διαχείριση και κερδοφορία, η οποία θα αντανακλά όχι μόνον την εταιρεία ως οργανισμό, αλλά και κάθε συνεργάτη ξεχωριστά ως ενεργό συμμετέχοντα στην εταιρική επιτυχία. Και ως μια μικρή επιχείρηση, έχουμε εξίσου ανάγκη τη στρατηγική και τους μετρήσιμους στόχους για να μπορέσουμε πρώτον, να δούμε και να αξιολογήσουμε τι πετύχαμε, και τι όχι, και δεύτερον, για να επαναπροσδιορίσουμε και να θέσουμε τους επόμενους απτούς στόχους που θα μας πάνε εκεί που βλέπουμε τον εαυτό μας στο μέλλον.
Ως μια μικρή επιχείρηση, έχουμε εξίσου ανάγκη τη στρατηγική και τους μετρήσιμους στόχους για να αξιολογήσουμε τι πετύχαμε, και για να θέσουμε τους επόμενους απτούς στόχους
- Με αφορμή τα δυναμικά γυναικεία κινήματα που αναπτύσσονται παγκοσμίως – από την επανάσταση των γυναικών στο Ιράν σήμερα μέχρι το #metoo στην Αμερική αλλά και στην Ελλάδα, πώς βλέπετε (λόγω και του ειδικού αντικειμένου σας ως Εργατολόγος) να διαμορφώνονται οι εργασιακές σχέσεις στη χώρα μας;
Αυτό που ξεκίνησε ως διαμαρτυρία για το θάνατο της νεαρής Μαχσά Αμινί στο Ιράν έχει λάβει διαστάσεις εξέγερσης των γυναικών ενάντια σε ένα θεοκρατικό καθεστώς που τις καταπιέζει και τις δολοφονεί. Βλέπουμε πως μια διαμαρτυρία κατά της χιτζάμπ έχει γίνει ένα παγκόσμιο ποτάμι οργής ενάντια σε ένα καθεστώς και ταυτόχρονα, ένα ποτάμι αλληλεγγύης προς τις Ιρανές.
Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, οι γυναίκες ηθοποιοί άρχισαν να μιλάνε, να σπάνε τη σιωπή τους για κακοποιητικές σχέσεις στον χώρο της εργασίας τους, να καταγγέλλουν σεξουαλική εκμετάλλευση, ακόμα και βιασμό. Και κάπως έτσι ξεκίνησε το ποτάμι που λέγεται #metoo.
Στην Ελλάδα, η πράξη της δημόσιας καταγγελίας από τη Σοφία Μπεκατώρου και η προτροπή της άνοιξαν το δρόμο ώστε να μπούμε για πρώτη φορά κι εμείς στην τροχιά του #MeToo, που ήδη δονούσε άλλες χώρες. Η γενναία πράξη της προκάλεσε κοινωνικό σεισμό, αλλάζοντας κυριολεκτικά τη ροή των πραγμάτων συνολικά στο πεδίο της σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης στη χώρα μας.
Έχει γίνει το αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός; Έχουν ξεριζωθεί πατριαρχικές και νοσηρές νοοτροπίες; Η γυναίκα έπαψε να φοβάται να μιλήσει; Πιστεύω πως υπάρχει μια παγιωμένη αντίληψη στην ελληνική κοινωνία σε σχέση με την παρενόχληση στον εργασιακό χώρο, που τη διαπερνά ανεξαρτήτως από το επάγγελμα, το μορφωτικό ή κοινωνικό επίπεδο και δύσκολα θα ξεριζωθεί.
Σε νομοθετικό επίπεδο έγιναν σημαντικά βήματα προς την αντιμετώπιση του φαινομένου της παρενόχλησης, που μέχρι πρότινος αποτελούσε ταμπού ιδίως στους εργασιακούς χώρους. Αν και τα τελευταία χρόνια είναι εμφανείς οι προσπάθειες να γίνουν ευρέως κατανοητοί οι όροι «bullying», «mobbing», «discrimination», δυστυχώς, εξακολουθεί να επικρατεί μεγάλη διστακτικότητα των εργαζομένων να καταγγείλουν περιστατικά βίας και παρενόχλησης. Πολλές, δε, φορές τα περιστατικά αυτά είναι και δύσκολα αναγνωρίσιμα, καθώς δεν υφίσταται αντίστοιχη κουλτούρα στις επιχειρήσεις, οι οποίες στη συντριπτική πλειοψηφία τους δεν έχουν θεσπίσει το αναγκαίο προστατευτικό πλαίσιο και δεν έχουν φροντίσει να υπάρξει εκπαίδευση του προσωπικού τους. Αυτό το κενό προσπάθησε να καλύψει ο Ν. 4808/2021, ο οποίος σε συμμόρφωση προς το κοινοτικό δίκαιο, υποχρέωσε τις επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 20 εργαζόμενους να εκπονήσουν Πολιτική για την αποτροπή της βίας και παρενόχλησης στους εργασιακούς χώρους, να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα (ανάλογα με τη φύση της εργασίας) για την προστασία από τέτοια περιστατικά και την ενθάρρυνση των θυμάτων βίας και παρενόχλησης να καταγγείλουν τα περιστατικά αυτά.
Αρκεί αυτό; Θα έλεγα όχι. Διότι πέρα από τα πρόστιμα που θεσπίστηκαν για τυχόν παράβαση των σχετικών διατάξεων, θα πρέπει να εμπεδωθεί σε όλους τους εμπλεκόμενους (εργοδότες και εργαζόμενους) ο σεβασμός της ιδιαιτερότητας και της διαφορετικότητας κάθε ανθρώπου, ανεξάρτητα από φύλο, θρησκεία, πολιτικές πεποιθήσεις, σεξουαλικό προσανατολισμό. Θα πρέπει, επομένως, να αλλάξουν οι νοοτροπίες των ίδιων των ανθρώπων και αυτό θα πρέπει να ξεκινήσει από πολύ νωρίς, με βασικό όχημα την Παιδεία, ώστε να έχουν και ουσιαστικό νόημα οι διατάξεις του νόμου που σίγουρα είναι στη σωστή κατεύθυνση.