Ο διάλογος για την ανάπτυξη, όπως αυτή μετουσιώνεται σε πράξη μέσα από τις επενδύσεις και τα χρηματοδοτικά εργαλεία, ήτοι τα εργαλεία και οι μηχανισμοί που σχεδιάζει και υλοποιεί η πολιτεία για να ενισχύσει την υγιή επιχειρηματικότητα, παραμένει δυναμικά στο προσκήνιο, ως sine qua non προϋπόθεση για την εκτίναξη του ελατηρίου της ελληνικής οικονομίας.
Πιο αναλυτικά, η τελευταία διετία σηματοδότησε τη σταθερή και ταυτόχρονα δυναμική επάνοδο στην κανονικότητα, μετά από δύο και πλέον χρόνια οικονομικής και κοινωνικής αστάθειας που προκάλεσε η υγειονομική κρίση του κορονοϊού. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η χώρα σημείωσε, το 2022, αύξηση της τάξης του 48,2 % στις Ξένες Άμεσες Επενδύσεις (ΞΑΕ), φθάνοντας σε νέα επίπεδα ρεκόρ με 7,9 δις, που είναι οι μεγαλύτερες (καθαρές) εισροές ΞΑΕ την τελευταία εικοσαετία. Στον τομέα των εξαγωγών διατηρήθηκε η ανοδική πορεία και το 2022, παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση 36,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Είναι αξιοσημείωτο, ότι την τριετία 2020-2022 οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 77,6%, δηλαδή από 30,8 δις ευρώ το 2020 σε 54,7 δις ευρώ το 2022. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν την ανοδική πορεία της ελληνικής οικονομίας και την επιτυχημένη προσπάθεια για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα και την προώθηση των εξαγωγών.
Παράλληλα, αξιοσημείωτη είναι η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητα του Ελληνικού Δημοσίου, έχοντας κατακτήσει την επενδυτική βαθμίδα, γεγονός που αναμένεται να οδηγήσει σε διεύρυνση της επενδυτικής βάσης με θετική επίδραση στις ελληνικές επιχειρήσεις, στις τράπεζες και στην προσέλκυση νέων κεφαλαίων. Συναφώς, η Κομισιόν αναβάθμισε τις προβλέψεις της για την ελληνική οικονομική δραστηριότητα κατά 2,4% το 2023 και 1,9% το 2024 με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για περαιτέρω μείωση του κόστους δανεισμού, νέες επενδύσεις και περισσότερες θέσεις εργασίας.
Αυτή η θετική και εξωστρεφής δυναμική για την ελληνική οικονομία αποτυπώνεται άνευ ετέρου και στο επίπεδο των νομοθετικών πρωτοβουλιών και κανονιστικών κειμένων. Φιλοεπενδυτικές και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες απαντώνται ήδη σε νομοθετικό και κανονιστικό επίπεδο, ενώ βέλτιστες πρακτικές θα μπορούσαν να αξιολογηθούν ή και υιοθετηθούν άμεσα προς την ίδια αυτή κατεύθυνση.
Μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων για την αποφυγή της διασποράς του κορονοϊού COVID-19, παρατηρείται και πάλι σημαντική αύξηση των αιτήσεων χορήγησης αδειών διαμονής golden visa στους ιδιοκτήτες ακινήτων και στα μέλη των οικογενειών τους.
Το momentum του ελληνικού προγράμματος συνεχίζει να παραμένει ιδιαίτερα δυναμικό. Σύμφωνα με έρευνα της Henley & Partners, η Ελλάδα υπολογίζεται πως υποδέχθηκε το 2022 περί τους 1.200 εκατομμυριούχους «μετανάστες», καθώς βρίσκεται μέσα στις 10 πρώτες, σε προτίμηση, χώρες για τα άτομα υψηλής εισοδηματικής στάθμης (HNWI) που αναζητούν έναν άλλο τόπο μόνιμης κατοικίας. Παράλληλα, σύμφωνα με τον Δείκτη Προγραμμάτων Henley Residence 2023, το ελληνικό πρόγραμμα, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες ανήλθε στην 3η θέση παγκοσμίως, από την 4η που ήταν το 2022, με την 1η θέση να κατέχει η Πορτογαλία.
