Η χαρά της δημιουργίας επισκιάζει την όποια καταπόνηση

Σοφία Αντωνοπούλου, Founder & Developer, Attica Lawyers

Μια έντονη τάση σκεπτικισμού που τη διέκρινε από την παιδική της ηλικία οδήγησε τη Σοφία Αντωνοπούλου στη Νομική Σχολή, καθορίζοντας την πορεία της στη δικηγορία. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο LAWYER σχολιάζει τη διαμόρφωση του επενδυτικού τοπίου στην Ελλάδα και τις προκλήσεις του υφισταμένου πλαισίου, την αλληλεπίδραση της συμβουλευτικής δικηγορίας με τη δικαστηριακή πραγματικότητα, αλλά και τις δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ο σύγχρονος νομικός σύμβουλος, για να ανταπεξέλθει στις ανάγκες της αγοράς.

  • Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς και το πώς διαμορφώθηκε ο επαγγελματικός σας προσανατολισμός.

Όποιος με γνωρίζει καλά θα έλεγε ότι συνυπάρχουν μέσα μου δύο φύσεις, της καλλιτέχνιδας και της δικηγόρου. Ξεκινώντας από την παιδική μου ηλικία και φτάνοντας στο σήμερα, η πρώτη έχει εκφραστεί μέσω της ζωγραφικής, της γλυπτικής και του interior design, ενώ η δεύτερη μέσα από μία έντονη τάση σκεπτικισμού που με διέκρινε από παιδί, η οποία όταν ενισχύθηκε από την τεχνογνωσία της νομικής επιστήμης απογειώθηκε. Ήταν ξεκάθαρο ήδη από τα μαθητικά μου χρόνια ότι γεννήθηκα για να γίνω δικηγόρος, το δε γεγονός ότι η επιλογή μου αυτή τηρήθηκε πιστά και απαρέγκλιτα ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια, οδήγησε στο σημερινό ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

  • Δεν υπήρξε δηλαδή ο παραμικρός δισταγμός προς μία τέτοια κατεύθυνση;

Κατά βάση υπήρχε το ακριβώς αντίθετο: μία μητέρα «κέρβερος» σε σχέση με τις μαθητικές αποδόσεις εμού και των αδελφών μου και ένας πατέρας με την απαιτούμενη υπομονή, ώστε να κάνει ατελείωτους διαλόγους σε περιπάτους στο βουνό της Πεντέλης, με μόνιμο θέμα συζήτησης τις εσωτερικές μου αναζητήσεις και το κατά πόσο θα με γεμίσει η νομική.

Το μόνο που με προβλημάτισε ήταν το εάν θα μπορούσαν να είναι ικανοποιητικές οι απολαβές μου σε σχετικά εύλογο χρονικό διάστημα, καθώς προέρχομαι από μεσοαστική οικογένεια και θα έπρεπε να κατακτήσω μόνη μου το επιθυμητό από εμένα βιοτικό επίπεδο. Ο μέσος Έλληνας δικηγόρος υποαμοίβεται και επιβαρύνεται με υπέρογκη φορολόγηση. Αυτή ήταν η πραγματικότητα από τότε που ήμουν φοιτήτρια και δεν μπορούσα να απαντήσω προκαταβολικά στο κατά πόσον εγώ θα γινόμουν μια εκ των «πρωταθλητών». Το κλισέ «αν αγαπάς αυτό που κάνεις, τα καταφέρνεις» δεν με ικανοποιούσε ως απάντηση και όντως δεν είναι ικανοποιητικό. Χρειάζονται πολλά παραπάνω από την αγάπη για το αντικείμενο ενασχόλησης για να «τα καταφέρει κανείς». Οξυδέρκεια, δημιουργικότητα, εντιμότητα, αλλά και πάλι σε ένα τοπίο σαν αυτό της χώρας μας τίποτα δεν είναι βέβαιο.

