Μπορεί άραγε ένα αυστηρό νομικό και θεσμικό πλαίσιο, όπως αυτό του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού, να συμπλεύσει με τους ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Τα τελευταία χρόνια δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη. Τίθεται ωστόσο το ερώτημα εάν το δίκαιο του ανταγωνισμού αποτελεί τροχοπέδη στην προώθηση των δράσεων βιωσιμότητας των επιχειρήσεων ή αν οι αυστηροί κανόνες ανταγωνισμού μπορεί να καμφθούν.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ), στις κατευθυντήριες γραμμές που εξέδωσε για την εφαρμογή του άρθρου 101 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις συμφωνίες οριζόντιας συνεργασίας (2023/C 259/01) ενέκρινε αναθεωρημένους κανονισμούς απαλλαγής κατά κατηγορία, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου κεφαλαίου για τις συμφωνίες βιωσιμότητας (sustainability agreements).
Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές αποσκοπούν στην παροχή ασφάλειας δικαίου, βοηθώντας τις επιχειρήσεις να αξιολογήσουν τη συμβατότητα των συμφωνιών τους σε οριζόντιο επίπεδο, με τους κανόνες ανταγωνισμού της Ένωσης, διευκολύνοντας τη συνεργασία μεταξύ τους, έτσι ώστε να συμβάλλουν στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και στην προώθηση της ανθεκτικότητας στην εσωτερική αγορά.
Για το λόγο αυτό, υπάρχει ειδική αναφορά στις συμφωνίες έρευνας και ανάπτυξης (R&D), είτε με μορφή κοινής επιχείρησης είτε με πιο ευέλικτες μορφές συνεργασίας.
Σε κάθε περίπτωση, οι περιορισμοί ιδιαίτερης σοβαρότητας, όπως ο καθορισμός τιμών ή ο περιορισμός παραγωγής ή πώλησης, συνιστούν αυτόματα λόγο εξαίρεσης της συμφωνίας από τον κανονισμό ομαδικής απαλλαγής.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) δημοσίευσε την Τεχνική Έκθεση για την Βιωσιμότητα και τον Ανταγωνισμό, καθώς και τη δημόσια διαβούλευση για το Sandbox Βιώσιμης Ανάπτυξης και τον Ανταγωνισμό στην ελληνική αγορά. Η δημιουργία Sandbox αφορά κυρίως τη δημιουργία ενός μηχανισμού για την υποβολή προς την ΕΑ επιχειρηματικών προτάσεων οι οποίες σκοπεύουν στη δημιουργία ή στην ενίσχυση συνθηκών για την ύπαρξη βιώσιμης ανάπτυξης.
Αρκούν όμως αυτές οι κατευθυντήριες;
Το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο (ICC) έχει καλέσει τις αρχές ανταγωνισμού να δραστηριοποιηθούν για να εναρμονιστεί περισσότερο η νομοθεσία περί ανταγωνισμού με τους στόχους βιωσιμότητας. Οι ΗΠΑ δεν έχουν εκδώσει ακόμα καμία καθοδήγηση, γεγονός που προκαλεί αβεβαιότητα και αποτρέπει τις εταιρείες από το να εξετάσουν παγκόσμιες πρωτοβουλίες.
Οι κατευθυντήριες γραμμές είναι σχετικά πρόσφατες και οι αρχές ανταγωνισμού χρειάζονται πρακτική εμπειρία και περισσότερη αλληλεπίδραση με τις επιχειρήσεις, ώστε να βρεθεί η χρυσή τομή ανάμεσα στα οφέλη της βιωσιμότητας και την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού.
Το βάρος ωστόσο παραμένει τελικά στις επιχειρήσεις που πρέπει να κάνουν τη δική τους αξιολόγηση σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των κατευθυντήριων γραμμών, για να προβούν σε πρωτοβουλίες βιωσιμότητας με ασφάλεια και χωρίς να παραβιάζουν τους κανόνες ανταγωνισμού.