Παρά, όμως, την ισχυρή τόνωση που επιφέρει το πρόγραμμα golden visa στην ελληνική οικονομία, η οποία αποτιμάται άνω των 5 δισ. ευρώ από την έναρξη εφαρμογής του έως σήμερα, η επακόλουθη στεγαστική κρίση και η εκτόξευση των τιμών των ενοικίων, οδήγησαν στη νομοθετική αύξηση, δυνάμει του ν. 5038/2023, της ελάχιστης αξίας κτήσης της ακίνητης περιουσίας, ως προϋπόθεση για την απόκτηση άδειας διαμονής golden visa, σε ποσό 500.000,00 ευρώ για συγκεκριμένες Περιφερειακές Ενότητες (Βόρειου, Κεντρικού και Νότιου Τομέα Αθηνών, τον Δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, τον Δήμο Θεσσαλονίκης και τις Περιφερειακές Ενότητες Μυκόνου και Σαντορίνης της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου). Είναι δε αξιοσημείωτο ότι δεν αποκλείεται η περαιτέρω αύξηση της αξίας κτήσης στο ποσό των 800.000,00 ευρώ στο άμεσο μέλλον σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας.
Υπό το ίδιο αυτό πρίσμα, θα είχε ενδιαφέρον το ενδεχόμενο επέκτασης του προγράμματος golden visa πέραν του πεδίου του real estate, σε τομείς όπως η τεχνολογία (tech), το οικοσύστημα των νεοφυών επιχειρήσεων (start ups), αλλά και η καινοτομία (innovation). Στην Πορτογαλία άλλωστε, λειτουργεί ήδη το πρόγραμμα StartUp Visa, στο πλαίσιο του οποίου είναι δυνατή η απόκτηση golden visa από αλλοδαπούς επιχειρηματίες, οι οποίοι είτε ιδρύουν καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις στην χώρα, είτε μεταφέρουν εκεί την έδρα ήδη ιδρυθείσας start-up επιχείρησης. Ως εκ τούτου, μια σχετική εθνική πρωτοβουλία σε συνδυασμό με δράσεις καινοτομίας, θα μπορούσαν να αθροίσουν και να εμπλουτίσουν το υφιστάμενο πλαίσιο των χορηγούμενων αδειών διαμονής για στρατηγικούς επενδυτές, ήτοι για φορείς που υλοποιούν στρατηγικές επενδύσεις στην Ελλάδα, κατά την έννοια του ν. 4864/2021.
Στην καρδιά της αναπτυξιακής τροχιάς της χώρας, βρίσκεται την περίοδο αυτή το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRP), γνωστό ως “Ελλάδα 2.0”, το οποίο προσφέρει έμπρακτη ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων μέσω των χρηματοδοτικών και εγγυοδοτικών εργαλείων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ).