Δεν νοείται ικανός δικηγόρος στον τομέα της εκπόνησης συμβάσεων, εάν δεν γνωρίζει άριστα το τι θα σημάνει σε χρήμα, χρόνο και φθορά μία ενδεχόμενη δικαστική εμπλοκή

  • Εν τέλει πώς εξελίχθηκε η επαγγελματική σας πορεία;

Εργαζόμενη στη δικηγορία από το δεύτερο έτος των σπουδών μου στη Νομική Αθηνών, άρχισα να διαμορφώνω τον πελατειακό μου κύκλο από όταν ήμουν ασκούμενη δικηγόρος, κάνοντας παράλληλα μεταπτυχιακές σπουδές. Το 2010, ταυτόχρονα με την απόκτηση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, ίδρυσα τους Attica Lawyers και πλέον η επιστημονική μας ομάδα καλύπτει όλο το φάσμα των δικηγορικών υπηρεσιών που μπορεί να αναζητήσει κανείς, με ποιότητα και ευσυνειδησία. Με εξαίρεση επτά μήνες κατά τους οποίους εργάστηκα στη Νέα Υόρκη για την κατάρτιση των συμβάσεων μίας χρηματοδοτικής συμφωνίας επενδυτικής τράπεζας ύψους 195 εκ. δολαρίων, τα υπόλοιπα 14 έτη της καριέρας μου τα έχω αφιερώσει στον στίβο της ελληνικής μαχόμενης και συμβουλευτικής δικηγορίας. Εγώ και οι συνεργάτες μου υποστηρίζουμε ναυτιλιακές εταιρείες, εκδοτικούς ομίλους, εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα, επιχειρήσεις από τον χώρο της υγείας, του τουρισμού, της πράσινης ενέργειας, της εστίασης, της διαχείρισης και ανάπτυξης ακινήτων και πολλές άλλες. Παράλληλα, με την υπόθεσή του μπορεί να μας εμπιστευτεί ο οποιοσδήποτε πολίτης ή επαγγελματίας που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα ζήτημα κληρονομικό, τραπεζικό ή και ποινικής φύσεως. Τους συνεργάτες μας θα τους συναντήσει κανείς στα δικαστήρια, σε τραπέζια συσκέψεων, σε δημόσιες υπηρεσίες, σε συνέδρια. Ο δικηγόρος του σήμερα πρέπει να έχει σαφή προσανατολισμό και εξειδίκευση, οφείλει όμως να διαθέτει πλήρη εικόνα του τι συμβαίνει στον τομέα της δικαιοσύνης. Κατά την προσωπική μου άποψη, δεν νοείται ικανός δικηγόρος στον τομέα της εκπόνησης συμβάσεων, εάν δεν γνωρίζει άριστα το τι θα σημάνει σε χρήμα, χρόνο και φθορά μία ενδεχόμενη δικαστική εμπλοκή. Ούτε να προβλέψεις, ούτε και να αποτρέψεις μπορείς το δυσμενές αποτέλεσμα, εάν δεν το έχεις αντιμετωπίσει προηγουμένως.

  • Πώς κρίνετε τη διαμόρφωση του επενδυτικού τοπίου στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια; Πιστεύετε ότι πληρούνται οι εμπορικές και νομικές προϋποθέσεις για την προσέλκυση επενδύσεων;

Είμαι πολύ ευχαριστημένη από την κινητικότητα στον τομέα της δικής μου εξειδίκευσης, δηλαδή στις αγοραπωλησίες ακινήτων. Το φυσικό κάλλος της χώρας μας έχει καταστεί πόλος έλξης για επενδύσεις σε green field, αλλά και σε οικοδομημένα ακίνητα, ενώ πρωταρχικό ρόλο σε ζήτηση διαδραματίζουν τα νησιά των Κυκλάδων. Μολαταύτα, πάσχουμε σημαντικά σε δεκάδες ζητήματα, για να μπορεί ο εκάστοτε επενδυτής να ολοκληρώσει την επένδυσή του χωρίς επισφάλειες σε άμεσο χρόνο. Δεν έχουμε ακόμα ολοκληρωμένη κτηματογράφηση, είναι αμέτρητα τα λάθη στις ήδη υφιστάμενες κτηματολογικές εγγραφές, καθυστερούν υπέρμετρα οι διορθωτικές πράξεις ακόμα και για πρόδηλα σφάλματα και ο χρόνος μεταγραφής των συμβολαίων και των εξαλείψεων βαρών μπορεί και να ξεπεράσει το έτος σε κάποιες περιπτώσεις. Δεν είναι αυτή η εικόνα που θέλουμε να έχουμε ως χώρα. Το ενθαρρυντικό είναι ότι έχει αρχίσει να καθίσταται συνείδηση η αξία της ελληνικής γης.

  • Πραγματοποιείτε ετησίως έναν πολύ μεγάλο αριθμό παραστάσεων σε δικαστήρια. Ποια είναι για εσάς τα κρισιμότερα στοιχεία για την επιτυχή έκβαση των υποθέσεων που διαχειρίζεστε;

Καταρχάς, πρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα σε αστικές και ποινικές υποθέσεις. Στο αστικό δίκαιο, η ενδελεχής μελέτη της νομολογίας κατά τρόπο που να μπορεί ο δικηγόρος να πιθανολογήσει βάσιμα το αποτέλεσμα της διένεξης είναι η βάση για τα πάντα. Από εκεί και πέρα, όποιος εργάζεται με σχολαστικότητα επί των στοιχείων της δικογραφίας θεωρώ ότι ανταμοίβεται. Στο ποινικό δίκαιο τα πράγματα διαφοροποιούνται. Χωρίς να παραγνωρίζουμε την επιστημονική διάσταση, η ποινική δίκη είναι μία ζωντανή διαδικασία, της οποίας η έκβαση επηρεάζεται περισσότερο από τα όσα εκτυλίσσονται στο ακροατήριο, οπότε πέρα από τη συνήθη μελέτη απαιτούνται καλά αντανακλαστικά, ευστροφία, προσαρμοστικότητα και να αφουγκράζεται κανείς τον παλμό της δίκης.
Πιστεύετε στην εναλλακτική επίλυση διαφορών; Πώς θεωρείτε ότι μπορεί να συνυπάρξει με τη δικαστική οδό, σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, με μακρά ‘παράδοση’ στην προσφυγή στα δικαστήρια;
Η εισαγωγή του θεσμού της διαμεσολάβησης κατά τρόπο υποχρεωτικό στις αστικές δίκες είναι το χαρακτηριστικότερο δείγμα αυτής της τάσης. Από την εμπειρία μου, ωστόσο, έχω να σας πω ότι το μόνο θετικό που έχει προκύψει από τη διαδικασία αυτή είναι η δυνατότητα έκδοσης εκτελεστού τίτλου με άμεσο τρόπο, εφόσον τα μέρη το αποφασίσουν. Η υποχρεωτικότητα του θεσμού δεν συμβάλλει στη συμβιβαστική επίλυση. Πολιτική του δικού μας γραφείου και πολλών ακόμα συναδέλφων είναι να επιχειρούμε ούτως ή άλλως να γεφυρώσουμε τις διαφορές των διαδίκων, κατά συνέπεια όταν υπάρχει πρόσφορο έδαφος, η συμφωνία επιτυγχάνεται ανεξαρτήτως της Υποχρεωτικής Αρχικής Συνεδρίας (ΥΑΣ) Διαμεσολάβησης.

Αυτό που πράγματι μπορεί να συμβάλει στην ταχύτητα απονομής Δικαιοσύνης, με βάση σχετική μου εμπειρία στο Λονδίνο, είναι η Διαιτησία. Στην Ελλάδα, ωστόσο, ο εν λόγω θεσμός δεν έχει μακρά παράδοση και δεν έχει δοκιμαστεί ως προς την αξιοπιστία και την αμεροληψία του, οπότε δύσκολα οι διάδικοι επαφίονται στην κρίση Διαιτητή αντί Δικαστή.

  • Έχετε μακροχρόνια εμπειρία ως νομική σύμβουλος εμπορικών εταιρειών. Ποιες διαφορές βλέπετε ανάμεσα στο περιβάλλον μιας δικηγορικής εταιρείας και αυτό ενός in-house νομικού τμήματος;