Συγκεκριμένα, έως σήμερα, στο σκέλος των επιχορηγήσεων του ΤΑΑ έχουν ενταχθεί τουλάχιστον 722 έργα και έχουν πραγματοποιηθεί πληρωμές ύψους τουλάχιστον 3,89 δισ. Ευρώ, ενώ, στο σκέλος των δανείων, έχουν υποβληθεί άνω των 536 επενδυτικά σχέδια- εκ των οποίων 320 προέρχονται από ΜμΕ- και έχουν συμβασιοποιηθεί 240 δάνεια -εκ των οποίων 113 προς ΜμΕ, ποσοστό 46%- συνολικού προϋπολογισμού 8,51 δισ. Ευρώ, ενώ το τέλος του 2023 έλαβε χώρα εκταμίευση 3,6 δισ. ευρώ για δάνεια και επιχορηγήσεις. Με άλλα λόγια, υπάρχει μια «πρώτη ικανοποιητική εικόνα» για την αξιοποίηση αυτών των πόρων, αδιαμφισβήτητα δε αξιοποιείται ικανοποιητικά η δανειακή στήριξη μέσω του RRF, όπου προβλέπεται να απορροφηθεί περισσότερο από το 1/3 του συνολικού προϋπολογισμού. Στο ως άνω πλαίσιο του δανειακού σκέλους του ΤΑΑ, ξεχωρίζουν οι ευκαιρίες χρηματοδότησης για τις ελληνικές επιχειρήσεις και ιδίως η χρηματοδότηση κεφαλαιακών επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα καθώς και η χορήγηση επιδοτούμενου επιτοκίου (1% για μεγάλες επιχειρήσεις, και 0,35% για τις μικρομεσαίες) για επενδύσεις που αφορούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό, την πράσινη μετάβαση, την εξωστρέφεια, την καινοτομία και τη μεγέθυνση των επιχειρήσεων.
Όσον αφορά στην προσέλκυση επενδύσεων με προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία, επισημαίνεται ότι η χρηματοδότηση του κινήτρου ενίσχυσης δαπανών για τα επενδυτικά σχέδια που έχουν υπαχθεί στις διαδικασίες των εμβληματικών στρατηγικών επενδύσεων προέρχεται κατά προτεραιότητα από το ΤΑΑ, γεγονός που καθιστά τα χρονοδιαγράμματα έγκρισης και υλοποίησης των επενδύσεων πλέον ασφυκτικά.
Σε κάθε περίπτωση, ζητούμενο παραμένει η απορρόφηση στο έπακρον των ενωσιακών πόρων και γιατί όχι, και η νόμιμη σώρευση αυτών, με πρόσθετες απευθείας ενωσιακές ενισχύσεις για διαφορετικές επιλέξιμες δαπάνες. Δεδομένης μάλιστα της αυστηρώς τεθείσας προθεσμίας για την ολοκλήρωση των έργων του ΤΑΑ, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να ενταθεί η προσπάθεια που ήδη καταβάλουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, τόσο από τον ιδιωτικό, όσο και τον δημόσιο τομέα για την επιτυχή και εμπρόθεσμη υλοποίηση των έργων ΤΑΑ και την αξιοποίηση στο έπακρον των διαθέσιμων πόρων.
Στο πλαίσιο αυτό, η Enterprise Greece, ο αρμόδιος εθνικός φορέας για την προσέλκυση επενδύσεων και τη διασφάλιση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, συντονίζει εντατικά την προσέλκυση στρατηγικών επενδύσεων καθώς και την ταχεία αξιολόγηση αυτών ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης απορρόφηση των πόρων του ΤΑΑ που μπορούν να διατεθούν για την υλοποίηση εμβληματικών και εν γένει στρατηγικών επενδύσεων, κυρίως στο πεδίο της πράσινης ανάπτυξης αλλά και της ψηφιοποίησης και καινοτομίας.
Για τη διατήρηση της εξωστρεφούς πορείας της ελληνικής οικονομίας, απαιτείται η προσήλωση της πολιτείας στη διαμόρφωση και λειτουργία ανοικτών θεσμών, ενώ παράλληλα, οι επενδυτές πρέπει να προσαρμόζονται στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Να αναζητήσουν την ευκαιρία που θα δημιουργήσει ή θα αυξήσει την αξία. Και ο ρόλος του κράτους είναι να εξασφαλίσει ότι θα δημιουργήσει ή θα διατηρήσει ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο η επιχειρηματικότητα μπορεί να ανθίσει, διότι είναι η κινητήριος δύναμη κάθε οικονομίας, όχι τροχοπέδη.