Σε ομίλους εταιρειών, θα έλεγα ότι σχεδόν δεν μπορεί να λειτουργήσει το ένα χωρίς το άλλο. Το in-house νομικό τμήμα βρίσκεται στην καρδιά της επιχείρησης, στο κέντρο των εξελίξεων και αποτελεί πυλώνα για την ακριβέστερη άντληση πληροφοριών σχετικά με τα στοιχεία που συνθέτουν την εκάστοτε υπόθεση, όπως και για νομικές ιδιαιτερότητες του εκάστοτε κλάδου. Τα μεγαλύτερα δικηγορικά σχήματα, ωστόσο, ακόμα και όταν την υπόθεση αναλαμβάνουν ένας ή δύο δικηγόροι, λειτουργούν ως ομάδα, αναπτύσσεται διαλεκτική σχέση μεταξύ των συναδέλφων αναφορικά με τον χειρισμό της υπόθεσης, με νομολογιακές εξελίξεις και με πρακτικά ζητήματα και η κάλυψη του πελάτη είναι σφαιρικότερη και καθολική. Αυτό τουλάχιστον συμβαίνει σε εμάς, που είμαστε μία ομάδα νομικών με μεγάλο ζήλο για αυτό που κάνουμε, οπότε προβληματιζόμαστε για το καθετί. Ακόμα και στο lunch break για νομικά συζητάμε!

Πάσχουμε σημαντικά σε δεκάδες ζητήματα, για να μπορεί ο εκάστοτε επενδυτής να ολοκληρώσει την επένδυσή του χωρίς επισφάλειες σε άμεσο χρόνο

  • Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας μια καινοτόμο πρακτική ή μία ιδιαιτερότητα που εφαρμόζει το γραφείο σας στην παροχή νομικών υπηρεσιών;

Πραγματικά εξελισσόμαστε καθημερινά υιοθετώντας όλες τις σύγχρονες πρακτικές, όπως το KYC, τη συμμόρφωση με συγκεκριμένο Code of Ethics, την καταγραφή με ηλεκτρονικά μέσα του χρόνου απασχόλησης των δικηγόρων μας, την εξασφάλιση της τήρησης του GDPR, την ψηφιοποίηση. Δεν θα ήθελα όμως να σταθώ σε τίποτα από αυτά ως κάτι ιδιαίτερο. Αυτό που μας διακρίνει και που μας έχει φέρει σε θέση να έχουμε διαχειριστεί και υποστηρίξει τη μεγαλύτερη, μετά το Ελληνικό, συναλλαγή που έχει γίνει στη χώρα μας στον τομέα του Real Estate είναι ότι οι εντολείς μας αντιλαμβάνονται άμεσα ότι έχουν να κάνουν με άτομα υπεύθυνα και εργατικά, που σε καμία περίπτωση δεν θα φανούμε ανάξιοι της εμπιστοσύνης των εντολέων μας σε ηθικό επίπεδο. Το υπογραμμίζω αυτό, όχι μόνο για εμένα, αλλά για κάθε κρίκο της αλυσίδας που λέγεται “Attica Lawyers”.

  • Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά και οι δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ο νομικός σύμβουλος του σήμερα, ώστε να ανταπεξέλθει στο απαιτητικό επιχειρηματικό περιβάλλον;

Το επάγγελμά μας είναι πολυδιάστατο. Πρωταρχικό ρόλο παίζει η επιστημονική αρτιότητα, η διαρκής επιμόρφωση και ο ζήλος προκειμένου να έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα, είτε μιλάμε για κατάρτιση συμβατικών κείμενων, είτε για δικαστική παράσταση. Επίσης, απαιτείται επικοινωνιακή επιδεξιότητα, ώστε οι εντολείς μας να έχουν πλήρη εικόνα της εκάστοτε κατάστασης και του πιθανού ρίσκου που αναλαμβάνουν. Από εκεί και πέρα, με τον ανταγωνισμό που διακρίνει τον κλάδο μας, εάν κανείς δεν ασκεί το λειτούργημα του δικηγόρου-νομικού συμβούλου με πάθος, δε μπορεί να πάει μακριά. Προσωπικά μπορώ να εργάζομαι ατελείωτες ώρες, ακόμα και στο σπίτι αργά το βράδυ. Είναι κάτι που μου βγαίνει αγόγγυστα, γιατί νιώθω ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία προβληματίζομαι, επιμορφώνομαι, και εξελίσσομαι ως άνθρωπος καθημερινά, οπότε η χαρά της δημιουργίας επισκιάζει την όποια καταπόνηση.